Κάρτες Ζεν: ο καθημερινός οδηγός σας – Πώς να τις ρίξετε
ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Από τον Αντώνη Κυριαζή
• Δείτε τις 15 κάρτες με αποφθέγματα δασκάλων του Ζεν που μπορούν να γίνουν ο καθημερινός οδηγός σας.
• Μπορείτε να τις χρησιμοποιήσετε για να πάρετε απάντηση σε ένα ερώτημα, να βρείτε μια εναλλακτική προσέγγιση σε ένα πρόβλημα ή για να αντιμετωπίσετε το αύριο.
“Αφύπνιση”. Sharon Cummings, Zen Landscape Art, 2013. Image: Supplied
ν
ΤΟ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ διαδραματίζεται τον 6ο αιώνα μ.Χ. O Κινέζος αυτοκράτορας Γου των Λιανγκ (502–557) υποδέχεται έναν σοφό απ’ την Ινδία, τον Μποντιντάρμα, “αυτόν που γνωρίζει την ατραπό”. O Γου εξηγεί στον επισκέπτη του πως έβαλε να κατασκευάσουν πολλά μοναστήρια και ότι τηρεί με ζήλο τα θρησκευτικά του καθήκοντα.
«Τι έχω να κερδίσω, λοιπόν;» ρωτά “αυτόν που γνωρίζει την ατραπό”.
«Τίποτα», απαντά ο Μποντιντάρμα.
Έκπληκτος, ο αυτοκράτορας τον ρωτά τότε ποια είναι η διδασκαλία του βουδισμού.
«Το άπειρο κενό και μέσα τίποτα το ιερό», απαντά ο σοφός.
Όλο και πιο μπερδεμένος, ο Γου ρωτά πάλι: «Αν τα πάντα είναι κενό, τότε πέστε μου, εσείς τι είστε;»
«Είμαι ένα τίποτα», απαντά ο Μποντιντάρμα.
Αυτός ο διάλογος φανερώνει την προέλευση του Ζεν, μιας πνευματικής βουδιστικής άσκησης. H πρακτική του Ζεν είναι να συγκεντρώνεται (διαλογίζεται) κανείς πάνω στη σημασία σύντομων αποφθεγμάτων, που λέγονται κοάν, που έχουν μέσα τους το απόσταγμα της διδασκαλίας των σοφών.
ν
ΟΙ ΚΑΡΤΕΣ ΖΕΝ
Οι κάρτες Ζεν δεν αποτελούν μαγικό εργαλείο. Δεν έχουν καμιά σχέση με την τράπουλα Ταρώ, ένα μαντικό παιχνίδι που μας δίνει τη δυνατότητα να προβλέψουμε το μέλλον και να κάνουμε τις σωστές επιλογές. Οι κάρτες Ζεν δεν πρόκειται να σας πουν ποια γεγονότα διαφαίνονται στον ορίζοντα.
H διδασκαλία τους όμως –που γίνεται κατανοητή σε διαφορετικά επίπεδα, από την απλή πρακτική συμβουλή μέχρι τις διδασκαλίες που οδηγούν στην υπέρτατη αλήθεια– θα σας βοηθήσει να λύσετε τα προβλήματά σας.
Μπορείτε να επιλέγετε μια κάρτα κάθε ημέρα. Αφού διαβάσετε την εξήγηση η οποία αναφέρεται στο συγκεκριμένο κοάν, αναλογιστείτε την μέσα στη μέρα συχνά για να επωφεληθείτε απόλυτα από τη διδαχή της.
ν
Επιλέξτε μια από τις παρακάτω κάρτες
ν
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
ν
ν
ΚΟΑΝ ΚΑΙ ΖΕΝ
Κοάν ονομάζεται μια ιστορία, ένας διάλογος, μια ερώτηση ή μια δήλωση που έχει σκοπό να προκαλέσει τη μεγαλύτερη «δυνατή αμφιβολία», να φέρει δηλαδή «σύγχυση» στο μαθητή, ώστε να διαπιστωθεί η πρόοδός του στην πνευματική ατραπό.
Από τη σκοπιά αυτή, τα κοάν μοιάζουν με τα λογικά παράδοξα των αρχαίων Ελλήνων. Το πιο γνωστό από τα παράδοξα αυτά είναι του μάντη Επιμενίδη από την Κρήτη, ο οποίος είπε: «Κρήτες αεί ψεύσται (οι Κρήτες είναι πάντοτε ψεύτες). Δηλαδή ο Επιμενίδης είπε ότι οι Κρητικοί πάντα ψεύδονται, ο ίδιος όμως καταγόταν από την Κρήτη. Επομένως ποια είναι η αλήθεια;
Εξίσου γνωστά είναι τα λογικό παράδοξα του Ζήνωνα (5ος αι. π.Χ.) σχετικά με την κίνηση, όπως αυτό που αναφέρεται στον Αχιλλέα και τη χελώνα. Σε μια καταδίωξη, ο ταχύπους Αχιλλέας δεν θα μπορέσει ποτέ να φτάσει και να ξεπεράσει την χελώνα, που ξεκίνησε πρώτη, γιατί πρέπει πρώτα να φτάσει στο σημείο απ’ όπου ξεκίνησε η χελώνα, κατόπιν να πάει στο σημείο όπου είχε φτάσει η χελώνα, όταν εκείνος έφτανε στην αφετηρία της, και αυτό συνεχίζεται επ’ άπειρον.
Ο Μποντιντάρμα (6ος αι.) υπήρξε ιδρυτής των μοναστηριών Σαολίν.
Τα κοάν, όπως και τα λογικά παράδοξα, δεν έχουν λύση∙ δεν είναι αινίγματα, δεν τίθενται για να απαντηθούν, αλλά για να κάνουν τον άλλον να σκεφτεί έξω από τα συνηθισμένα.
Υπάρχει, για παράδειγμα, ένα κοάν που ρωτά: «Γνωρίζουμε τον ήχο των δύο χεριών. Ποιος είναι ο ήχος του ενός χεριού;»
Στόχος τους είναι με τις παραδοξότητές τους να βγάλουν τον άνθρωπο από την αυτό-απορρόφηση, «ακινητοποιώντας» το νου, ο οποίος βρίσκεται συνεχώς απασχολημένος σε μια ατέρμονη συζήτηση με τον εαυτό του. Γιατί αυτό είναι η σκέψη, μια “εσωτερική συζήτηση”, όπου ο νους θέτει στον εαυτό του μια ερώτηση, γνώμη ή κρίση, και αναλαμβάνει να απαντήσει ο ίδιος χωρίς ακουστές λέξεις.
Όταν η εσωτερική συζήτηση συνοδεύεται από αισθήματα, θετικά ή αρνητικά, τότε αναπτύσσεται αυτό που ονομάζουμε “φαντασία”. Επειδή όμως ο εσωτερικός διάλογος είναι ψευδής –γιατί δεν διαλεγόμαστε με κάποιο υπαρκτό πρόσωπο, αλλά με πρόσωπα φανταστικά– ψευδή θα είναι και τα συμπεράσματα που θα βγάλουμε, ψευδείς και οι γνώμες και οι κρίσεις που θα σχηματίσουμε. Από τη σκοπιά αυτή, το μυαλό μας είναι συνεχώς απασχολημένο με είδωλα, με εικόνες, ομοιώματα και φαντάσματα της πραγματικότητας που επηρεάζουν την ψυχική μας διάθεση και μέσω αυτής το σώμα.
Το Ζεν, όπως έκαναν και οι αρχαίοι φιλόσοφοι, αντιπροτείνει τον στοχασμό ή διαλογισμό που οδηγεί τον άνθρωπο στην αλήθεια των πραγμάτων –να δει τα πράγματα όπως είναι– και όχι με τον υποκειμενικό τρόπο του νου. Η πρακτική ενασχόληση με αυτό στοχεύει στο να είσαι άμεσα συνδεδεμένος με το τώρα, και όχι χαμένος σε κάποιο σχέδιο ή φαντασίωση του νου.
ν
ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΖΕΝ
Ιστορικά, το Ζεν αντιπροσωπεύει τη σχολή Μαχαγιάνα (που σημαίνει Μεγάλο Όχημα) του βουδισμού που ιδρύθηκε από τον Ινδό φιλόσοφο Ναγκαρτζούνα (150-250) και διαδόθηκε στο Θιβέτ, την Κίνα, το Βιετνάμ, την Κορέα και την Ιαπωνία.
Αυτό το Kanji διαβάζεται ως “ZEN” στα ιαπωνικά. Είναι το όνομα μιας από τις σχολές του βουδισμού, αλλά ταυτόχρονα ένας τρόπος ζωής ή ένας τρόπος σκέψης βαθιά ριζωμένος στην ιαπωνική ψυχή.
Το Ζεν (κινεζ. Τσαν), αν και δέχτηκε πολλές επιρροές από τον Ταοϊσμό, έχει τις ρίζες του στην ινδική πρακτική Ντυάνα (Dhyana) που στα σανσκριτικά σημαίνει “ουρανός” και κατ’ επέκταση “ενατένιση” ή “διαλογισμός”.
Στον βουδισμό, το Ντυάνα είναι μια από τις έξι Παραμίτα ή τελειώσεις, μια κατάσταση αφαίρεσης που μεταφέρει τον ασκούμενο πολύ πιο πέρα από το δικό του πεδίο αισθητηριακής αντίληψης και έξω από τον κόσμο της ύλης. Οι έξι καταστάσεις του Ντυάνα διαφέρουν μόνο στο βαθμό απόσπασης του προσωπικού Εγώ από την αισθητηριακή ζωή.
Σαν αποτέλεσμα όλων αυτών, το Ζεν δίνει έμφαση στον αυστηρό αυτοέλεγχο και στην αυτοσυγκέντρωση (διαλογισμός), με στόχο την καθαρότητα του νου και την απαλλαγή του από τις συσκοτίσεις, από τα είδωλα των υλικών καταστάσεων, τις ψευδαισθήσεις και τις αμφιβολίες. Ο νους πρέπει να γίνει ενεργός και να αντιδρά άμεσα. Και αυτό μπορεί να το κάνει μόνο όταν είναι καθαρός. Γιατί όπως έλεγε ο Επίχαρμος, ο αρχαίος κωμωδιογράφος και γιατρός από την Κω (540-450 π.Χ.): «Όταν ο νους είναι καθαρός, όλα είναι καθαρά».
Στόχος του διαλογισμού είναι να αποσπαστεί ο νους τόσο από τις –θετικές ή αρνητικές– επιρροές των εξωτερικών πραγμάτων όσο και από τις εσωτερικές πλάνες, και να μπορέσει να δει τα πράγματα όπως ακριβώς είναι, ενώ σε δεύτερη φάση να φτάσει ο άνθρωπος στον αγνό ή αληθινό Εαυτό του.
© 2017 Youmagazine.gr