Μήπως ολόκληρο το σύμπαν είναι απλά μια προσομοίωση;
ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Από τον Αντώνη Κυριαζή
Είναι όλα όσα μας περιβάλλουν πραγματικά; Μήπως πρόκειται για μια ψευδαίσθηση που εμείς εκλαμβάνουμε ως πραγματικότητα;
Πώς ξέρουμε ότι ζούμε σε έναν πραγματικό κόσμο; Πηγή: Supplied
v
ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ του τρίτου αιώνα μετά τη χρονολογία μας, ένας Έλληνας ερευνητής που δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας, ο γιατρός και φιλόσοφος Σέξτος Εμπειρικός, δημοσίευσε ένα βιβλίο που λεγόταν «Πυρρώνειοι υποτυπώσεις». Στηριγμένο στη φιλοσοφία του Πύρρωνα (360-270), ενός προγενέστερου φιλοσόφου ο οποίος είχε συνοδεύσει τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του στην Ανατολή, το βιβλίο εξέφραζε τις αντιρρήσεις της σκεπτικής φιλοσοφίας, απέναντι στη δογματική φιλοσοφία.
Στο ενδιαφέρον αυτό βιβλίο, που σώζεται ακέραιο έως τις μέρες μας, ο Εμπειρικός επιτίθεται στους δογματικούς καθηγητές, δηλαδή σε εκείνους που εκλαμβάνουν ως αληθινό αυτό που πιάνουν, αυτό που βλέπουν και αυτό που ακούνε, αποδεικνύοντας πως τα όσα εκλαμβάνουν ως «πραγματικά» είναι αντιφατικά και αναπόδεικτα, και ότι τα πλάθουν με τη φαντασία τους.
Σέξτος Εμπειρικός
Λέει, δηλαδή, πως αυτό που αποκαλούμε λογική (αυτό που λέμε σήμερα κοινή λογική), όταν εφαρμόζεται σε συμπαντικά ζητήματα οδηγεί στην εξαγωγή λανθασμένων συμπερασμάτων που εκλαμβάνονται ως αληθινά (θεωρίαι) ενώ δεν είναι. Και πως ο αληθινός επιστήμονας, αν θέλει να είναι στοιχειωδώς αληθινός και λογικός, πρέπει να είναι σκεπτικός, δηλαδή δύσπιστος, αποφεύγοντας να εκφέρει με δογματικό τρόπο κάποια άποψη. Και στο Β΄ Βιβλίο των «Πυρρώνειων υποτυπώσεων» (ιγ΄- κβ΄ 180) καταλήγει στο εκπληκτικό ότι τα πάντα γύρω μας «μηδέν όλως είναι», δηλαδή πως τίποτα γενικά δεν είναι πραγματικό και πως όλα είναι φαινόμενα.
Ο Εμπειρικός στέκεται ιδιαίτερα σ’ αυτό, λέγοντας ότι ολόκληρο το λογικό μας σύστημα στηρίζεται σε «αποδείξεις» που προέρχονται από αξιώματα τα οποία είναι αναπόδεικτα, επειδή δεν χρειάζονται αποδείξεις.
Όταν η «λογική» μας εφαρμόζεται στον δικό μας μικρόκοσμο, έχει ίσως κάποια βάση. Όταν όμως πάμε να την εφαρμόσουμε στην συμπαντική ολότητα, τότε, στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε το ακατανόητο, χτίζουμε πλάνες και ψεύδη.
Με άλλα λόγια, όσα δεν μπορούμε να εξηγήσουμε σχετικά με τη ζωή και το σύμπαν και τα άλλα αινιγματικά και μυστηριώδη που μας περιβάλλουν, τα δεχόμαστε ως έχουν, ως αληθινά, ενώ δεν τα καταλαβαίνουμε ούτε μπορούμε να τα εξηγήσουμε, λέγοντας ότι δεν χρειάζονται απόδειξη (αναπόδεικτοι λόγοι). Και, με αρκετή δόση ειρωνίας, αποκαλεί τους δογματικούς «αναποδείκτους ονειροπολούσιν», ότι ονειροπολούν σαν υπνοβάτες σκοντάφτοντας σε αναπόδεικτες θεωρίες.
Τη θέση αυτή, για την οποία δεν είμαστε βέβαιοι για το αν είναι αληθινά ή όχι όλα όσα μας περιβάλλουν, ο Εμπειρικός και η σχολή των Σκεπτικών την αποκαλούσαν εποχή (από το ρήμα επέχομαι = τηρώ επιφυλακτική στάση).
v
Προσομοίωση σε υπολογιστή;
Μήπως το σύμπαν, ο κόσμος που μας περιβάλλει, όλα όσα βλέπουμε και αισθανόμαστε γύρω μας, είναι στην πραγματικότητα κάποιο είδος προσομοίωσης σε υπολογιστή; Μπορεί να ακούγεται σαν την πλοκή της ταινίας «The Matrix», αλλά η ιδέα ότι ζούμε μέσα σε ένα προσομοιωμένο σύμπαν είναι κάτι που πολλοί επιστήμονες συζητούν πλέον σοβαρά, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που παρακολούθησαν την 17η Ετήσια Συζήτηση στη Μνήμη του Ισαάκ Ασίμωφ, στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στη Νέα Υόρκη, νωρίτερα αυτό το μήνα.
Τη δίωρη συζήτηση των επιστημόνων μπορείτε να την παρακολουθήσετε στο σχετικό βίντεο που αναρτήθηκε στο YouTube.
Στη συζήτηση, που οργάνωσε ο Αμερικανός αστροφυσικός Νιλ Ντεγκράς Τάισον, διευθυντής στο Πλανηταρίου Χέιντεν, πήραν μέρος πέντε μεγάλοι στοχαστές της εποχής μας, για να εκφράσουν τις απόψεις τους πάνω στο ενδεχόμενο να ζούμε σε ένα σύμπαν που δεν είναι πραγματικά αληθινό.
Ο φιλόσοφος Νικ Μπόστρομ (Nick Bostrom) από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, διατύπωσε τη θέση πως αν ήταν πράγματι δυνατόν για την ανθρωπότητα να δημιουργήσει μια τέτοια απόλυτα ρεαλιστική προσομοίωση του σύμπαντος, τότε είναι πολύ πιθανό να ζούμε μέσα σε ένα τέτοιο σύμπαν τώρα.
Υπάρχει επίσης η πιθανότητα αυτή η μια προσομοίωση του σύμπαντος που δημιουργήθηκε από ανθρώπους που ήδη ζουν μέσα σε ένα προσομοιωμένο σύμπαν –ένα σενάριο τύπου «Inception», που οδηγεί σε μια άπειρη αλυσίδα προσομοιωμένων κόσμων– να υπάρχει μέσα σε ένα άλλο σύμπαν, δημιουργώντας έτσι μια ιλιγγιώδη ακολουθία κόσμων.
Αν πάλι μια τέτοια προσομοίωση στην πραγματικότητα δεν υπάρχει, τότε αυτόματα γεννιέται το ερώτημα: Πώς μπορούμε να το αποδείξουμε αυτό;
«Το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν μπορούμε να έχουμε μια πειραματική απόδειξη για το ότι δεν είμαστε σε μια προσομοίωση», σχολίασε ο Αυστραλός φιλόσοφος Ντέιβιντ Τσάλμερς (David Chalmers). «Οποιαδήποτε απόδειξη αποκτούσαμε ποτέ θα ήταν κι αυτή προσομοίωση!»
Στο YouTube μπορείτε να παρακολουθήσετε επίσης μια ομιλία του Ντέιβιντ Τσάλμερς στο TED σχετικά με το πώς μπορούμε να εξηγήσουμε τη συνείδηση.
Στο τέλος, τα μέλη του πάνελ ρωτήθηκαν κατά πόσο πιστεύουν ότι ζούμε σε ένα προσομοιωμένο σύμπαν. Μερικοί επιστήμονες υποστήριξαν ότι κάτι τέτοιο είναι πιθανό σε ποσοστό 42%, ενώ άλλοι επέμεναν ότι δεν υπάρχει καμιά τέτοια περίπτωση.
