Οι Μωμόγεροι της Κοζάνης εντάχθηκαν στην UNESCO
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Youmagazine Newsroom
Το δρώμενο των Μωμόγερων της Κοζάνης ενέταξε η UNESCO στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το δρώμενο των Μωμόγερων χάνεται στα βάθη των προϊστορικών χρόνων. Photo: Μορφωτικός Λαογραφικός Σύλλογος Τετραλόφου Κοζάνης
v
ΣΤΗΝ Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας συνεδριάζει η Διακυβερνητική Επιτροπή της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Για 11η χρονιά η συγκεκριμένη επιτροπή προσπαθεί με τη δημιουργία ενός εκτενούς καταλόγου να διασώσει άυλα πολιτιστικά αγαθά από ολόκληρο τον κόσμο, όπως χορούς, έθιμα, μουσική, γιορτές, γαστρονομικές δημιουργίες και άλλα ιστορικά στοιχεία της εθνικής κουλτούρας.
Η παρουσία σ’ αυτόν τον νέο κατάλογο μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να επιφέρει μια οικονομική ή επιμελητειακή υποστήριξη εκ μέρους της UNESCO σε χώρες που δυσκολεύονται να προστατεύσουν οι ίδιες τις πρακτικές αυτές.
Την Τετάρτη η ίδια Επιτροπή ενέκρινε την εγγραφή στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας των Μωμόγερων, εθιμικού δρώμενου του Δωδεκαημέρου, όπως τελείται σε οκτώ χωριά της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης (Τετράλοφος, Άγιος Δημήτριος, Αλωνάκια, Σκήτη, Πρωτοχώρι, Κομνηνά, Ασβεστόπετρα, Καρυοχώρι), οι κάτοικοι των οποίων είναι κατά κύριο λόγο Πόντιοι, απόγονοι Ποντίων προσφύγων από την περιοχή της ορεινής Τραπεζούντας (Ματσούκα), οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα το 1923.
Το εθιμικό δρώμενο των Μωμόγερων, ένα από τα πολλά καρναβαλικά δρώμενα του δωδεκαημέρου (περίοδος Χριστουγέννων, πρωτοχρονιάς και Θεοφανείων) που πραγματοποιούνται ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα, έχει εορταστικό αλλά και ευετηριακό χαρακτήρα, καθώς συνδέεται άμεσα με τον ερχομό του νέου έτους.
Επίσης, χαρακτηρίζεται για τη έντονη θεατρική του διάσταση, καθώς περιλαμβάνει πλειάδα θεατρικών ρόλων, που ενσαρκώνονται από τα μέλη της κοινότητας.
Το έθιμο των Μωμόγερων αποτελεί παράλληλα και ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία συλλογικής ταυτότητας και αυτοπροσδιορισμού των Ποντίων, όχι μόνο των οκτώ χωριών της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης, αλλά και άλλων ποντιακών κοινοτήτων όπου τελείται το δρώμενο.
v
Μωμόγεροι του Πολιτιστικού Συλλόγου Καλλιφύτου. Πηγή: Youtube
v
Αρχαίες καταβολές
Στη Θεογονία του Ησίοδου ο Μώμος αναφέρεται ως ο θεός του γέλιου και της σάτιρας, ενώ είναι και η προσωποποίηση της μομφής και της κατηγόριας. Ιερείς του Μώμου, και υπεύθυνοι για τη λατρεία του θεού, είναι οι Μωμόγεροι. Η λατρεία χάνεται στα βάθη των προϊστορικών χρόνων και είναι τόσο ισχυρή που δεν ξεριζώθηκε ούτε με την επικράτηση του χριστιανισμού ούτε με την κατάκτηση των Οθωμανών.
Οι Μωμόγεροι φόρεσαν φουστανέλα στα νεότερα χρόνια. Στο νου των Ποντίων η φουστανέλα της μητροπολιτικής Ελλάδας ήταν συνώνυμη της ανδρείας, της γενναιότητας και της λευτεριάς.
Το λαϊκό αυτό δρώμενο μεταφέρθηκε από τον Πόντο στην Ελλάδα, όπου συνέχισε τη δική του αυτόνομη (και παράλληλη) πορεία φτάνοντας ζωντανό έως τις μέρες μας. Οι Μωμόγεροι βγαίνουν στους δρόμους των πόλεων και των χωριών, την περίοδο των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων, σατιρίζοντας πρόσωπα και καταστάσεις, χορεύοντας και τραγουδώντας.
Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά του Λουκιανού στο έργο του Περί Ορχήσεως, όπου μας πληροφορεί ότι:
Η Βακχική όρχησις εν Ιωνία μάλιστα και εν Πόντω σπουδαζομένη καίτοι σατυρική ούσα ούτω κεχείρωται τους ανθρώπους τους εκεί ώστε κατά τον τεταγμένον έκαστοι καιρόν απάντων επιλαθόμενοι των άλλων, κάθηνται δι ημέρας τιτάνας και κορύβαντας και σατύρους και βουκόλους ορώντες – και ορχούνται γε ταύτα οι ευγενεστάτοι και πρωτεύοντες εν εκάστη των πόλεων ουχ όπως αιδούμενοι αλλά και μέγα φρονούντες επί τω πράγματι μάλλον, υπέρ επ΄ευγενείας και λειτουργίας και αξιώμασι προγονικοίς.
Το εθιμικό δρώμενο των Μωμόγερων είναι το τέταρτο στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που εγγράφει η χώρα μας στον συγκεκριμένο κατάλογο της UNESCO. Είχαν προηγηθεί η εγγραφή της Μεσογειακής Δίαιτας (από κοινού με την Ιταλία, Ισπανία, Μαρόκο, Πορτογαλία, Κύπρο, Κροατία), η Παραδοσιακή Μαστιχοκαλλιέργεια στη Χίο, καθώς και η Τηνιακή Μαρμαροτεχνία.
v
Ο θίασος του Ελληνικού Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς «Οι Μωμόγεροι». Image: Supplied
v
Φακέλους υποψηφιότητας για εγγραφή στον ίδιο κατάλογο της UNESCO έχει υποβάλει η χώρα μας για το Ρεμπέτικο (η υποψηφιότητα θα αξιολογηθεί από τις αρμόδιες επιτροπές της UNESCO το φθινόπωρο του 2017), ενώ με πρωτοβουλία της Ελλάδας και της Κύπρου προετοιμάζεται από κοινού με άλλα κράτη-μέλη της Σύμβασης η υποβολή φακέλου για την Τέχνη της Ξερολιθιάς (2018).
