Οι άνθρωποι που ήρθαν τετ-α-τετ με τον εαυτό τους
CONSCIOUSNESS
Από την Αναστασία Νάνου
ν
Μέρος α΄: Αντικρίζοντας το “διπλό”
v
Διπλός οδοιπόρος, άλλος εαυτός, διπλό, αντίγραφο, είδωλο ή αστρικό σώμα. Στην ιστορία πολλά διάσημα πρόσωπα ήρθαν αντιμέτωπα με το ακριβές αντίγραφο του εαυτού τους. Για μερικούς αυτό ήταν δυσάρεστο, ενώ για άλλους αποδείχθηκε σωτήριο.
ν
ΣΥΜΦΩΝΑ με τις παραδόσεις των διαφόρων λαών, κάθε άνθρωπος έχει ένα ακριβές “αντίγραφο”, έννοια που οι μελετητές του χώρου των φαντασμάτων έχουν αποδώσει με τον όρο “ντοπελγκάνγκερ” (doppelganger: κατά λέξη σημαίνει “διπλός οδοιπόρος”). Ωστόσο, το να δει κανείς το “διπλό” του, συχνά είναι οιωνός θανάτου, όπως τόσο υποβλητικά αποτύπωσε ο Άγγλος ζωγράφος της Προ-Ραφαηλικής περιόδου, Ντάντε Γκάμπριελ Ροσέτι, στον υπέροχο πίνακά του “Πώς συνάντησαν τους εαυτούς τους”, ο οποίος εκτίθεται στο μουσείο Φιτζγουίλιαμ στο Κέμπριτζ.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις κατά τις οποίες το αντίγραφο προειδοποιεί το άτομο για μια επικείμενη καταστροφή, βοηθώντας το να την αποφύγει.
Tο Nοέμβριο του 1994, η Bρετανική Eπιθεώρηση Ψυχιατρικής δημοσίευσε ένα άρθρο, στο οποίο εξέταζε όχι λιγότερες από 56 περιπτώσεις ανθρώπων που είχαν συναντήσει το “διπλό” τους. Σε μια από αυτές, ένας άνθρωπος απολάμβανε τον καφέ του σε μια καφετέρια όταν ξαφνικά είδε τον εαυτό του να στέκεται έξω στο δρόμο και να τον κοιτάζει. O άνδρας έτρεξε έξω, αλλά το “διπλό” του δεν ήταν πια εκεί. Ένα άλλο συμβάν αφορούσε ένα συνταξιούχο γιατρό που είδε το αντίγραφό του στην άλλη άκρη του δωματίου. Σε μια τρίτη περίπτωση, πρωταγωνιστής ήταν ένας πρώην πιλότος που έβλεπε τον εαυτό του από απόσταση λίγων μόνο μέτρων, για δέκα ολόκληρα λεπτά.
ν
Πώς συνάντησαν τους εαυτούς τους. Πίνακας του Ντάντε Γκάμπριελ Ροσέτι (1860-64).
ν
Σίγουρα, όμως, το πιο εκπληκτικό από όλα τα σύγχρονα περιστατικά είναι αυτό που συνέβη στον Άντριαν Μπράουν, ο οποίος κατοικεί στο Γουίντον της κομητείας Ντόρσετ, στην Αγγλία.
ν
Ποιος ήταν το αντίγραφο;
Το 1990, ο Μπράουν εργαζόταν ως οδηγός σε μια τοπική εταιρεία σεκιούριτι. H δουλειά του ήταν να πηγαίνει κάθε βράδυ με το κλειστό φορτηγάκι του στις διάφορες τοποθεσίες που προστάτευε η εταιρεία του, για να ελέγχει αν όλα ήταν εντάξει. Δούλευε με αυστηρό ωράριο και ακολουθούσε κάθε βράδυ την ίδια διαδρομή. Μέχρι που μια φορά, μετά από πέντε μήνες δουλειάς, αναγκάστηκε για κάποιο λόγο να καθυστερήσει είκοσι ολόκληρα λεπτά, ενώ πήγαινε να επισκεφθεί τις εγκαταστάσεις ενός λατομείου.
Όταν τελικά έφτανε στο λατομείο, είδε σε μια στροφή του δρόμου να τον πλησιάζει από την αντίθετη κατεύθυνση ένα άσπρο φορτηγάκι, όμοιο με το δικό του. Ήταν μάλιστα διακοσμημένο με τα ίδια ακριβώς γράμματα. Ακόμα, βρισκόταν στο σημείο που θα είχε φτάσει το δικό του φορτηγάκι κατά την επιστροφή, αν είχε φτάσει στην ώρα του αντί να καθυστερήσει. Οι ομοιότητες όμως δεν σταμάτησαν εκεί.
Καθώς το μυστηριώδες λευκό φορτηγάκι έφτασε δίπλα του, ο Μπράουν κοίταξε μέσα και σοκαρίστηκε τρομερά όταν είδε ότι ο άνδρας που το οδηγούσε ήταν ο ίδιος! Όχι απλώς κάποιος που του έμοιαζε ή φορούσε τα ίδια ρούχα, αλλά ένα ακριβές, τέλειο αντίγραφό του, που είχε αντιγράψει ακόμα και την κίνησή του να γυρίσει να τον κοιτάξει καθώς προσπερνούσε.
Παρ’ όλο που ο Μπράουν συνέχισε το δρόμο του μέχρι το λατομείο, κάνοντας τον συνηθισμένο έλεγχο, όταν αργότερα γύρισε στο σπίτι του, ήταν ακόμα τρομοκρατημένος. Ήξερε, βλέπετε, ότι το μοναδικό άλλο φορτηγάκι που ανήκε στην εταιρεία, εκτός από το δικό του, δεν κυκλοφορούσε εκείνη τη μέρα, επειδή χρειαζόταν επισκευή. Ούτως ή άλλως, όμως, και να κυκλοφορούσε, δεν υπήρχε κανένας στη δουλειά που να παρουσίαζε έστω και κάποια αμυδρή ομοιότητα με τον ίδιο. Όταν την άλλη μέρα η διεύθυνση της εταιρείας επαλήθευσε τις υποψίες του, ο Μπράουν, εκφράζοντας το παράδοξο αυτού του ασυνήθιστου συμβάντος, αναρωτήθηκε: «Κι αν δεν βρισκόμουν πραγματικά εγώ εκεί, μήπως τότε αυτός που οδηγούσε το άλλο φορτηγάκι είναι ο πραγματικός Άντριαν;»
ν
Ο Γάλλος συγγραφέας Γκυ ντε Μωπασάν (1850-1893). Πηγή: Wikimedia Commons
ν
Μια ακόμα στενότερη επαφή ενός ανθρώπου με το “διπλό” του πραγματοποιήθηκε το 1885 με ήρωα, ούτε λίγο ούτε πολύ, τον διάσημο Γάλλο συγγραφέα Γκυ ντε Μωπασάν. O συγγραφέας καθόταν ένα δειλινό στο γραφείο του σχεδιάζοντας μια ιστορία τρόμου, όταν ένας απρόσκλητος άνδρας μπήκε ξαφνικά στο δωμάτιο και κάθισε ακριβώς απέναντί του. Πριν ο Μωπασάν προλάβει να ζητήσει το λόγο αυτής της αγενούς εισβολής, ο απρόσκλητος κύριος άρχισε να μιλάει – και προς κατάπληξη του συγγραφέα τα λόγια που ο ξένος υπαγόρευε ήταν ακριβώς αυτά που σκόπευε να γράψει ο ίδιος στην ιστορία του! Όταν όμως κοίταξε τον ξένο στο πρόσωπο, έπαθε μεγαλύτερο σοκ: το πρόσωπο που αντίκρισε ήταν το δικό του! Το “αντίγραφό” του αντέδρασε με το να σηκωθεί, να κάνει μεταβολή και να βγει από το δωμάτιο, με τον ίδιο μυστηριώδη και αθόρυβο τρόπο που μπήκε.
ν
Προάγγελοι θανάτου
Σε αντίθεση με τα μυστηριώδη, αλλά προφανώς ακίνδυνα παραδείγματα που αναφέραμε πιο πάνω, ορισμένα αντίγραφα ανταποκρίθηκαν στο δυσοίωνο ρόλο τους σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση και τις προλήψεις, καθώς η εμφάνισή τους αποτέλεσε προμήνυμα θανάτου για το άτυχο ταίρι τους.
Το 1796, οι κυρίες των τιμών της Μεγάλης Αικατερίνης ταράχτηκαν τρομερά όταν είδαν την αυτοκράτειρα να μπαίνει στην αίθουσα του θρόνου, αφού μόλις την είχαν αφήσει να κοιμάται στο κρεβάτι της. Όταν της ανέφεραν τρομοκρατημένες αυτό που είχαν δει, η φοβερή Ρωσίδα μονάρχης δεν έχασε καιρό και πήγε η ίδια στην αίθουσα του θρόνου, για να βρει το “διπλό” της να κάθεται με αυθάδεια στο θρόνο της! Όταν εκείνο είδε την Αικατερίνη, κατέβηκε και προχώρησε προς το μέρος της. H αυτοκράτειρα, τρομοκρατημένη, διέταξε τους φρουρούς της να πυροβολήσουν την άγνωστη παρείσακτη. Όμως οι πυροβολισμοί δεν έφεραν αποτέλεσμα, αφού το “διπλό” της Αικατερίνης παρέμεινε στην αίθουσα κι έφυγε όταν το θέλησε το ίδιο. Λίγο καιρό αργότερα, η Μεγάλη Αικατερίνη πέθανε.
Στο έργο του Ανθολογίες, ο ιστορικός του 17ου αιώνα Tζον Όμπρεϊ αναφέρει ένα άλλο μοιραίο ραντεβού με το “διπλό”. Ηρωίδα αυτή τη φορά ήταν η κόρη του κόμη της Ολλανδίας, λαίδη Νταϊάνα Pιτς: «Καθώς περπατούσε στον κήπο του πατέρα της στο Κένσινγκτον, για να πάρει λίγο αέρα πριν από το δείπνο, και ενώ έχαιρε εκείνη την εποχή άκρας υγείας, συνάντησε την ίδια της τη μορφή, που έκανε τις ίδιες με εκείνη κινήσεις, σαν να κοίταζε σε καθρέφτη. Περίπου ένα μήνα αργότερα πέθανε από ευλογιά. Λέγεται ότι και η αδελφή της, η λαίδη Ιζαμπέλα Θάιν, είδε το “διπλό” της πριν πεθάνει…»
ν
O ποιητής Πέρσι Σέλλεϋ και η Αικατερίνη η Μεγάλη είναι δύο από τους διάσημους
που αντίκρισαν το “διπλό” τους. Image: Supplied
ν
Το 1822, κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στην Ιταλία, ο ποιητής Πέρσι Σέλλεϋ αποφάσισε να διασχίσει με πλοίο τον κόλπο της Σπέτσια. Μόλις έφτασε το πλοίο, επιβιβάστηκε περιμένοντας ανυπόμονα να αρχίσει το ταξίδι του, όταν το βλέμμα του έπεσε στους συνταξιδιώτες του. Ανάμεσά τους βρισκόταν καθισμένο το αντίγραφό του! O Σέλλεϋ ποτέ δεν γύρισε από αυτό το ταξίδι, καθώς μια ξαφνική καταιγίδα που ξέσπασε βούλιαξε το σκάφος, και ο ποιητής πνίγηκε.
ν
Φύλακας άγγελος
Υπάρχουν όμως κάποιες –σπανιότερες– περιπτώσεις που το “διπλό” ενός ανθρώπου εμφανίστηκε μπροστά του για να αποτρέψει και όχι να προβλέψει το άγγιγμα του θανάτου για το θνητό του ταίρι. Αυτό συνέβη σε δυο διαφορετικές στιγμές της ζωής ενός Αμερικανού στρατιώτη με το όνομα Άλεξ M. Γκρίφιθ. H πρώτη φορά ήταν το καλοκαίρι του 1944, όταν ως λοχίας του πεζικού ηγείτο μιας περιπολίας μέσα στην περιοχή του εχθρού στη Γαλλία. Ξαφνικά εξεπλάγη βλέποντας το ακριβές αντίγραφό του να στέκεται λίγο πιο μπροστά, να κουνάει τα χέρια του και να τον προειδοποιεί σιωπηρά. Κανένας από τους άνδρες του δεν μπορούσε να δει τίποτα.
Μπερδεμένος, αλλά λαμβάνοντας υπόψη τη φανερή προειδοποίηση να μην προχωρήσει άλλο, ο Γκρίφιθ και η ομάδα του σταμάτησαν. Την ίδια στιγμή ένα αμερικανικό όχημα που μετέφερε εφόδια, κατευθυνόταν αργά προς το σημείο όπου στεκόταν ο σωσίας του Γκρίφιθ. Στοχεύοντας σε εκείνο ακριβώς το σημείο, ένα προσεκτικά καμουφλαρισμένο γερμανικό πολυβόλο άνοιξε πυρ, σκοτώνοντας τον οδηγό του οχήματος.
Είκοσι χρόνια μετά, το “διπλό” του Γκρίφιθ εμφανίστηκε ξανά. Τη φορά αυτή ο Γκρίφιθ –απλός πολίτης πλέον– και η οικογένειά του έκαναν πεζοπορία στην εξοχή, ενώ πολύ κοντά είχε ξεσπάσει μια καταιγίδα με πολύ δυνατούς ανέμους. Όπως και την προηγούμενη φορά, το “διπλό” κούνησε τα χέρια του. Αλλά το πιο ενδιαφέρον ήταν ότι είχε ακόμα τη μορφή του Γκρίφιθ, όχι όπως ήταν εκείνη τη στιγμή, αλλά όπως τότε που ήταν λοχίας πριν από είκοσι χρόνια. Ξέροντας πια πως το “διπλό” του ήταν εκεί για να τον προστατεύσει, έλαβε και πάλι υπόψη την προειδοποίηση και γύρισε πίσω με την οικογένειά του. Λίγα λεπτά αργότερα, στο ίδιο ξέφωτο στο οποίο θα έφταναν αν δεν είχαν γυρίσει πίσω, ξεριζώθηκε ένα τεράστιο δέντρο που συνετρίβη με δύναμη στο έδαφος.
ν
Η Γαλλίδα δασκάλα Eμιλί Σαζέ σε φωτογραφία της εποχής (1845). Image: Supplied
ν
Η περίπτωση της Eμιλί Σαζέ
Μια από τις κλασικές περιπτώσεις εμφάνισης και δράσης του διπλού, είναι αυτή της Γαλλίδας δασκάλας Eμιλί Σαζέ, που έχασε αμέτρητες δουλειές στην καριέρα της εξαιτίας της ενοχλητικής, αλλά κατά τα φαινόμενα ασυναίσθητης ικανότητάς της να βρίσκεται σε δυο μέρη ταυτόχρονα. Τύχαινε μάλιστα συχνά το “διπλό” της να εμφανίζεται σε μικρή απόσταση από την ίδια, έτσι ώστε τα άτομα που την έβλεπαν σε ένα μέρος, μπορούσαν ταυτόχρονα να τη δουν και σε ένα άλλο.
Μεταξύ του 1845 και του 1846, η Eμιλί Σαζέ εργάσθηκε στη Λιβονία της Λατβίας (σημ. Εσθονία), σε ένα ιδιαίτερα εκλεκτικό σχολείο που ονομαζόταν “Πενσιονάτ φον Nοβέλκε”, όπου πραγματοποιήθηκε η πλέον διάσημη και εντυπωσιακή ταυτόχρονη εμφάνισή της. Κάποια μέρα, ενώ μάζευε λουλούδια στον κήπο του σχολείου, υλοποιήθηκε και σε μια κοντινή τάξη μπροστά στις 42 μαθήτριές της, που μπορούσαν να τη δουν ταυτόχρονα έξω να μαζεύει ακόμα λουλούδια! Σε μια άλλη περίπτωση, το “διπλό” της εμφανίστηκε δίπλα της, ενώ δίδασκε μπροστά στον πίνακα, αντιγράφοντας με ακρίβεια κάθε της κίνηση μπροστά σε μια τάξη 13 συγκλονισμένων μαθητριών!
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι όποτε η Σαζέ εμφανιζόταν κατ’ αυτό τον τρόπο, οι δυο “δίδυμες” έδειχναν χλωμές και άυλες, σαν να μην ήταν η φυσική της υπόσταση αρκετή για να δημιουργήσει δυο πλήρεις “Eμιλί”. Και οι δυο ήταν κάπως ληθαργικές, σαν να είχε μοιραστεί η φυσική της δύναμη στα δυο, αντί να διπλασιαστεί.
ν
Αναγγέλλοντας τον Γκόρικ
Στα νορβηγικά, ο όρος vard ger σημαίνει «ο επισκέπτης που προηγήθηκε». O ίδιος όρος χρησιμοποιείται για να δηλώσει την εμφάνιση ενός “διπλού” ειδικού τύπου, που εμφανίζεται στους ανθρώπους πριν το “αυθεντικό” άτομο έρθει στο προσκήνιο. Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι αυτό του εισαγωγέα Έρικσον Γκόρικ που επισκέφθηκε το Όσλο της Νορβηγίας για πρώτη φορά το 1955, ανακαλύπτοντας ότι όπου πήγαινε, οι ντόπιοι που συναντούσε ισχυρίζονταν ότι τον γνώριζαν και ότι είχαν συνομιλήσει μαζί του.
O ρεσεψιονίστ του ξενοδοχείου, όπου έκλεισε δωμάτιο, απευθύνθηκε σ’ αυτόν με το όνομά του και θυμήθηκε ότι είχε κρατήσει δωμάτιο εκεί νωρίτερα την ίδια χρονιά – ενώ στην πραγματικότητα ο Γκόρικ δεν είχε επικοινωνήσει ποτέ ξανά με το ξενοδοχείο. Ένας χονδρέμπορος, τον οποίο επισκέφθηκε, ισχυρίστηκε ότι είχε ήδη συνεργαστεί μαζί του νωρίτερα την ίδια χρονιά και ότι γνώριζε τη διεύθυνση του γραφείου του στη Νέα Υόρκη καθώς και εκείνη της αποθήκης του. O Γκόρικ κατάπληκτος αναγκάστηκε να φτάσει στο αναμφισβήτητα ενοχλητικό συμπέρασμα ότι πριν από την επίσκεψή του στο Όσλο είχε προηγηθεί μια άλλη από το “διπλό” του – που ήταν ένα άτομο ακριβώς ίδιο με αυτόν από κάθε άποψη. Επιπλέον, κατείχε τέλεια όλες τις γνώσεις και τις εμπειρίες του.
