Ακούγοντας τους χρησμούς της Γαίας
ΟΙΚΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Από τον Ανδρέα Τσάκαλη
Μια ανθρωπότητα με οικολογικό τρόπο ζωής, θα αντιλαμβανόταν ότι οι νόμοι που διέπουν την ατομική και κοινωνική εξέλιξη είναι ταυτόσημοι με εκείνους που διέπουν τον πλανήτη και τον κόσμο.
ν
ΚΑΠΟΥ μέσα στις αμέτρητες πτυχές του ανθρώπινου νου, η φωνή του ίδιου του πλανήτη προσπαθεί να ακουστεί. Κάπου, ανάμεσα στις λαβυρινθώδεις πτυχές της συνείδησής μας, μπορούμε, αν έχουμε εξασκημένη αντίληψη, να ακούσουμε τη φωνή της Γαίας και τα σήματα κινδύνου που μας στέλνει. Το ότι δεν ακούμε αυτή τη φωνή, φταίει για την καταστροφική μανία της τεχνοκρατικής κοινωνίας.
Κι όμως, ο Τέοντορ Ρόσακ (Theodore Roszak), καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, πίστευε ότι μπορούμε να ακούσουμε τη φωνή του πλανήτη, γιατί στο βάθος του νου μας υπάρχει το οικολογικό ασυνείδητο, αυτό που ο Φρόυντ αποκαλούσε “Id” (εκείνο) και ο Γιουνγκ “συλλογικό ασυνείδητο”.
Σύμφωνα με τον Ρόσακ, το οικολογικό ασυνείδητο είναι ο δεσμός μας με αυτή τη μεγάλη οντότητα που ονομάζουμε Γαία (*). Τα περιεχόμενα του ασυνείδητου αυτού πεδίου είναι στην πραγματικότητα καταγραφές της κοσμικής εξέλιξης. Στη γεωγραφία της ψυχής, αυτό το ζωντανό αρχείο είναι ο ομφάλιος λώρος που μας συνδέει με τη Μητέρα Γη και με ολόκληρη τη Φύση.
Παρά το εκτεταμένο συγγραφικό και διδακτικό έργο του, ο καθηγητής Ρόσακ δεν εισακούστηκε. Κι όμως, οι ιδέες του θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για ένα νέο ψυχολογικό πρότυπο του νου.
Για την οικοψυχολογία, η καταστολή του οικολογικού ασυνείδητου είναι η βαθύτερη αιτία του συλλογικού παραλογισμού της βιομηχανικής κοινωνίας.
Για να αποκτήσουμε άμεση πρόσβαση στο πρόσβαση στο οικολογικό ασυνείδητο, πρέπει να βαδίζουμε το δρόμο της σύνεσης.
ν
Ο Μεγάλος Ασθενής
Ίσως δεν έχουμε συνειδητοποιήσει αρκετά πως βλάπτοντας τη Γη βλάπτουμε τον εαυτό μας. Κάτω από την ανθρώπινη φωνή των ασθενών που περιγράφουν στο γιατρό την κατάστασή τους, ο οξυδερκής θεραπευτής μπορεί να ανιχνεύσει τη φωνή της ίδιας της Γαίας.
Σήμερα, οι περισσότεροι ψυχολόγοι και ψυχίατροι μιλούν για την ένταξη του ατόμου στην κοινωνία, παραπέμποντας σε εθνοκεντρικές και σχετικές νόρμες ψυχολογικής ισορροπίας και υποστηρίζοντας ότι η εκμάθηση των αξιών και των κανόνων της κοινωνίας θα του επιτρέψει να ζήσει ομαλά μέσα σε αυτήν. Αγνοούν όμως ότι έτσι αναγκάζουν το άτομο να προσαρμοστεί στις άσχημες συνήθειες του υπερκαταναλωτισμού που χαρακτηρίζουν το βιομηχανικό τρόπο ζωής.
Έτσι, αφήνουν την υποκρυπτόμενη νεύρωση –που είναι η αποξένωσή μας από τη Γαία– αθεράπευτη. Η σύγχρονη επιστήμη, ενώ ανιχνεύει άλλες διαπλεκόμενες σχέσεις, παραβλέπει τη συνεχή αλληλεπίδραση ανάμεσα στην πλανητική και την ανθρώπινη ευημερία. Έχει υιοθετήσει το καταστροφικό δόγμα οι πλουτοπαραγωγικές πηγές του πλανήτη πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες του ανθρώπου και ότι τα δικαιώματα κάθε ανθρώπου επεκτείνονται σε όλο τον πλανήτη.
Για τη δυτική επιστήμη, ο ανιμισμός –η αντίληψη ότι η φύση είναι ζωντανή, αισθάνεται, σκέπτεται και έχει σκοπό– δεν είναι επιτρεπτός και αποβάλλεται ως απαράδεκτη αίρεση. Η ανιμιστική κοσμοθεώρηση προσβάλλει την βασική θέση των επιστημόνων ότι τα πάντα γύρω μας –η φύση, ο κόσμος, ο πλανήτης– λειτουργούν τυχαία μέσω τυφλών επιλογών και ότι η εξέλιξη είναι απρόσωπη και πνευματικά αδρανής.
ν
Ο Δρόμος
Ευτυχώς υπάρχουν και αντιρρησίες συνείδησης. Για τον Έντουαρντ Γκόλντσμιθ (Edward Goldsmith), τον διάσημο Αγγλογάλλο περιβαλλοντολόγο και συγγραφέα του θεμελιώδους βιβλίου “Ο Δρόμος: μια παγκόσμια οικολογική θεώρηση” (The Way: an ecological world view), η επιστημονική σκοπιά απλώς εκλογικεύει την ακατάπαυστη οικονομική και υλική πρόοδο, ενώ στερείται κάθε ηθικής ή συναισθηματικής εγκυρότητας. Αυτό συνεπάγεται ένα υπαρξιακό κενό, στο οποίο οι άνθρωποι είναι απλές μηχανές που αντιδρούν ρομποτικά σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος.
Για τον οικολογικό δρόμο που προτείνει ο Γκόλντσμιθ, ο φυσικός κόσμος είναι ολιστικός, ζωντανός, ομοιοστατικός, δημιουργικός και νοήμων. Βαθιά μέσα μας ξέρουμε ότι ο φυσικός κόσμος είναι πιο λογικός από τις υπερβολές του υποτιθέμενου επιστημονικού ορθολογισμού και τις στενόμυαλες μηχανομορφικές θεωρίες που προτείνουν οι επιστήμονες για τη ζωή.
Στα έργα του “A Blueprint for Survival”, “The Doomsday Funbook (Joys of Apocalypse)”, “5.000 Days to Save the Planet” ο Γκόλντσμιθ βλέπει την οικονομία, την τεχνολογική πρόοδο, την εκπαίδευση, την ιατρική, την τέχνη και την επιστημονική έρευνα να αναπτύσσονται μέσα στα πλαίσια μιας πλανητικής οικοφιλοσοφίας.
Η άποψή του είναι ριζοσπαστική, εμπνευσμένη, ίσως και η μόνη ορθή. Άλλωστε το έργο του “Ο Δρόμος” είναι μια από τις καίριες μελέτες για την ανάδυση μιας οικολογικής συνείδησης σε λαούς και ηγέτες και είναι ισάξιο με άλλα παγκόσμιας εμβέλειας έργα, όπως το βιβλίο “Γη σε ισορροπία: Οικολογία και ανθρώπινο πνεύμα” του Αλ Γκορ, πρώην αντιπροέδρου των ΗΠΑ.
Μια ανθρωπότητα με έναν οικολογικό τρόπο ζωής, θα αντιλαμβανόταν ότι οι νόμοι που διέπουν την ατομική και κοινωνική ύπαρξη είναι ταυτόσημοι με εκείνους που διέπουν τον πλανήτη και τον κόσμο. Αυτή η ανθρωπότητα θα ήταν μέτοχος, όπως το εκφράζει ο Έντουαρντ Γκόλντσμιθ, στο μεγάλο έργο της Γαίας, του οποίου στόχος είναι η διατήρηση της κρίσιμης και ευαίσθητης τάξης και αρμονίας του σύμπαντος.
__________________
* Γαία. Αρχαιοελληνικό όνομα που χαρακτηρίζει τη θεωρία του Βρετανού επιστήμονα, μηχανικού και συγγραφέα Τζέημς Λάβλοκ. Σύμφωνα με αυτή, η Γη και οτιδήποτε βρίσκεται πάνω της (ξηρά, θάλασσα, αέρας, εμείς) είναι μέρος ενός και μόνου ζωντανού οργανισμού, στον οποίο οι οικολογικές καταστροφές, που συντελούνται στην εποχή μας, θα έχουν μεγάλες επιπτώσεις.
