Τι συμβολίζουν τα ταξίδια του Βάκχου ανά τον κόσμο
ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Από τον Ανδρέα Τσάκαλη
Βάκχος: ο μυστικός θεός των Ορφικών #2
Η πράξη του Διόνυσου να απελευθερώσει τη μητέρα του από τα δεσμά του Άδη, έχει τεράστια συμβολική σημασία στη διονυσιακή θρησκεία, γιατί παρέχει την υπόσχεση και την ελπίδα ότι έτσι μπορεί και θα απελευθερώσει πνευματικά κάθε πιστό οπαδό του.
Ο Διόνυσος σε πλοίο ταξιδεύει με τη συντροφιά δελφινιών. Αττικός μελανόμορφος κύλικας, γύρω στο 530 π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Μονάχου.
v
ΜΕΣΑ σε κατάσταση έξαρσης και έκστασης, χτυπημένος από την ιερή μανία, ο νεαρός Βάκχος, κρατώντας στο ένα χέρι θύρσο και στο άλλο κρατήρα με κρασί, περιπλανιέται από τόπο σε τόπο και τίποτα δεν μπορεί να τον σταματήσει ή να τον κρατήσει σ’ ένα μέρος.
Μαζί με τους συντρόφους του ξεκινάει για ένα ατέλειωτο ταξίδι, μια μακρινή αλλά ευχάριστη πορεία στη διάρκεια της οποίας οι οπαδοί του όλο και πληθαίνουν. Τελικά μια ολόκληρη στρατιά τον ακολουθεί σε μια ειρηνική κατάκτηση και ταυτόχρονα διάδοση του πολιτισμού και της τέχνης. Μουσικοί, τραγουδιστές, κωμικοί, χορευτές κάθε φυλής και χρώματος, άνθρωποι και μυθικά όντα, οδηγούμενοι από το γέρο Σειληνό και εκστασιαζόμενοι με τη μαγεία του ίδιου του θεού τους, του Βάκχου.
Περνάνε στην Αίγυπτο και διασχίζοντας όλη τη βόρεια Αφρική φτάνουν έ ως την Ισπανία και την Πορτογαλία. Από εκεί, γυρίζοντας από τον ίδιο δρόμο, επιστρέφουν στην Αίγυπτο και συνεχίζουν μέχρι την Αιθιοπία. Από την Αιθιοπία η κατεύθυνσή τους αλλάζει ριζικά. Στρέφονται προς τα βόρεια, περνούν την Ερυθρά θάλασσα και προχωρούν βορειοανατολικά. Για να περάσουν τον Ευφράτη, ο Διόνυσος φτιάχνει μια γέφυρα στερεωμένη με κληματίδες και κλωνιά κισσού· τον Τίγρη τον περνάει καβάλα πάνω σε ένα λιοντάρι, σταλμένο από το Δία. Προχωρώντας φτάνουν έως τις πηγές του ποταμού Γάγγη!
Από κει, ακολουθώντας το Γάγγη έως τις εκβολές του, περιπλανώνται στην Ινδία και μετά από χρόνια γυρίζουν πάλι για να φτάσουν στην Μικρά Aσία. Εκεί, στη Φρυγία, μυείται στα μυστήρια της Κυβέλης, απαλλασσόμενος έτσι από την «ιερή μανία» και αποφασίζει να γυρίσει στην πατρίδα του τη Θήβα.
Οι περιπέτειες του θεού στην πατρίδα του τη Θήβα
Φτάνοντας στην πατρίδα του συναντάει μια θλιβερή κατάσταση. Τώρα βασιλεύει ο Πενθέας, γιος της Αγαύης, αδελφής της Σεμέλης. Κανένας δεν τιμά τη μνήμη της μητέρας του και στην πόλη απλώνεται μια συκοφαντική φήμη: κάποιος ανέντιμος μνηστήρας την είχε ξελογιάσει και τέλος την κατέστρεψε.
Παρ’ όλα αυτά ο λαός ξεχύθηκε για να προϋπαντήσει το νεαρό θεό. Σε λίγο καιρό οι περισσότεροι κάτοικοι των Θηβών έγιναν λάτρεις του. O Πενθέας άρχισε να ανησυχεί για το θρόνο του. Παραγγέλνει στο Διόνυσο να παρουσιαστεί μπροστά του, σκεφτόμενος ότι έτσι θα μπορούσε να τον φυλακίσει ή να τον σκοτώσει.
O Διόνυσος, που είχε στρατοπεδεύσει με τους συντρόφους του στις πλαγιές του Κιθαιρώνα, στέλνει έναν από τους έμπιστους μαθητές του, τον Aκήτη. O Πενθέας ρωτάει τον Aκήτη γιατί λατρεύει τον Διόνυσο σαν θεό. O Ακήτης, που ήταν πλοίαρχος από τη Λυδία, διηγείται ότι καθώς ταξίδευε με το καράβι του, πλησίασε σε ένα νησί για να προμηθευτεί με νερό. Εκεί οι ναύτες του συνάντησαν το Διόνυσο κοιμισμένο και αποφάσισαν να τον πάρουν και να τον πουλήσουν στην Αίγυπτο σαν δούλο. Έτσι τον ανέβασαν στο καράβι και τον έδεσαν.
Δεν πέρασε πολλή ώρα και άρχισαν να συμβαίνουν αλλόκοτα πράγματα. Το καράβι γέμισε με κρασί, και κλαδιά κισσού και κληματίδες άρχισαν να τυλίγουν τα κατάρτια και όλο το σκάφος, κι ο ίδιος ο Διόνυσος μεταμορφώθηκε σε πάνθηρα! Οι ναύτες έπεσαν τρομαγμένοι στη θάλασσα όπου μεταμορφώθηκαν σε δελφίνια! Έμεινε μόνο ο Ακήτης που πίστεψε στη θεότητα του Διονύσου και τον μετέφερε με το καράβι του έως την πατρίδα του.
v
Ρωμαϊκό μωσαϊκό από τη βόρεια Αφρική. Ο Διόνυσος μεταμορφωμένος σε πάνθηρα σκορπίζει τους πειρατές που πέφτοντας στη θάλασσα μεταμορφώνονται σε δελφίνια, εκτός από τον Ακήτη, τον πηδαλιούχο. Εθνικό Μουσείο Μπαρντό, Τυνησία.
v
Παρ’ όλα τα θαύματα που άκουσε, ο βασιλιάς οργίστηκε ακόμα περισσότερο και θέλησε να σκοτώσει τον Aκήτη, αλλά εκείνος έγινε αόρατος (με τη δύναμη του θεού του) και εξαφανίστηκε από το παλάτι.
O Πενθέας έκανε και δεύτερη πρόσκληση στον Διόνυσο. Αυτή τη φορά ο θεός ήρθε και ο Πενθέας διέταξε να τον δέσουν με αλυσίδες και να τον κλείσουν στη φυλακή, αλλά ο Διόνυσος γκρέμισε με αστραπές τη φυλακή και έφυγε ανενόχλητος.
O βασιλιάς δεν μπορούσε να καταλάβει πώς ο Διόνυσος μάγευε τους ανθρώπους και τους παρέσυρε στις οργιαστικές τελετές του. Αποφάσισε λοιπόν να μεταμφιεστεί και να κρυφτεί σε ένα θάμνο για να παρακολουθήσει τα δρώμενα. Όμως αυτό το σχέδιο κατέληξε στη σκληρή τιμωρία του. Γιατί οι Μαινάδες τον κατάλαβαν και τον ξέσχισαν σε κομμάτια. Λέγεται πως η ίδια η μητέρα του μέσα στην «ιερή μανία» της τον κατακομμάτιασε, νομίζοντας πως είναι κάποιο αγρίμι.
Μετά απ’ αυτό η θρησκεία του Διονύσου κυριάρχησε στη Θήβα και στις γύρω περιοχές. Όμως ο θεός είχε ένα ακόμα χρέος να ξεπληρώσει, αυτή τη φορά προς την αδικημένη μητέρα του. Έτσι, κατέβηκε στον Άδη, καβάλα σε ένα γάιδαρο, βρήκε εκεί τη μητέρα του και την ανέβασε στον Όλυμπο για να τιμάται μαζί με τους θεούς.
Αυτή η πράξη του έχει τεράστια συμβολική σημασία στη διονυσιακή θρησκεία, γιατί παρέχει την υπόσχεση και την ελπίδα ότι, όπως απελευθέρωσε τη μητέρα του από τα δεσμά του Άδη, έτσι μπορεί και θα απελευθερώσει πνευματικά κάθε πιστό οπαδό του.
ν
