Ο διαλογισμός και το ένζυμο της αθανασίας
ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ
Από τη Γεωργία Μεταξά
Επιστήμονες του Χάρβαρντ βρήκαν αποδείξεις για τις θεραπευτικές ιδιότητες της γιόγκα και του διαλογισμού, καθώς και το πώς επηρεάζουν το «Ένζυμο της Αθανασίας».
v
ΜΕΤΑ από πολυετή έρευνα, οι επιστήμονες έχουν προσεγγίσει αυτό που γνωρίζουν όλοι όσοι ασχολούνται με πνευματικές τεχνικές εδώ και αιώνες – ότι η γιόγκα και ο διαλογισμός μειώνουν το άγχος και θωρακίζουν τον οργανισμό απέναντι στις ασθένειες.
Της πενταετούς έρευνας ηγείται ο Τζον Ντένινγκερ, ψυχίατρος της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, ο οποίος μελέτησε κλινικά τον τρόπο με τον οποίο οι αρχαίες αυτές τεχνικές επηρεάζουν τα γονίδια και την εγκεφαλική δραστηριότητα σε βάθος χρόνου. Σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας, οι λεγόμενες τεχνικές νου-σώματος μπορούν να ενεργοποιούν ή να απενεργοποιούν ορισμένα γονίδια που συνδέονται με το στρες και την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Η αλήθεια είναι ότι μέχρι σήμερα έχουν διεξαχθεί εκατοντάδες μελέτες από πανεπιστημιακούς ερευνητές σχετικά με την επίδραση των πνευματικών τεχνικών στην ψυχική υγεία. Οι μελέτες αυτές στηρίζονται σε ερωτηματολόγια και στην καταγραφή του καρδιακού ρυθμού και τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης.
Σε αντίθεση με αυτές, η έρευνα του δρα Τζον Ντένινγκερ χρησιμοποιεί πιο σύγχρονα εργαλεία, όπως τη νευρο-απεικόνιση και τη γονιδιωματική τεχνολογία, που επιτρέπουν στους επιστήμονες να μετρήσουν τις αλλαγές στο σώμα με μεγαλύτερη ακρίβεια.
«Ο διαλογισμός έχει πράγματι βιολογική επίδραση» λέει ο δρ. Ντένινγκερ, διευθυντής έρευνας στο Ινστιτούτο Benson-Henry για την Ιατρική Νου-Σώματος του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης, ένα από τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ.
«Το είδος των σκέψεων που κάνετε όταν διαλογίζεστε, έχει επιπτώσεις σε ολόκληρο το σώμα, και όχι μόνο στον εγκέφαλο» προσθέτει.
v
Με κρατική χρηματοδότηση
Είναι ενδιαφέρον ότι η ιατρική έρευνα, η οποία χρηματοδοτείται με κρατικά κονδύλια, έχει στόχο να πειστούν και οι άλλοι γιατροί να υιοθετήσουν μια εναλλακτική διαδρομή στη θεραπεία μιας μυριάδας σύγχρονων παθήσεων. Οι παθήσεις αυτές, αν και εκδηλώνονται στο σώμα, όπως για παράδειγμα ο διαβήτης, η ψωρίαση, ο καρκίνος, η υπέρταση, η στειρότητα, ο διαβήτης και ένα σωρό άλλες, έχουν τις ρίζες τους στο άγχος και το στρες, που με τη σειρά τους εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο σκεπτόμαστε.
Στη φράση «άγχος και στρες» περιλαμβάνονται τα πάντα – από τα αυτοάνοσα νοσήματα έως την κατάθλιψη αλλά επίσης και η ίδια η διαδικασία της γήρανσης.
Οι παθήσεις αυτές, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Benson-Henry, αντιπροσωπεύουν το 60% με 90% των επισκέψεων σε γιατρούς στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Από την πλευρά του, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι το «άγχος και στρες» κοστίζουν στις αμερικανικές εταιρείες τουλάχιστον 300 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο, λόγων των συχνών απουσιών, των λαθών, αλλά και της χαμηλής παραγωγικότητας των στελεχών.
v
Στροφή προς την πνευματικότητα
Ως ψυχίατρος που ειδικεύεται στην κατάθλιψη, ο Τζον Ντένινγκερ είπε ότι τον προσέλκυσε η Ιατρική Νου-Σώματος, η οποία ξεκίνησε στα τέλη του 1960 από τον καθηγητή του Χάρβαρντ Herbert Benson, ως εργαλείο που αποτρέπει την εκδήλωση της κατάθλιψης και συμβάλλει στη μείωση του στρες.
Ενώ η θεραπεία με φαρμακευτικά προϊόντα εξακολουθεί να είναι απαραίτητη, ο δρ. Ντένινγκερ βλέπει τη γιόγκα και το διαλογισμό ως χρήσιμες προσθήκες στο ιατρικό οπλοστάσιό του.
Η έρευνα του δρα Ντένινγκερ, που θα ολοκληρωθεί το 2015, χρηματοδοτείται με 3,3 εκατομμύρια δολάρια από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας. Σε αυτή μετέχουν 210 υγιείς εθελοντές, που ωστόσο έχουν υψηλά επίπεδα άγχους.
Οι εθελοντές διαιρούνται σε τρεις ομάδες. Μια ομάδα από 70 συμμετέχοντες εκτελούν μια μορφή γιόγκα που είναι γνωστή ως «ανύψωση της Κουνταλίνι». Μια άλλη ομάδα από 70 εθελοντές διαλογίζονται, ενώ οι υπόλοιποι ακούν audiobooks με οδηγίες μείωσης του στρες, επί 20 λεπτά κάθε μέρα στο σπίτι τους.
Η Κουνταλίνι γιόγκα είναι η πιο σύνθετη διαδικασία, καθώς περιλαμβάνει διαλογισμό, αναπνευστικές ασκήσεις, εκφώνηση επωδών (μάντρα) και στάσεις δύναμης.
Οι συμμετέχοντες πηγαίνουν κάθε εβδομάδα επί δύο μήνες στο εργαστήριο του δρα Ντένινγκερ για διδασκαλία, που ακολουθείται από τρεις συνεδρίες κατά τις οποίες τους παίρνουν δείγματα αίματος που χρησιμοποιούνται για την ανάλυση του γονιδιώματος, ενώ υποβάλλονται και σε εξετάσεις νευρο-απεικόνισης.
Ο δρ. Ντένινγκερ ήρθε σε επαφή με το πνευματικό στοιχείο, όταν, μέσα από ένα πρόγραμμα ανταλλαγής σπουδαστών, βρέθηκε ένα καλοκαίρι στην Κίνα, πριν την είσοδό του στο Χάρβαρντ, ως προπτυχιακός φοιτητής. Στο Πανεπιστήμιο Hangzhou εκπαιδευόταν στο Τάι-Τσι κάθε πρωί για τρεις εβδομάδες.
«Με το τέλος του προγράμματος, το ανώριμο εφηβικό μυαλό μου είχε αλλάξει. Είχα μάθει πόσο πολύ σημαντική είναι η αναπνοή και το πώς να ζεις την παρούσα στιγμή. Έκτοτε τα κουβαλάω αυτά μαζί μου».
v
Το Ένζυμο της Αθανασίας
Σε αντίθεση με προηγούμενες έρευνες, αυτή είναι η πρώτη που έχει επικεντρωθεί σε άτομα με υψηλά επίπεδα άγχους. Περίληψη της μελέτης, που δημοσιεύτηκε το Μάιο στο ιατρικό περιοδικό “PloS One”, έδειξε ότι και μια μόνο συνεδρία χαλάρωσης ήταν αρκετή για να ενισχύσει τη λειτουργία των γονιδίων που εμπλέκονται στο μεταβολισμό και την έκκριση ινσουλίνης και να καταστείλει τη δραστηριότητα εκείνων που συνδέονται με τις φλεγμονές και το άγχος.
Η θεραπευτική επίδραση ήταν φανερή ακόμη και στους αρχάριους, που δεν είχαν εκπαιδευτεί ποτέ στη γιόγκα ή το διαλογισμό.
Ωστόσο, το Χάρβαρντ δεν είναι το μόνο μέρος όπου οι επιστήμονες άρχισαν να μελετούν τη βιολογία πίσω από τις πνευματικές τεχνικές. Επιστήμονες στο χώρο της μοριακής βιολογίας ερευνούν για την ανεύρεση ουσιών που ενεργοποιούν την τελομεράση* με σκοπό να αναστείλουν το γήρας.
v
Η τελομεράση είναι ένα ένζυμο που είναι ο κύριος ρυθμιστής του μήκους του τελομερούς του ανθρώπινου χρωμοσώματος. Πηγή: Supplied
v
Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε το περασμένο έτος, η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες (UCLA) και κάτοχος του Νομπέλ Ιατρικής 2009 Ελίζαμπεθ Μπλάκμπερν, διαπίστωσε ότι 12 λεπτά καθημερινού διαλογισμού ή ασκήσεων γιόγκα επί οκτώ εβδομάδες αρκούν για να δραστηριοποιήσουν κατά 43% την τελομεράση, το ένζυμο που αναστέλλει το γήρας.
Για να αντιληφθούμε το ρόλο της τελομεράσης, θα πρέπει να πούμε πρώτα δυο λόγια για το τελομερές.
Το τελομερές (από τις λέξεις τέλος + μέρος) είναι μια περιοχή του DNA που βρίσκεται στο τέλος του χρωμοσώματος και προστατεύει τη χρήσιμη γενετική πληροφορία από τη φθορά.
Σε μακρές περιόδους τοξικού στρες –που είναι διαφορετικό από το υγιές παρατεταμένο στρες που μας κάνει παραγωγικούς κάτω από ισορροπημένη ψυχολογία– παρατηρείται επιτάχυνση της γήρανσης σε κυτταρικό επίπεδο, η οποία μετράται ως αποτέλεσμα φθοράς στα τελομερή. Τα τελομερή στις ομάδες που υποφέρουν από χρόνιο τοξικό στρες εμφανίζονται μικρότερα σε μήκος, άρα και με μικρότερη δυνατότητα αντίστασης στη φθορά που προκαλούν οι κυτταρικές διαιρέσεις, καθώς η δράση της τελομεράσης εμφανίζεται κατά 50% μειωμένη.
Για παράδειγμα, σαράντα χρόνια υπό την επίδραση τοξικού στρες συνεπάγονται τουλάχιστο 10 επιπλέον χρόνια γήρανσης σε κυτταρικό επίπεδο.
Παρόμοιο αποτέλεσμα έχει και ένα διαφορετικό είδος στρες, αυτό που φέρνει η αποτυχία, ανεξάρτητα αν είναι επαγγελματική ή απλώς αποτυχία να φέρουν π.χ. αποτέλεσμα οι παρατεταμένες διατροφικές δίαιτες αδυνατίσματος.
Η μείωση του μήκους των τελομερών αναδεικνύεται ως προγνωστικός δείκτης για την ανάπτυξη νόσου και την πορεία νοσημάτων συμπεριλαμβανομένων διαφόρων μορφών καρκίνου. Η παντελής έλλειψη του τελομερούς οδηγεί σε κυτταρικό θάνατο.
Ευτυχώς, όμως, στο σώμα μας υπάρχει ένα ένζυμο που αναστέλλει τη συρρίκνωση των τελομερών, η τελομεράση.
Η τελομεράση επιμηκύνει τα τελομερή, επιβραδύνει και τελικά αναστέλλει τη γήρανση των κυττάρων, ενώ καταπολεμά τα καρκινικά κύτταρα.
v
Έσο προσαρμοστικός
Συνοψίζοντας, ο τρόπος με τον οποίο σκεπτόμαστε επηρεάζει όχι μόνο την ψυχολογία αλλά και το σώμα μας. Με βάση αυτό, επιστήμονες, όπως η δρ. Ελίζαμπεθ Μπλάκμπερν, διαπίστωσαν ότι 12 λεπτά καθημερινού διαλογισμού ή ασκήσεων γιόγκα επί οκτώ εβδομάδες αρκούν για να δραστηριοποιήσουν κατά 43% την τελομεράση, το ένζυμο που αναστέλλει το γήρας.
Βέβαια, όπως παρατηρεί ο δρ. Ντένινγκερ, όλοι οι ασθενείς δεν μπορούν –και δεν επιβάλλεται– να ακολουθήσουν ένα καθημερινό πρόγραμμα άσκησης και χαλάρωσης. Γνωρίζοντας όμως τεχνικές όπως η διαχείριση της αναπνοής και η συγκέντρωση του νου, έχουν καλύτερη κατανόηση του επιζήμιου στρες και μπορούν να βοηθήσουν τον οργανισμό τους στο να γίνει πιο ανθεκτικός.
‘Ένα ορισμένο ποσοστό στρες είναι απαραίτητο, γιατί μας κινητοποιεί και μας κάνει πιο δραστήριους στην καθημερινή ζωή. Η γιόγκα και ο διαλογισμός είναι εργαλεία που μας επιτρέπουν να κολυμπήσουμε σε πιο βαθιά νερά.
______________
* Σημ.: Η τελομεράση είναι ένζυμο που μπορεί να ελέγξει και να αντιστρέψει τη γήρανση των κυττάρων. Ανακαλύφθηκε από επιστήμονες με επικεφαλής την καθηγήτρια Ελίζαμπεθ Μπλάκμπερν. Ο έλεγχος αυτού του ενζύμου θα μπορούσε να αλλάξει τη διαδικασία γήρανσης και να κάνει πραγματικότητα το «Για πάντα νέοι». Η έρευνα έδειξε ότι 12 λεπτά καθημερινού διαλογισμού αρκούν για να δραστηριοποιήσουν το «Ένζυμο της Αθανασίας».
