Φώτα και μια πυραμίδα στο νάνο πλανήτη Δήμητρα
ΔΙΑΣΤΗΜΑ
Posted by Youmagazine Staff
Φώτα, μια γιγάντια πυραμίδα και απουσία μεγάλων κρατήρων συνθέτουν το μυστήριο του νάνου πλανήτη Δήμητρα.
Η ύπαρξη ενός πυραμοειδούς σχηματισμού στην κατά τα άλλα ομαλή επιφάνεια της Δήμητρας δεν είναι το μοναδικό άλυτο μυστήριο. Πηγή: JPL/NASA
v
Η ΔΗΜΗΤΡΑ (Ceres) είναι ο μικρότερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος και ο μόνος που βρίσκεται στην Κύρια Ζώνη Αστεροειδών. Επίσης είναι ο πρώτος αστεροειδής που ανακαλύφθηκε ποτέ.
Ανακαλύφθηκε τυχαία την Πρωτοχρονιά του 1801 (την πρώτη νύκτα του 19ου αιώνα) από τον Τζουζέπε Πιάτζι, στο αστεροσκοπείο του Παλέρμο της Σικελίας. Στην αρχή νόμιζε ότι είχε ανακαλύψει ένα καινούργιο άστρο, μετά ένα κομήτη. Όταν διαπιστώθηκε ότι ήταν μικρός πλανήτης που περιφερόταν γύρω από τον Ήλιο, του έδωσε το όνομα της θεάς προστάτιδας της Σικελίας, αφού και οι άλλοι πλανήτες είχαν ονόματα αρχαίων Ελλήνων θεών.
Η απόσταση του αντικειμένου υπολογίστηκε από τον Καρλ Φρίντριχ Γκάους κάπου ανάμεσα στον Άρη και τον Δία. Σήμερα γνωρίζουμε ότι είναι ο μεγαλύτερος από τους αστεροειδείς της Κύριας Ζώνης Αστεροειδών. Το σχήμα του είναι σχεδόν σφαιρικό, ελαφρώς πεπλατυσμένο, με μέγιστη διάμετρο 975 χιλιόμετρα και ελάχιστη 909 χιλιόμετρα.
Λόγω του μικρού της μεγέθους, η Δήμητρα δεν έχει φωτογραφηθεί σε μεγάλη ανάλυση από τη Γη. Οι πρώτες φωτογραφίες από το διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ έδειξαν μια επιφάνεια με μεγάλες αντιθέσεις στη φωτεινότητα, και ένα μυστηριώδες λευκό σημείο. Από φασματοσκοπικές παρατηρήσεις ξέρουμε ότι η Δήμητρα αποτελείται κατά ένα μεγάλο ποσοστό από πάγο νερού, που σε ποσότητα είναι ίσως περισσότερο απ’ όσο το σύνολο του γλυκού νερού που υπάρχει στη Γη.
Η διαστημοσυσκευή Dawn της NASA μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Δήμητρα τις 6 Μαρτίου 2015. Σε φωτογραφίες που τράβηξε διακρίνονται δύο περιοχές με υψηλή λευκαύγεια μέσα σε ένα κρατήρα, των οποίων η ανακλαστικότητα θεωρείται ότι οφείλεται στην παρουσία πάγου ή αλάτων.
v
Ο νάνος πλανήτης Δήμητρα με τα μυστηριώδη «φώτα», όπως τον είδε η διαστημοσυσκευή Dawn, στις 4 Μαΐου 2015, από απόσταση 13.600 χιλιομέτρων. Πηγή: JPL/NASA
v
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι έχουν λύσει το μυστήριο των «φώτων», λέγοντας ότι δεν είναι τίποτε άλλο από παγωμένο νερό που εκτινάσσεται προς τα έξω μέσω των κρυογονικών ηφαιστείων (cryovolcanoes).
Ένα κρυογονικό ηφαίστειο (ή ηφαίστειο πάγου) είναι ένα ηφαίστειο που αντί για λειωμένο μάγμα λάβας εκτοξεύει παγωμένο νερό, αμμωνία ή μεθάνιο, που περιγράφονται γενικά με τον όρο κρύο μάγμα (cryomagma).
Κρυογονικά ηφαίστεια έχουν εντοπιστεί σε παγωμένα φεγγάρια, και ενδεχομένως να υπάρχουν και σε άλλα ουράνια σώματα με χαμηλή θερμοκρασία (π.χ. στη ζώνη Κάιπερ), συμπεριλαμβανομένου του νάνου πλανήτη Πλούτωνα.
Υπενθυμίζουμε ωστόσο πως πρόκειται για υπόθεση και όχι για βεβαιωμένο γεγονός.
v
Ένα άλλο μεγάλο μυστήριο είναι η απουσία μεγάλων κρατήρων από την επιφάνεια της Δήμητρας. Πηγή: JPL/NASA
v
Δεν λύνονται όμως όλα τα μυστήρια τόσο εύκολα. Οι επιστήμονες βρίσκονται μπροστά σε μια νέα σπαζοκεφαλιά, καθώς δεν μπορούν να εξηγήσουν την απουσία μεγάλων κρατήρων –κρατήρων που να υπερβαίνουν τα 400 χλμ.– στην επιφάνεια του πλανήτη. Ενώ υπάρχουν πολλοί μικροί κρατήρες, απουσιάζουν εντελώς οι μεγάλοι.
Δεδομένου ότι η Δήμητρα σχηματίστηκε στην αυγή του ηλιακού συστήματος, κάπου μεταξύ ενός και δέκα εκατομμυρίων ετών την έναρξη του σχηματισμού, η επιφάνειά της θα έπρεπε να είναι σαν ελβετικό τυρί, καθώς εκείνες οι μέρες «ήταν ταραχώδεις και οι συγκρούσεις ήταν πολύ πιο συχνές και βίαιες ό,τι σήμερα», επισημαίνει ο ερευνητής Simone Marchi από το Solar System Exploration Research Virtual Institute.της NASA στο Μπόλντερ του Κολοράντο.
Πώς μπόρεσε αυτός ο μικροσκοπικός κόσμος να αποφύγει τα χτυπήματα;
Μια υπόθεση που κάνουν οι επιστήμονες είναι ότι υπήρξαν μεγάλες πληγές, οι οποίες όμως στη συνέχεια «επουλώθηκαν» από τη δράση των κρυογονικών ηφαιστείων.
v
Η «πυραμίδα» στην επιφάνεια της Δήμητρας. Αυτό το εξόγκωμα είναι το μοναδικό που υπάρχει, καθώς η Δήμητρα δεν έχει βουνά. Πηγή: NASA/JPL-Caltech/UCLA
v
Η «πυραμίδα» είναι η τρίτη στη σειρά σπαζοκεφαλιά. Πρόκειται για ένα κωνικό βουνό το οποίο έχει ύψος 6.000 μέτρων (μεταξύ Άλπεων και Έβερεστ), το οποίο δεν δικαιολογείται με τίποτε σε μια πλανητική επιφάνεια κατά τα άλλα επίπεδη. Τι μπορεί να προκάλεσε αυτόν τον γεωλογικό σχηματισμό;
Οι υποθέσεις αφθονούν. Οι πειστικές και αποδείξιμες απαντήσεις απουσιάζουν…
v
Ο πυραμιδικός σχηματισμός βρίσκεται σε σχετικά κοντινή απόσταση με τα «φώτα», στο νότιο ημισφαίριο της Δήμητρας. Πηγή: NASA/JPL-Caltech/UCLA
v
Μια κοντινή ματιά στο κωνικό βουνό το οποίο έχει ύψος 6.000 μέτρων. Η φωτογραφία ελήφθη από τη διαστημοσυσκευή Dawn από απόσταση 1.470 χλμ. Ανεξήγητες παραμένουν επίσης οι λαμπρές ραβδώσεις στην πλαγιά του βουνού. Πηγή: NASA/JPL-Caltech/UCLA
