Αρχαίο ελληνικό σχολείο στην Αίγυπτο (βίντεο)
ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Από τον Αντώνη Κυριαζή
Ανακαλύφθηκε στην όαση Ντάκλα της Αιγύπτου αρχαίο ελληνικό σχολείο, με χαραγμένα στον τοίχο ενθαρρυντικά αποφθέγματα για τους σπουδαστές.
Οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν τα λόγια που γράφτηκαν από έναν Έλληνα δάσκαλο στον τοίχο μιας σχολικής αίθουσας, στην αρχαία Αίγυπτο, σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια πριν. Photo: Paola Davoli. Πηγή: Supplied
ν
ΣΤΑ ΒΑΘΗ της ερήμου στη δυτική Αίγυπτο, σε απόσταση 320 χλμ. δυτικά του Νείλου, βρίσκεται η Μεγάλη Όαση, όπως ήταν γνωστή κατά την αρχαιότητα. Την τελευταία τριακονταετία, το δυτικό τμήμα της περιοχής, η λεγόμενη όαση Ντάκλα, αποτελεί αντικείμενο ερευνών και ανασκαφών.
Οι ανασκαφές στη θέση Αμέιντα, έφεραν στο φως μια ελληνική πόλη της ελληνιστικής περιόδου, που ονομαζόταν Τρίμιθις. Η πόλη βρίσκεται σε ένα υψίπεδο της όασης Ντάκλα και είχε αναπτυχθεί γύρω από τους πρόποδες ενός λόφου.
Οι ανασκαφές ξεκίνησαν από µια κατοικία 225 τετραγωνικών μέτρων, κτίσμα της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου. Τα νομίσματα που ήλθαν στο φως αποκάλυψαν ότι η κατοικία χτίστηκε τον 4ο αιώνα, πιθανότατα περί το 335-340 μ.Χ.
Τα ίδια αυτά νομίσματα δείχνουν ότι η πόλη έπεσε σε παρακμή περί τα μέσα ή τα τέλη της δεκαετίας του 360 μ.Χ. Αν και η Τρίμιθις εξακολούθησε να αποτελεί το κέντρο μια ακμάζουσας περιοχής, οι χρονολογικές ενδείξεις των νομισμάτων δεν υπερβαίνουν τον 4ο αιώνα μ.Χ.
Στην βορινή πλευρά της κατοικίας βρέθηκαν αίθουσες, τις οποίες αρχικά οι αρχαιολόγοι εξέλαβαν ως αποθηκευτικούς χώρους και εργαστήρια, αλλά έκαναν λάθος: επρόκειτο για σχολείο. Στον τοίχο μιας αίθουσας βρέθηκαν ερυθρόμορφες επιγραφές, ενώ στον αντικρινό τοίχο υπήρχε ένας μακρύς πάγκος.
Με σύγχρονους όρους θα παρομοιάζαμε τον πρώτο τοίχο µε τον πίνακα ενός δασκάλου.
ν
Τα ερείπια του ελληνικού σχολικού συγκροτήματος στην όαση Ντάκλα. Πηγή: News Media
ν
Τα όσα γράφτηκαν πάνω του αποτελούσαν, το δίχως άλλο, παραδείγματα του δασκάλου προς τους μαθητές του – ελληνικά ελεγειακά δίστιχα, γραμμένα µε μεγάλη επιμέλεια και σχολαστική ορθογραφία. Τα ποιήματα απευθύνονται από τον δάσκαλο προς τους μαθητές, τους οποίους παρότρυνε να «πιουν από την πηγή των Μουσών», να μιμηθούν «τους άθλους του Ηρακλέους» και να ακολουθήσουν «τα βήματα του Ερμή, θεού της ρητορικής».
Ένα από αυτά τα επιγράμματα αναφέρει:
«Να είστε γενναίοι, αγόρια μου! Ο υπερούσιος θεός θα σας στεφανώσει με το όμορφο στέμμα της πολυποίκιλης αρετής… Να εργάζεστε σκληρά, για χάρη μου, κοπιάζοντας για όσα κάνουν έναν άνθρωπο ήρωα».
Το απόσπασμα αυτό φανερώνει νεοπλατωνικές επιρροές, καθώς οι νεοπλατωνικοί χρησιμοποιούσαν για τον θεό τον όρο «υπερούσιος», όπως στο απόσπασμα που λέει: «Πας θεός υπερούσιος έστι και υπέρζωος και υπερνους».
Άλλες επιγραφές που βρέθηκαν στους τοίχους του σχολείου, παραπέμπουν στην Οδύσσεια του Ομήρου και σε κείμενα του Πλούταρχου.
Η ανακάλυψη ότι σε αυτή την απομακρυσμένη πόλη, στη μέση της ερήμου, διδασκόταν η έμμετρη ρητορική σύνθεση, αποτελεί γεγονός εξαιρετικά μεγάλης σημασίας για την ιστορία της αρχαίας ελληνικής παιδείας.
ν
Χάρτης με την τοποθεσία της Τριμίθιδος στην όαση Ντάκλα. Πηγή: News Media
ν
Στους τοίχους των αιθουσών ανακαλύφθηκαν επίσης πολύχρωμα έργα τέχνης με εικόνες των θεών του Ολύμπου και μυθολογικές σκηνές, όπως µια απεικόνιση του Άρη και της Αφροδίτης, οι οποίοι συλλαμβάνονται από τον Ήφαιστο κατά την πράξη της μοιχείας, απεικονίσεις της Ευρύκλειας, της τροφού του Οδυσσέα, η οποία πλένει τα πόδια του αμέσως μετά την επιστροφή του στην Ιθάκη, του Περσέα και της Ανδρομέδας, του Ορφέα τη στιγμή που γοητεύει τα ζώα, αλλά και ενός Σατύρου που κυνηγά µια διόλου απρόθυμη Μαινάδα.
Πολύ όμορφη είναι επίσης η μυθολογική σκηνή της αρπαγής της Ευρώπης, αδελφής του Κάδμου, ιδρυτή της Θήβας και κόρης του Αγήνορα και της Τηλεφάσσας, ηγεμόνων της Φοινίκης, από τον Δία-ταύρο.
ν
Η προσωποποίηση της πόλης της Τριμίθιδος σε τοιχογραφία μαζί με τους Ολύμπιους θεούς. Πηγή: News Media
ν
Τρεις από τις τέσσερις αίθουσες κατά μήκος της δυτικής πλευράς της κατοικίας είχαν ζωγραφικό διάκοσμο. Η βορινή αίθουσα διέθετε πορφυρόχροα πλαίσια, διακοσμημένα µε πουλιά, καθώς και µε τα ονόματα διαφόρων Ελλήνων θεών. Στη νότια πλευρά υπήρχαν αίθουσες µε γεωμετρικό και φυτικό διάκοσμο, η µια µε πράσινο χρώμα, η άλλη µε κόκκινο. Βρέθηκαν, επίσης, σε άλλη κατοικία, θραύσματα ποιημάτων από αρχαία ελληνικά έπη.
Στον λόφο πίσω από την κατοικία, μέρος της οποίας ήταν το σχολείο, υπήρχε ο ναός του Θωθ, του θεού µε μορφή μπαμπουίνου, ο οποίος ήταν το αντίστοιχο του ελληνικού Ερμή. Το κτίσμα αυτό ήταν αμιγώς αιγυπτιακό. Αν και ο ναός έχει καταστραφεί πλήρως, οι ανασκαφές έφεραν στο φως εκατοντάδες ογκόλιθους µε διακοσμητικές παραστάσεις ή επιγραφές.
Ακόµη και εδώ, στη μέση της ερήμου, είναι σαφής η ελληνική επιρροή. Πάνω σε έναν ογκόλιθο κάποιος είχε γράψει: «ανθρώπων βιότοιο κυβερνήτης μέγας Άμμων».
(Στο βίντεο που ακολουθεί, ενεργοποιήστε τους ελληνικούς υπότιτλους).
ν
Ιστορία εναντίον Κλεοπάτρας – Άλεξ Γκέντλερ
ν
ν
