Η νανοτεχνολογία στην αρχαία Ελλάδα (βίντεο)
ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Posted by Youmagazine Staff
• Ο σφραγιδόλιθος της Πύλου είναι το πιο έξοχο δείγμα μικροχαρακτικής ή νανοτεχνολογίας της Εποχής του Χαλκού που έχει ανακαλυφθεί ποτέ.
• Στο τέλος του άρθρου βίντεο με τα εκπληκτικά τεχνουργήματα του αρχαίου κόσμου.
Η μικροσκοπική σφραγίδα (εδώ σε μεγέθυνση) που απεικονίζει μια μάχη σώμα με σώμα είναι μόλις 3,5 εκατοστών, αλλά περιέχει απίστευτες λεπτομέρειες. Photo: Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι. Πηγή: Supplied
ν
ΠΡΙΝ ΑΠΟ δύο χρόνια, οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι ανακάλυψαν στον τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή» στην Πύλο ένα μικροσκοπικό αντικείμενο, μεγέθους περίπου 2×3,5 εκατοστών. Όπως αναφέρει το σχετικό δημοσίευμα των New York Times, στην αρχή πίστεψαν ότι ήταν ένα είδος μεγάλης χάντρας και το έβαλαν στην άκρη για να επικεντρωθούν σε άλλα, πιο εντυπωσιακά αντικείμενα, όπως χρυσά δαχτυλίδια, τα οποία βρέθηκαν στον τάφο του 1500 π.Χ. με πλούσια κτερίσματα.
Όταν όμως στη συνέχεια ο συντηρητής του αντικειμένου απομάκρυνε όλες τις προσμίξεις από την επιφάνεια της «χάντρας», αυτό που αποκαλύφθηκε άφησε εμβρόντητους ειδικούς και μη: ένας σφραγιδόλιθος από αχάτη με εγχάρακτο σχέδιο εκπληκτικής τέχνης και λεπτομέρειας, που απεικονίζει μια εντυπωσιακή σκηνή μάχης, όπου «πρωταγωνιστεί» ένας πολεμιστής-ήρωας, γυμνός και με μακριά μαλλιά. Ο ένας από τους δύο εχθρούς του κείτεται νεκρός κάτω από τα πόδια του, ενώ ο δεύτερος απεικονίζεται λίγα δευτερόλεπτα πριν τον θάνατό του, όταν δηλαδή ο ήρωας, που τον έχει ακινητοποιήσει πιάνοντάς τον από την περικεφαλαία, βυθίζει το ξίφος στο στέρνο του.
Η άριστα δοσμένη σκηνή της ομηρικής μάχης είναι ένα ακόμη δείγμα μικροχαρακτικής ή νανοτεχνολογίας, όπως θα λέγαμε σήμερα.
ν
Ψηφιακά τροποποιημένη απεικόνιση της σφραγίδας που βρέθηκε στον τάφο του Γρύπα Πολεμιστή. Photo: Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι. Πηγή: Supplied
ν
Η σφραγίδα αυτή από αχάτη της Πύλου δεν είναι το μοναδικό δείγμα νανοτεχνολογίας στον αρχαίο κόσμο. Ο Αιλιανός (Ποικίλη Ιστορία, Α, 17) μνημονεύει τα θαυμαζόμενα μικροσκοπικά έργα του Μυρμηκίδη του Μιλήσιου (ή Αθηναίου) και του Καλλικράτη του Λακεδαιμόνιου. Οι έξοχοι αυτοί τορευτές έφτιαξαν τέθριππα, στο μέγεθος μύγας, με όλες τις λεπτομέρειες των ίππων, του άρματος και του αναβάτη, και έγραψαν πάνω σε κόκκο σουσαμιού ένα ελεγειακό δίστιχο με χρυσά γράμματα!
Οι δύο αυτοί τορευτές, που μνημονεύονται από τον Πλίνιο, τον Πλούταρχο και άλλους, άκμασαν κατά τους αλεξανδρινούς χρόνους και χρησιμοποιούσαν ως υλικό το ελεφαντόδοντο και σπανιότερα τον σίδηρο και τον χαλκό.
Ειδικεύονταν στην αναπαράσταση μυρμηγκιών και άλλων μικρών εντόμων. Ήταν οι τελευταίοι μιας παράδοσης που ξεκινούσε από τα μινωικά κιόλας χρόνια. Κατά την αλεξανδρινή περίοδο, η νανοτεχνολογία πέρασε από τους Έλληνες στους Ρωμαίους.
ν
Αυτή η έξοχη σφραγίδα από χρυσό, που δείχνει έναν φτερωτό γρύπα, βρέθηκε από τον Αμερικανό αρχαιολόγο Καρλ Μπλέγκεν σε τάφο πολεμιστή στην αρχαία Πύλο (περ. 1420 π.Χ.). Image: Supplied
ν
Ο γρύπας ήταν μυθικό ζώο που είχε σώμα λιονταριού, κεφάλι και φτερά αετού, και ουρά φιδιού. Image: Supplied
ν
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με τους δύο ανασκαφείς για το ανεπανάληπτο εύρημα που, σύμφωνα με το αμερικανικό δημοσίευμα το οποίο επικαλείται δήλωση του Malcolm H. Wiener, ειδικού στην αιγαιακή προϊστορία, είναι «ένα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα τέχνης στο Αιγαίο που μπορεί να συγκριθεί με μερικά σχέδια του Μιχαήλ Αγγέλου στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης».
– Μιλήστε μας για τον σφραγιδόλιθο, την απεικόνιση και τη σημασία του. Γιατί το αμερικανικό άρθρο μιλάει για σχέση με ομηρικές σκηνές;
– Η σκηνή απεικονίζει μια μάχη μεταξύ τριών πολεμιστών. Ο ήρωας, που δεν φέρει ασπίδα και φοράει βραχύ περίζωμα, έχει ήδη νικήσει έναν αντίπαλο και είναι έτοιμος να σκοτώσει έναν άλλο. Αν και δεν έχουμε ισχυριστεί ότι η σκηνή σχετίζεται άμεσα με τα έπη του Ομήρου, παραπέμπει σε κάποιες σκηνές μάχης στην Ιλιάδα. Ο σφραγιδόλιθος είναι το πιο έξοχο δείγμα γλυπτικής της Εποχής του Χαλκού που έχει βρεθεί.
– Γιατί πιστεύετε, σύμφωνα με το άρθρο, ότι ο καλλιτέχνης ήταν… μύωπας;
– Ο δημοσιογράφος των Times New York έκανε αυτή την εκτίμηση, επειδή το αντικείμενο είναι τόσο μικρό και με τόση λεπτομέρεια επεξεργασμένη. Ο σφραγιδόλιθος έχει μήκος μόλις 3,5 εκατοστά και θα ήταν τρομερά δύσκολο να δημιουργήσεις ένα έργο με τόση λεπτομέρεια πάνω σε τόσο μικρή και σκληρή επιφάνεια.
ν
Αυτή η σχεδόν άθικτη λαβή μινωικού ξίφους βρέθηκε στον τάφο του Γρύπα Πολεμιστή. Photo: Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι. Πηγή: Supplied
ν
– Γνωρίζετε με ποιον τρόπο έγινε η χάραξή του κι αν χρησιμοποιήθηκαν μεγεθυντικοί φακοί;
– Το πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουμε πώς χαράχθηκαν αυτοί οι σφραγιδόλιθοι. Δεν έχουν βρεθεί μεγεθυντικοί φακοί ως τώρα, ούτε στην Κρήτη ούτε στην ηπειρωτική Ελλάδα. Όμως είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε κάποιος να χάραξε κάτι με τόση λεπτομέρεια με γυμνό μάτι.
– Ποιος ήταν ο τόπος προέλευσης του σφραγιδόλιθου;
– Πιστεύουμε ότι δημιουργήθηκε στη Νεοανακτορική εποχή στην Κρήτη και όχι στην ηπειρωτική Ελλάδα. Από όσο γνωρίζουμε, οι Μυκηναίοι δεν κατείχαν την τεχνολογία για να παράγουν τέτοια αριστουργήματα.
– Τι άλλο περιμένουμε από τους θησαυρούς του τάφου στην Πύλο;
– Υπάρχουν πολλοί θησαυροί που ετοιμάζουμε για δημοσίευση, όπως είναι για παράδειγμα δύο χρυσά κύπελλα κι ένα ξίφος με χρυσό χείλος. Υπάρχουν πάρα πολλά αντικείμενα που χρειάζονται συντήρηση, η οποία είναι μια πολύ χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία. Έχουμε μερικούς από τους καλύτερους Έλληνες συντηρητές που μας βοηθούν σε αυτό το τεράστιο έργο.
– Πόσοι σφραγιδόλιθοι βρέθηκαν συνολικά;
– Ήταν πάνω από πενήντα, αλλά αυτός είναι μακράν ο καλύτερος. Δεν υπάρχει όμοιός του.
ν
Χάλκινος καθρέφτης με λαβή από ελεφαντόδοντο που βρέθηκε στον τάφο του Γρύπα Πολεμιστή στην αρχαία Πύλο. Photo: Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι. Πηγή: Supplied
ν
Υπενθυμίζεται ότι το καλοκαίρι του 2015 η σκαπάνη των Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ έφερε στο φως έναν ασύλητο, πλούσια κτερισμένο, λακκοειδή τάφο, πλησίον του μυκηναϊκού ανακτόρου του Νέστορα, στον Άνω Εγκλιανό, στη Χώρα του Δήμου Πύλου-Νέστορος.
Όπως είχε αναφέρει τότε το ΥΠΠΟΑ, ο τάφος, ο οποίος ανήκε σε πολεμιστή, χρονολογείται περίπου το 1500 π.Χ. (Υστεροελλαδική ΙΙ περίοδος) και αποτελεί την πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία 65 χρόνια. Συνολικά στον τάφο βρέθηκαν πάνω από 1.400 τεχνουργήματα.
ν
Περίτεχνα διακοσμημένη χτένα μαλλιών από ελεφαντόδοντο. Photo: Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι. Πηγή: Supplied
ν
Ένα χρόνο πριν, τον Οκτώβριο του 2016, οι ανασκαφείς δημιούργησαν πάλι αίσθηση, όταν κατά τη διάλεξή τους στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών της Αθήνας είχαν παρουσιάσει το πρόσωπο του «ενοίκου» του τάφου, όπως είχε ανασυσταθεί από τα οστά του κρανίου του: ένας γεροδεμένος άνδρας, με μακριά μαύρα μαλλιά, ηλικίας περίπου 30-35 ετών.
«Τον έχουμε αποκαταστήσει με μακριά μαύρα μαλλιά, με βάση την αναπαράσταση πολεμιστή που βρέθηκε σε μια σφραγίδα στον τάφο και η οποία θα δημοσιευτεί του χρόνου», είχε αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τότε η κ. Στόκερ, προαναγγέλλοντας την εντυπωσιακή ανακάλυψη.
ν
Υπερμεγέθυνση του κεφαλιού του πολεμιστή στον σφραγιδόλιθο της Πύλου. Πρόκειται για ένα από τα ωραιότερα έργα της προϊστορικής ελληνικής τέχνης που ανακαλύφθηκε ποτέ. Photo: Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι. Πηγή: Supplied
ν
Οι εκπληκτικές αυτές λεπτομέρειες, με τις φλέβες στο χέρι του νεκρού πολεμιστή, που δείχνουν μεγάλη γνώση της ανατομίας, τα μαλλιά και τις γραμμές του σπαθιού χαράχτηκαν σε μια επιφάνεια μικρότερη του ενός εκατοστού. Photo: Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι. Πηγή: Supplied
ν
Το ανασκαφικό πρόγραμμα στην Πύλο, υπό τους δύο ανασκαφείς, διεξήχθη από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών κατόπιν άδειας του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Όλες οι εργασίες διενεργήθηκαν υπό την άμεση εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 45 αρχαιολόγοι, εξειδικευμένοι επιστήμονες και φοιτητές διαφόρων εθνικοτήτων από πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού.
ν
ν
ν
