Χρήστος Γιανναράς: Η αξιοπρέπεια ως «κίνημα»
OPINIONS
Από τον Χρήστο Γιανναρά*
Αν έσωζε η ελληνική κοινωνία στόφα μπροστάρηδων, ικανών να στηρίζουν το κοινωνικό σώμα που ζει μαρτύριο, θα είχε σωθεί η ελπίδα – το μαρτύριο διαρκεί εφτά χρόνια τώρα και ηγετική είναι πάντα η ίδια στόφα της ντροπής.
v
ΑΠΟ ΤΑ κόμματα (κατ’ ευφημισμόν «πολιτικά») που συγκροτούν σήμερα το ελλαδικό κοινοβούλιο, η ορθολογική σκέψη αποκλείει το ενδεχόμενο, έστω και το ελάχιστο, να υπάρχει κάποιο με την ικανότητα και την τόλμη να επανιδρύσει κράτος, συντεταγμένες λειτουργίες δημοσίου συμφέροντος, δομές και προϋποθέσεις κοινωνικών λειτουργημάτων.
Εκτός από τους περιθωριακούς και τους γραφικούς (τα κόμματα που τα έμπασε στη Βουλή η οργή ή η ευήθεια των ψηφοφόρων) όλοι οι υπόλοιποι σημερινοί βουλευτές έχουν στελεχώσει ή δώσει ψήφο εμπιστοσύνης ή αμνηστεύσει έμπρακτα (με την κομματική τους ένταξη) τις κυβερνήσεις τις εξόφθαλμα υπαίτιες για τη σημερινή παντοδαπή καταστροφή της χώρας, τον διεθνή εξευτελισμό του ελληνικού ονόματος, την εσωτερική κοινωνική αποσύνθεση.
Είναι εξωφρενικά παράλογο να επανεμπιστευόμαστε ατέρμονα συμπολίτες μας που υπήρξαν φυσικοί αυτουργοί εγκλημάτων κατά της ζωής και της περιουσίας εκατομμυρίων κατοίκων αυτής της χώρας – ή ηθικοί αυτουργοί που ενέκριναν με τη διατεταγμένη, λακέδων ψήφο τους στη Βουλή τα κυνικά κυβερνητικά εγκλήματα.
Δεν είναι αοριστολογία η αναφορά σε εγκλήματα. Ας θυμηθούμε έτι και έτι: τον παρανοϊκό υπερδανεισμό της χώρας για χάρη του αδηφάγου πελατειακού κράτους∙ την καταλήστευση των ασφαλιστικών ταμείων∙ την κατ’ εξακολούθησιν παραγραφή των χρεών που είχαν τα κόμματα στις τράπεζες και τη νομοθετική αμνήστευση των τραπεζιτών που πραγματοποίησαν την παραγραφή∙ το οργιαστικό γλεντοκόπι της διαπλοκής των κυβερνήσεων με λήσταρχους εργολήπτες και προμηθευτές του Δημοσίου, με ποδοσφαιρικές και ραδιοτηλεοπτικές «παράγκες», με λίστες φοροφυγάδων – η γκάμα των εγκλημάτων πληθωρική, εκ προοιμίου στο κενό η επανεπισήμανσή τους.
Το σύμπτωμα που απελπίζει ολοκληρωτικά τον δοκιμαζόμενο πολίτη, είναι η τέλεια νέκρωση των κοινωνικών αντανακλαστικών αντίδρασης στην κατάρρευση του πολιτικού συστήματος. Κάθε κοινωνικό σώμα έχει κάποιους θεσμικούς μπροστάρηδες, που τους τιμά (και τους αμείβει) ακριβώς για τις ευθύνες που διαχειρίζονται κυρίως σε κρίσιμες ώρες, σε περιπτώσεις γενικευμένης καταστροφής, πραγματικής συμφοράς.
v
Εθνική αφασία
Εφτά χρόνια τώρα, η οικονομική χρεοκοπία της χώρας, απότοκος κραιπάλης πελατειακής και πολιτικής ηλιθιότητας των κομμάτων, συνεπιφέρει πραγματικό κοινωνικό εφιάλτη: Ανεργία, πτώχευση αναρίθμητων μικρών, μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων, έσχατη ταπείνωση σημαντικής μερίδας του πληθυσμού, που τρέφεται καθημερινά από συσσίτια ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ξενιτεμό της νεολαίας, καταφυγή στα ψυχοφάρμακα, δραματική αύξηση αυτοκτονιών, τυφλή οργή λαού που βλέπει τη χώρα του να επιτροπεύεται εξευτελιστικά, να ξεπουλάει εκβιαστικά τον κοινωνικό της πλούτο, να ατιμάζεται διεθνώς το ιστορικό της όνομα.
Αυτή την εικόνα τη βλέπουν, μπροστά στα μάτια τους, κάθε ώρα, κάθε στιγμή, οι θεσμικοί μπροστάρηδες του κοινωνικού σώματος: νυν και πρώην κεφαλές των Ανωτάτων Δικαστηρίων∙ τα μέλη της Ακαδημίας Αθηνών και η Σύνοδος των πανεπιστημιακών πρυτάνεων∙ νυν και πρώην επιτελάρχες των Ενόπλων Δυνάμεων∙ οι επίσκοποι (πατέρες υποτίθεται) των πιστών της Εκκλησίας∙ επιστημονικές εταιρείες, σύλλογοι και επιμελητήρια.
Κανένας τέτοιος θεσμός ηγητόρων δεν βγήκε μπροστά, εφτά χρόνια τώρα, όχι για να παραγκωνίσει τους πολιτικούς και να αμφισβητήσει τους όρους (έστω και δόλια στρεβλωμένους) της πλασματικής δημοκρατίας μας, αλλά μόνο για να γίνει η φωνή του οδυνόμενου κοινωνικού σώματος, η έκφραση της αξιοπρέπειας των Ελλήνων. Όλοι όσοι σήμερα σιωπούν, ενώ θα μπορούσε να έχει απήχηση η φωνή τους, είναι σίγουρο ότι θεωρούν αυτονόητο και πρέπον το ρίσκο που πήρε ο Σεφέρης, τον Μάρτιο του 1969, με τη «δήλωσή» του κατά της χούντας. Δεν διανοούνται όμως να τον μιμηθούν, δεν έχουν το σθένος.
v
Η δήλωση του Γιώργου Σεφέρη κατά της δικτατορίας στο BBC στις 28 Μαρτίου 1969. Photo: Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τράπεζας. Πηγή: Supplied
v
Με ποιες εικόνες θα μπορούσε να ιχνογραφηθεί το χρέος των θεσμικών ηγητόρων στα εφτά χρόνια του αδιέξοδου πνιγμού και διεθνούς διασυρμού των Ελλήνων;
Ας φανταστούμε (εικόνες ενδεικτικές, όχι βέβαια δεοντολογικές υποδείξεις): Άρειος Πάγος και Συμβούλιο της Επικρατείας να αναστέλλουν τη λειτουργία τους έως ότου η Βουλή νομοθετήσει την κατάργηση του πλαισίου αυτοαμνήστευσης των εκάστοτε κυβερνώντων (με αναδρομική ισχύ). Η Ακαδημία Αθηνών να δηλώνει ότι κλείνει τις πύλες της, για όσο διάστημα διαρκεί η προσβολή και πρόκληση να διαχειρίζεται τις τύχες της Παιδείας των Ελλήνων υπουργός χωρίς πανεπιστημιακό τουλάχιστον πτυχίο και στρατευμένος στην ιδεολογία του ιστορικο-υλιστικού μηδενισμού (χωρίς ετυμηγορία του λαού που να εγκρίνει τον στανικό προσηλυτισμό των παιδιών του σε αυτή την ιδεολογία). Τρίτη εικόνα: Η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων να αρνείται την εκπαίδευση κληρωτών, για όσο διάστημα σχολικά βιβλία του κύκλου υποχρεωτικής εκπαίδευσης αφελληνίζουν μεθοδικά τα ελληνόπουλα.
Ευφάνταστες εικόνες, διδακτικές αλλά άσφαιρες: με επιφυλλιδογραφικά ευφυολογήματα δεν αφυπνίζονται συνειδήσεις ούτε διαμορφώνονται κοινωνικοί μαχητές.
Αν έσωζε η ελληνική κοινωνία στόφα μπροστάρηδων, ικανών να στηρίζουν το κοινωνικό σώμα που ζει μαρτύριο, θα είχε σωθεί η ελπίδα – το μαρτύριο διαρκεί εφτά χρόνια τώρα και ηγετική είναι πάντα η ίδια στόφα της ντροπής. Μοιάζει μαύρο χιούμορ να εναποθέτουμε έστω και ελάχιστη ελπίδα για ανάκαμψη από την ολική καταστροφή σε οποιοδήποτε πια κόμμα, σε οποιουδήποτε θεσμού μπροστάρηδες. Μια κοινωνία που γνώρισε (αδιαμαρτύρητα, δίχως αντανακλαστικά καταισχύνης και οργής) τόσα ευτελισμένα, ανίκανα και αχρεία πρόσωπα σε θώκους ηγετικούς, η λογική και η πείρα λένε ότι δεν μπορεί να έχει προοπτικές ιστορικής επιβίωσης.
Η έκπληξη θα ήταν (ευχολόγιο πάντοτε) ένα σιωπηρό και άκρως διακριτικό, χωρίς οργανωτική δομή, διακηρύξεις και ηγεσία λαϊκό κίνημα.
Όσοι πιστεύουν ότι τους εκφράζει πολιτικά το ελάχιστο βιβλιαράκι του Οδυσσέα Ελύτη «Τα δημόσια και τα ιδιωτικά», να το παίρνουν κάθε μέρα μαζί τους στη δουλειά τους. Επιδεικτικά. Αρκούν δυο-τρεις δάσκαλοι σε κάθε σχολειό, μια χούφτα υπάλληλοι σε κάθε υπουργείο, υπηρεσία, οργανισμό, κάποιοι δικαστικοί σε κάθε βαθμίδα, μετρημένα στελέχη σε κάθε μονάδα τοπικής αυτοδιοίκησης. Σιωπηρή δήλωση πολιτικής ταυτότητας και πρόκληση συν-εννόησης, συζήτησης, συσπείρωσης.
Που θα πει: θεωρητική ραχοκοκαλιά και άξονας συνοχής του «κινήματος», η «Γενιά του ’30»: Οι «Δοκιμές» του Σεφέρη, τα πεζά του Ελύτη, ο Θεοτοκάς, ο Λορεντζάτος, ο Πικιώνης, ο Εγγονόπουλος, ο Γκάτσος, ο Τσαρούχης, ο Μάνος Χατζιδάκις. Αλλη θεωρητική υποδομή της ελληνικής αξιοπρέπειας δεν διαθέτουμε. Υστερα από χάος σύγχυσης έναν ολόκληρο αιώνα, η «Γενιά του ’30» έδειξε ότι εκσυγχρονισμός για εμάς σημαίνει εξελληνισμός. Ενεργό μετοχή στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι εγγυάται ο ελληνοκεντρισμός, όχι ο πιθηκισμός και η ξιπασιά. Κατά το ρηθέν υπό Τσαρούχη: «Μόνο ως Έλληνας μπορείς να είσαι κοσμοπολίτης».
Τα τελεσφόρα «κινήματα» γεννιούνται, δεν σχεδιάζονται. Έχουν πρώτο στόχο την αξιοπρέπεια, όχι την ευπορία.
________________
* Ο Χρήστος Γιανναράς γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης. Επιφυλλιδογραφεί σε εφημερίδες παρεμβαίνοντας στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα.
