Ο Μηνάς Τσικριτσής για τον χρυσό δίσκο του Μούρντορφ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ
Youmagazine Newsroom
Η αρχαιοαστρονομική ερμηνεία του μυστηριώδους ηλιακού δίσκου του Μούρντορφ, από τον Μιχάλη Τσικριτσή.
Ο ηλιακός δίσκος του Μούρντορφ ανακαλύφθηκε το 1910, οι εμπειρογνώμονες όμως εκφράζουν αμφιβολίες κατά πόσο ανήκει στην Εποχή του Χαλκού. Πηγή: Wikimedia Commons
ν
Ο ΧΡΥΣΟΣ δίσκος του Μούρντοφ (Moordorf), θεωρείτο μέχρι τώρα ως ηλιακός, πιθανότατα χρονολογείται από την περίοδο ΙΙ της σκανδιναβικής εποχής του Χαλκού (1500-1300 π.Χ.).
Ο διαμέτρου 14,5 εκατ. δίσκος ανακαλύφθηκε το 1910 στο Άουριχ της ΒΔ Γερμανίας και από το 1926 ανήκει στον κατάλογο του κρατικού μουσείου της Κάτω Σαξονίας στο Ανόβερο. Τον Φεβρουάριο του 2016, οι εμπειρογνώμονες εξέφρασαν αμφιβολίες για την αυθεντικότητά του λόγω της μεγάλης καθαρότητάς του σε χρυσό.
Σε πρόσφατη μελέτη του, ο ερευνητής αιγαιακών γραφών δρ. Μηνάς Τσικριτσής απέδειξε την αυθεντικότητα του δίσκου λόγω της αρχαιοαστρονομικής πληροφορίας που φέρει, η οποία προϋπάρχει στα αιγαιακά τηγανόσχημα και τα άλλα ευρήματα του Κρητομυκηναϊκού πολιτισμού που έχουν παρόμοια αστρονομική πληροφορία.
Μάλιστα ο κ. Τσικριτσής παρουσίασε το εύρημα με τις αστρονομικές παρατηρήσεις στα Κυκλαδικά Τηγανόσχημα (Ημερολόγια της 3ης χιλιετίας), στο διεθνές συνέδριο που διοργάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων με τον γενικό τίτλο «Περί των Κυκλάδων νήσων: Το Αρχαιολογικό Έργο στις Κυκλάδες».
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τσικριτσής είπε ότι πριν από λίγες ημέρες έμαθε ότι το άρθρο του για τον χρυσό δίσκο του Μούρντορφ έγινε δεκτό, μετά από αξιολόγηση και πρόκειται να δημοσιευτεί στο επόμενο τεύχος του αρχαιολογικού περιοδικού της Κάτω Σαξονίας Zeitschrift fur niedersachsische Archeologie – Die Kunde τόμος 67/2016.
ν
Τηγανόσχημα σκεύη του Αιγιακού πολιτισμού με ηλιακές παραστάσεις φανερώνουν την προηγμένη γνώση που είχαν ήδη από την 4η χιλιετία π.Χ. οι κάτοικοι του Αιγαίου και της Κρήτης. Image: Supplied
ν
«Λόγω των δημοσιεύσεών μας με τον αστροφυσικό Ξενοφώντα Μουσά για την αρχαιοαστρονομική πληροφορία που έχουμε αναδείξει στον Αιγαιακό πολιτισμό από την 4η χιλ., στις αρχές του 2017 ήρθαν σε επαφή μαζί μου αρκετοί αρχαιολόγοι από την Κεντρική Ευρώπη που ασχολούνται με χρυσούς δίσκους που φέρουν παράξενα χαράγματα και εμπίεστα σημεία στην επιφάνειά τους. Τον Μάιο που πέρασε ήρθαν περίπου 35 αρχαιολόγοι που ασχολούνται με ευρήματα της 2ης χιλιετίας π.Χ και με κάλεσαν στην συνάντησή τους για να τους παρουσιάσω τα τηγανόσχημα ως τα πρώτα ημερολόγια και τη λειτουργία του Μινωικού υπολογιστή του Παλαικάστρου Λασιθίου (1800 π.Χ).
»Έτσι προέκυψε η συνεργασία με τον διευθυντή του Μουσείου του Ανόβερου, στου οποίου την έκθεση βρίσκεται ο χρυσός δίσκος του Μούρντορφ. Ο Αρχαιολόγος ερευνητής Dr. St.Veil μέτρησε με τη βοήθεια φακού όλες τις χαράξεις που παρατηρούμε στις ομόκεντρες ζώνες του χρυσού δίσκου και μου απέστειλε το υλικό για μελέτη».
ν
Ο αναλογικός φορητός υπολογιστής του 15ου αιώνα π.Χ. βοηθούσε κατά την κρητομινωική περίοδο στην εύρεση του γεωγραφικού πλάτους, καθώς και στον υπολογισμό των εκλείψεων. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Image: Supplied
ν
«Το αποτέλεσμα ήταν ότι παρατήρησα πως στο κέντρο του χρυσού δίσκου ο κύκλος έχει 9 μικρούς εμπίεστους κύκλους που αν αντιστοιχούν σε σεληνιακούς μήνες, τότε, εφόσον προστεθούν και οι 100 χαράξεις της επομένης κυκλικής ζώνης, μας δίνει άθροισμα 365 μέρες, δηλαδή το ηλιακό ημερολόγιο».
ν
Αφροδίτη και Δίας
Όπως εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τσικριτσής «οι επόμενες δύο ζώνες αντιστοιχούν σε 584 χαράξεις και ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στη συνοδική κίνηση του πλανήτη Αφροδίτη, ενώ οι επόμενες ζώνες με τις χαράξεις δίνουν ακριβώς τον αριθμό 399 ημερών, που αντιστοιχούν στη συνοδική κίνηση του πλανήτη Δία».
Αναφορικά με τα ονόματα των πλανητών που εμφανίζονται στο δίσκο, ο κ. Τσικριτσής είπε ότι «τα ονόματα των πλανητών πριν 3.500 χρόνια δεν τα γνωρίζουμε, αλλά η εμφάνιση σε ευρήματα των συνοδικών τους ημερών δίνει την ταυτότητά τους. Έτσι όταν βλέπουμε σε ένα αρχαίο εύρημα να έχει 584 ή 399 χαράξεις και αυτό επαναλαμβάνεται και σε άλλα τότε μπορούμε να πούμε ότι αυτές δεν είναι τυχαίες και οι κατασκευαστές ήθελαν να απεικονίσουν το ημερολόγιο των πλανητών, Αφροδίτης (584) και Δία (399). Δεν μπορεί να έχουμε στο δίσκο του Μούρντορφ τρεις συμπτώσεις ημερολογίων, όπως τις ημέρες 365 το Ηλιακό ημερολόγιο, 584 της Αφροδίτης και 399 του Διός.
»Συμπερασματικά αναφέρουμε όπως έχουμε μελετήσει με τον κ. Μουσά, στα Κυκλαδικά τηγανόσχημα της 3ης χιλ. π.Χ. όπου στην επιφάνειά τους οι πλανήτες εμφανίζονται έχοντας ως ταυτότητα τις ημέρες της συνοδικής τους κίνησης».
ν
Κεραμικά τηγανόσχημα σκεύη από τη Σύρο (2500-2200 π.Χ.). Image: Supplied
ν
«Το ίδιο φαινόμενο», λέει ο κ. Τσικριτσής, «εμφανίζεται και στον χρυσό δίσκο του Μούρντορφ, όπου στο εσωτερικό αποτυπώνεται το ηλιακό ημερολόγιο με 365 μέρες. Ο δημιουργός του δίσκου έβαλε στο κέντρο τον Ήλιο που είναι η πηγή του φωτός και το πιο φωτεινό ουράνιο αντικείμενο.
»Στις επόμενες τρεις ζώνες ο κατασκευαστής έβαλε τη συνοδική κίνηση του πλανήτη Αφροδίτη, δηλώνοντας το δεύτερο σε φωτεινότητα ουράνιο σώμα, ενώ στις δύο τελευταίες ζώνες έβαλε τη συνοδική κίνηση του πλανήτη Δία που είναι ο επόμενος σε φωτεινότητα.
«Θεωρούμε, λοιπόν, ότι στο χρυσό δίσκο του Μούρντορφ συνυπάρχουν οι ταυτότητες των τριών πιο φωτεινών ουρανίων σωμάτων –Ήλιος, Αφροδίτη, Δίας– σε σειρά λαμπρότητας.
Τα ουράνια αυτά αντικείμενα της εποχής του Χαλκού εθεωρούντο θεοί, όπως αναφέρει ο Πλάτωνας στο έργο του Κρατύλος. Έτσι ο δίσκος μπορούσε να λειτουργήσει και ως φυλαχτό, αφού απεικονίζονται στην επιφάνειά του οι τρεις βασικοί πλανήτες, όπου ο κάτοχός του μπορούσε να τους επικαλεσθεί για προστασία. Αν συσχετισθούν τα ονόματα των πλανητών με τις μετέπειτα διαχρονικές ιδιότητές τους, γνωρίζουμε ότι, όταν ο Ήλιος απεικονίζεται στον καθαρό χρυσό με κύκλο, σχετίζεται με μια κοσμική δύναμη της ύπαρξης. Ενώ η Αφροδίτη σχετίζεται με την αγάπη, τον έρωτα και την αναπαραγωγή του ανθρώπου, και τέλος ο Δίας ήταν η αρσενική δύναμη που ρύθμιζε τις σχέσεις στις κοινωνίες» επισημαίνει ο κ. Τσικριτσής.
Και κατέληξε λέγοντας: «Συμπερασματικά αποδείξαμε ότι ο δίσκος του Μούρντορφ είναι ένα αυθεντικό ταλισματικό εύρημα, με πολλά αστρονομικά στοιχεία μεγάλης ακρίβειας αποτυπωμένα στην επιφάνειά του, που εμφανίζονται μόνο σε ευρήματα της 3ης και 2ης χιλιετίας π.Χ. στον Αιγαιακό πολιτισμό».
