Σημεία των Καιρών: ο Στήβεν Χόκινγκ προειδοποιεί
OPINION
Από τον Στήβεν Χόκινγκ | Μετφρ. Νίκος Κατσινόπουλος
Αυτή είναι η κρισιμότερη περίοδος για τον πλανήτη μας, γιατί ενώ έχουμε τη δύναμη να τον καταστρέψουμε, δεν μπορούμε να δραπετεύσουμε από αυτόν.
v
ΩΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ φυσικός, με έδρα το Κέιμπριτζ, έζησα τη ζωή μου σε μια εξαιρετικά προνομιακή φυσαλίδα. Το Κέιμπριτζ είναι μία ασυνήθιστη πόλη, που περιβάλλει ένα από τα σπουδαιότερα πανεπιστήμια του κόσμου. Η επιστημονική κοινότητα της πόλης, στην οποία είμαι μέλος από 20 ετών, είναι ακόμη πιο εκλεπτυσμένη.
Μέσα δε σε αυτήν την επιστημονική κοινότητα, τα άτομα της μικρής ομάδας των διεθνώς αναγνωρισμένων θεωρητικών φυσικών, με τα οποία έχω εργαστεί σε όλη τη ζωή μου, μπαίνουν κάποιες φορές στον πειρασμό να θεωρούν τους εαυτούς τους ως κορυφή. Επιπρόσθετα σε αυτό, η δημοσιότητα που απέκτησα μέσω των βιβλίων μου, και η απομόνωση που μου επέβαλε η ασθένειά μου, με έκαναν να αισθάνομαι πως υψώθηκε ακόμα περισσότερο ο «γυάλινος πύργος» μου.
Έτσι, η πρόσφατη προφανής απόρριψη των ελίτ, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Βρετανία, σίγουρα έχει στόχο και εμένα, όσο και τον καθένα από εμάς. Οτιδήποτε και αν σκεφτούμε για την απόφαση του Βρετανικού εκλογικού σώματος να απορρίψει την ιδιότητα του μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και των Αμερικανών να «αγκαλιάσουν» τον Ντόναλντ Τραμπ ως επόμενο πρόεδρό τους, δεν υπάρχει αμφιβολία στο μυαλό των αναλυτών, ότι αυτό ήταν μια κραυγή θυμού από πολίτες που νιώθουν προδομένοι από τους ηγέτες τους.
Ήταν, και όλοι φαίνεται να συμφωνούν, η στιγμή που οι «ξεχασμένοι» μίλησαν, βρήκαν τη φωνή τους για να απορρίψουν τη συμβουλή και την καθοδήγηση των ειδικών και της ελίτ, παντού.
v
v
Δεν αποτελώ εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Προειδοποίησα, πριν από την ψήφο για το Brexit, ότι αυτό θα έβλαπτε την επιστημονική έρευνα στη Βρετανία∙ ότι μια ψήφος να φύγουμε, θα ήταν ένα βήμα προς τα πίσω. Όμως το εκλογικό σώμα –ή τουλάχιστον ένα εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό του– δεν μου έδωσε περισσότερη σημασία από όση σε οποιονδήποτε άλλον από τους πολιτικούς ηγέτες, συνδικαλιστές, καλλιτέχνες, επιστήμονες, επιχειρηματίες και τις διασημότητες, που έδιναν την ίδια ακριβώς συμβουλή στη χώρα.
Σημασία έχει τώρα, περισσότερο από τις επιλογές που έκαναν αυτά τα δύο εκλογικά σώματα, το πώς θα αντιδράσουν οι ελίτ. Θα απορρίψουμε τις ψήφους, ως ξεσπάσματα ωμού λαϊκισμού, ο οποίος αδυνατεί να λάβει υπόψη του τα δεδομένα, και θα προσπαθήσουμε να παρακάμψουμε ή να οριοθετήσουμε τις επιλογές που εκπροσωπούν; Θα συμφωνούσα ότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ολέθριο λάθος.
Είναι απολύτως κατανοητές οι ανησυχίες που υποκρύπτουν αυτές οι ψήφοι, σχετικά με τις οικονομικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και της επιταχυνόμενης τεχνολογικής αλλαγής. Η αυτοματοποίηση των εργοστασίων έχει ήδη αποδεκατίσει τις θέσεις εργασίας στην παραδοσιακή βιομηχανία, και η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης είναι βέβαιο πως θα εμβαθύνει τον αποδεκατισμό θέσεων εργασίας στις μεσαίες τάξεις, αφήνοντας διαθέσιμες θέσεις που αφορούν μόνο συντήρηση, δημιουργικότητα ή εποπτεία.
Αυτό, με τη σειρά του, θα επιταχύνει την ήδη διευρυμένη οικονομική ανισότητα σε ολόκληρο τον κόσμο. Το διαδίκτυο και οι πλατφόρμες που το δημιουργούν, επιτρέπουν σε πολύ μικρές ομάδες ατόμων να αποκομίζουν τεράστια οικονομικά οφέλη, απασχολώντας ελάχιστους ανθρώπους. Αυτό είναι αναπόφευκτο, είναι εξέλιξη, είναι όμως καταστροφικό κοινωνικά. Πρέπει να προσθέσουμε το παραπάνω στην οικονομική κατάρρευση, η οποία αποκάλυψε ότι ελάχιστα άτομα, που εργάζονται στον οικονομικό τομέα, μπορούν να απολαύσουν υπέρογκες ανταμοιβές, και ότι εμείς οι υπόλοιποι εξασφαλίζουμε αυτή την επιτυχία τους και «πληρώνουμε τον λογαριασμό», ενώ η απληστία τους μας οδηγεί στην καταστροφή.
v
v
Σύμφωνα με αυτά, ζούμε σε ένα κόσμο διευρυνόμενης, όχι μειούμενης, οικονομικής ανισότητας, στον οποίο πολλοί άνθρωποι βλέπουν όχι μόνο να υποβαθμίζεται το βιοτικό επίπεδό τους, αλλά και να χάνεται η δυνατότητά τους να κερδίσουν τα προς το ζην. Δεν είναι να απορούμε, λοιπόν, που αναζητούν μια νέα προοπτική, την οποία ο Τραμπ και το Brexit φαινομενικά εκπροσωπούν.
Μια άλλη, ακούσια συνέπεια της παγκόσμιας εξάπλωσης του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι ότι ο απόλυτος χαρακτήρας αυτών των ανισοτήτων έγινε πολύ περισσότερο φανερός, από οποτεδήποτε στο παρελθόν. Θεωρώ ότι η δυνατότητα χρήσης της τεχνολογίας για επικοινωνία αποτελεί μία απελευθερωτική και θετική εμπειρία. Χωρίς αυτήν δεν θα μπορούσα να εργάζομαι όλα αυτά τα χρόνια.
Αυτό όμως σημαίνει ότι η ζωή των πλουσιότερων ανθρώπων, στις πιο αναπτυγμένες περιοχές του πλανήτη, είναι εκτεθειμένη σε οποιονδήποτε, όσο φτωχός κι αν είναι, εφόσον έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Και αφού οι άνθρωποι που διαθέτουν ένα τηλέφωνο σήμερα, είναι περισσότεροι από όσους έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό στην Υποσαχάρια Αφρική, αυτό σημαίνει πως σχεδόν όλοι μας, στον πολυπληθή πλανήτη μας, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την ανισότητα.
Οι συνέπειες είναι άμεσα ορατές: οι φτωχοί αγρότες οδηγούνται στις πολιτείες, σε παραγκουπόλεις, ωθούμενοι από την ελπίδα. Και συχνά τότε, ανακαλύπτοντας ότι η νιρβάνα του Instagram δεν βρίσκεται εκεί, την αναζητούν πέρα από τη θάλασσα, δημιουργώντας ακόμη μεγαλύτερους αριθμούς οικονομικών μεταναστών, που αναζητούν μια καλύτερη ζωή. Οι μετανάστες αυτοί, με τη σειρά τους, θέτουν νέες απαιτήσεις για τις υποδομές και τις οικονομίες των χωρών που εγκαθίστανται, υπονομεύοντας την ανοχή τους και πυροδοτώντας περαιτέρω τον πολιτικό λαϊκισμό.
Θεωρώ ότι σημαντικότερο από αυτά σήμερα, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εποχή της ιστορίας μας, είναι ότι το είδος μας χρειάζεται να εργαστεί ενωμένο. Αντιμετωπίζουμε τρομακτικές περιβαλλοντικές προκλήσεις: κλιματική αλλαγή, πρόβλημα στην παραγωγή τροφής, υπερπληθυσμό, εξαφάνιση άλλων ειδών, επιδημίες, μόλυνση των ωκεανών.
v
v
Όλα αυτά, αποτελούν μια επισήμανση ότι βρισκόμαστε στην πιο επικίνδυνη στιγμή της ανθρώπινης εξέλιξης. Διαθέτουμε σήμερα την τεχνολογία να καταστρέψουμε τον πλανήτη πάνω στον οποίο ζούμε, αλλά δεν έχουμε ακόμη αναπτύξει την ικανότητα να ξεφύγουμε από αυτόν. Ίσως σε μερικές εκατοντάδες χρόνια, θα έχουμε δημιουργήσει αποικίες ανθρώπων στα άστρα, αλλά προς ώρας έχουμε μόνο έναν πλανήτη, και πρέπει να εργαστούμε ενωμένοι για να τον προστατεύσουμε.
Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να γκρεμίζουμε, και όχι να υψώνουμε, φράγματα, τόσο στο εσωτερικό όσο και μεταξύ των εθνών. Αλλά για να δώσουμε μια ευκαιρία σε αυτό, οι ηγέτες του κόσμου θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι απέτυχαν και πως παρέβλεψαν τους πολλούς.
Με τους πόρους να συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο στα χέρια των λίγων, θα πρέπει να μάθουμε να μοιραζόμαστε περισσότερο από όσο σήμερα. Εφόσον εξαφανίζονται όχι μόνο οι θέσεις εργασίας, αλλά και ολόκληρες βιομηχανίες, θα πρέπει να βοηθήσουμε τους λαούς να εκπαιδευτούν για έναν καινούριο κόσμο και να τους υποστηρίξουμε οικονομικά κατά την διάρκεια αυτής της προσπάθειά τους.
Εάν οι κοινότητες και οι οικονομίες δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τους σημερινούς ρυθμούς μετανάστευσης, θα πρέπει να κάνουμε περισσότερα ώστε να ενθαρρύνουμε την παγκόσμια ανάπτυξη, εφόσον είναι ο μόνος τρόπος να πεισθούν τα εκατομμύρια των μεταναστών να αναζητήσουν το μέλλον τους στον τόπο τους.
Μπορούμε να το κάνουμε, είμαι πολύ αισιόδοξος για το είδος μου∙ απαιτείται όμως η ελίτ, από το Λονδίνο έως το Χάρβαρντ, από το Κέιμπριτζ έως το Χόλυγουντ, να διδαχθούμε τα μαθήματα του περασμένου χρόνου. Να διδαχθούμε, πάνω από όλα, την ταπεινοφροσύνη.
v
Πηγή: The Guardian
