Η πραγματική ηλικία του Μηχανισμού των Αντικυθήρων
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
Από τον Νίκο Κατσινόπουλο
Έργο της Σχολής του Αρχιμήδη, ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι τουλάχιστον έναν αιώνα πιο παλιός απ’ ότι πιστευόταν έως τώρα.
Ο μηχανισμός όπως εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Στο εσωτερικό διακρίνονται οι οδοντωτοί τροχοί (γρανάζια), που χρησίμευαν για την εκτέλεση πολύπλοκων υπολογισμών. Photo: AP. Πηγή: Supplied
ν
Ο ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΣ υπολογιστής του κόσμου, ο οποίος μπορούσε μεταξύ άλλων να υπολογίζει τις εκλείψεις του Ήλιου, ενώ παράλληλα ήταν αστρονομικό ημερολόγιο και αριθμομηχανή, χρονολογείται πλέον μεταξύ του 250 π.Χ. και του 200 π.Χ. – αρκετά πριν από την ημερομηνία στην οποία πιστευόταν ότι ανήκει. Αυτό υποστηρίζει μια νέα επιστημονική μελέτη που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο Springer Link.
Ο μηχανισμός ανακαλύφθηκε πριν από 115 χρόνια σε αρχαίο ναυάγιο ανοικτά των Αντικυθήρων, μεταξύ Κυθήρων και Κρήτης. Με βάση τις ελληνικές επιγραφές που φέρει, χρονολογήθηκε μεταξύ του 150 π.Χ. και του 100 π.Χ., αρκετά πριν από την ημερομηνία του ναυαγίου, το οποίο ενδέχεται να συνέβη ανάμεσα στο 87 π.Χ. και 63 π.Χ. Ανακαλύφθηκε σε βάθος περίπου 60 μέτρων μαζί με αγάλματα και άλλα αντικείμενα, από Συμιακούς σφουγγαράδες. Τα ευρήματα εκτίθενται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
ν
Η πρόβλεψη των εκλείψεων ήταν ένα από τα βασικά προγράμματα του αρχαίου υπολογιστή. Πηγή: Supplied
ν
Ο μηχανισμός, κατασκευασμένος από χαλκό, ήταν τοποθετημένος σε ξύλινο πλαίσιο και θεωρείται προϊόν της σκέψης κάποιου από τους μεγάλους μαθηματικούς και αστρονόμους της αρχαιότητας, όπως ο Αρχιμήδης και ο Ίππαρχος.
Περίπου 82 διαβρωμένα τμήματα του σύνθετου οδοντωτού μηχανισμού έχουν ανακτηθεί από τον πυθμένα της θάλασσας. Διάφορες άλλες αποστολές προσπάθησαν –με τη χρήση εξωσκελετικών καταδυτικών στολών– να εντοπίσουν και άλλα τμήματα του μηχανισμού που θα έριχναν φως στη μυστηριώδη λειτουργία του αρχαίου υπολογιστή, αλλά μέχρι τώρα απέβησαν άκαρπες ως προς τον στόχο αυτόν.
ν
Ακτινογραφία του εσωτερικού με τα διαφορικά γρανάζια. Πηγή: Supplied
ν
Η συσκευή, που σαστίζει τους επιστήμονες με την επινοητικότητά της, δείχνει πως οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν μόνο το θεωρητικό υπόβαθρο, αλλά και την απαιτούμενη τεχνολογία για μια τέτοια κατασκευή.
Στο πίσω μέρος της συσκευής υπήρχε δίσκος με εγκοπές πάνω στον οποίο ήταν σημειωμένο το χρονοδιάγραμμα των ηλιακών εκλείψεων. Μια από τις εκλείψεις που είχαν σημειωθεί συνέβη στις 12 Μαΐου του έτους 205 π.Χ.
Η ημερομηνία αυτή είναι ακριβώς επτά χρόνια μετά που ο μεγάλος εφευρέτης της αρχαιότητας, ο Αρχιμήδης (287-212), σκοτώθηκε από έναν Ρωμαίο στρατιώτη, όταν οι ρωμαϊκές δυνάμεις υπό τον στρατηγό Μάρκο Κλαύδιο Μάρκελλο κυρίευσαν την πόλη των Συρακουσών μετά από δύο χρόνων πολιορκία.
Αυτό το νέο στοιχείο κάνει τον μηχανισμό πιο παλιό απ’ ότι πιστευόταν έως σήμερα, και τον τοποθετεί στα χρόνια του Αρχιμήδη, ο οποίος πέθανε το 212 π.Χ.
Μπορεί να μην έφτιαξε ο Αρχιμήδης την συγκεκριμένη συσκευή που σώζεται, σίγουρα όμως κατασκεύασε το πρωτότυπο, πράγμα όχι αδύνατο από τη στιγμή που γνωρίζουμε ότι μπορούσε να παράγει ένα είδος ακτίνων λέιζερ με τις οποίες κατέκαιε τον ρωμαϊκό στόλο, ο οποίος πολιορκούσε τις Συρακούσες.
ν
Χαραγμένο στο χρόνο… Ερευνώντας τον μηχανισμό οι επιστήμονες ανακάλυψαν σημειωμένο στο πίσω μέρος του ένα συμβάν με ημερομηνία 12 Μαΐου 205. Πηγή: Supplied
ν
Προηγουμένως οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι ήταν έργο του Ίππαρχου του Ρόδιου (190-120), του λεγόμενου και «πατέρα της Αστρονομίας», επειδή είχαν εντοπίσει στον αποχρωματισμένο χαλκό μια επιγραφή, η οποία ήταν συνταγμένη στο ύφος του νησιού της Ρόδου.
Αυτή η διαφορά κάνει πολλούς να υποθέτουν πως το πλοίο που ναυάγησε στα Αντικύθηρα μετέφερε δύο υπολογιστές και όχι έναν. Σε κάθε περίπτωση, η συσκευή εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού ως έργο μιας ομάδας μηχανικών οι οποίοι ήταν αιώνες μπροστά από την εποχή τους.
Όπως δήλωσε στους New York Times ο Τζέιμς Έβανς, ένας από τους συντάκτες της μελέτης, «γνωρίζουμε πολύ λίγα για την αρχαία ελληνική αστρονομία και τεχνολογία, καθώς ελάχιστα έργα έχουν διασωθεί από τότε».
ν
Ο υπολογιστής, που λειτουργούσε σαν αστρολάβος, ήταν τοποθετημένος σε ξύλινο πλαίσιο. Στο επάνω μέρος έφερε δίσκο με τους αστερισμούς του ζωδιακού. Πηγή: Supplied
ν
The Antikythera Mechanism – 2D
ν
ν
