Η στρατηγική αξία του ελλαδικού χώρου (vid)
ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ
Από τον Κώστα Κούρο
Η Ελλάδα κατέχει μια εξαιρετικά στρατηγική θέση, με τις ξένες δυνάμεις να ανταγωνίζονται για το ποια θα έχει τη μεγαλύτερη επιρροή.
ν
Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ αξία ενός χώρου-χώρας μεταβάλλεται ασταμάτητα μέσα στο χρόνο και είναι συνάρτηση αντικειμενικών δεδομένων (συμμαχίες κρατών, διεθνείς ισορροπίες, πολιτικές αλλαγές, τεχνολογικά δεδομένα κτλ.) και υποκειμενικών. Η αξία αυτή πρέπει να εκτιμηθεί λελογισμένα διότι η υπερτίμηση ή η αλαζονεία σε διεθνές επίπεδο μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις.
Ο ελλαδικός χώρος εδώ και πολλές χιλιετίες αποτελεί βασικό μεσογειακό σταυροδρόμι συνάντησης λαών, πολιτισμών, θρησκειών, ιδεολογιών και εμπορικής δραστηριότητας.
Η Μεσόγειος υπήρξε ανέκαθεν η σπουδαιότερη οδός επικοινωνίας του εμπορίου μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Από τη Μεσόγειο περνά η θαλάσσια εμπορική οδός που ενώνει τρεις ωκεανούς: Ατλαντικό, Ινδικό, Ειρηνικό. Αυτός ο «δρόμος» είναι κατά 1.100 ναυτικά μίλια συντομότερος από τον περίπλου της Αφρικής.
Μεταξύ 1985 και 2001 καταγράφηκε μια αύξηση 77% στον όγκο των εμπορευμάτων που φορτώνονται και εκφορτώνονται στα λιμάνια της Μεσογείου. Εκτιμάται ότι συνολικά 200.000 εμπορικά πλοία διασχίζουν τη Μεσόγειο ετησίως και περίπου το 30%, του δια της θαλάσσης μεταφερόμενου όγκου, προέρχεται ή κατευθύνεται προς τους 300 λιμένες της. Οι αριθμοί αυτοί αναμένεται να αυξηθούν τρεις ή τέσσερις φορές μέχρι το 2020.
Από την Μεσόγειο διακινείται το πετρέλαιο από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη και την Αμερική.
Η Ρωσία διακινεί μέσω της Μεσογείου το 40% των εξαγωγών και το 50% των εισαγωγών.
Τα Στενά των Δαρδανελίων (φυσική προέκταση το Αιγαίο) παρέχουν στις παράκτιες χώρες του Ευξείνου Πόντου έξοδο στις ανοιχτές θάλασσες.
Η Διώρυγα του Σουέζ εξασφαλίζει την επικοινωνία των ευρωπαϊκών βιομηχανικών χωρών με τις πλούσιες σε πρώτες ύλες χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ασίας.
Οι χώρες της Μεσευρώπης εξασφαλίζουν πρόσβαση στις θαλάσσιες γραμμές επικοινωνιών της Μεσογείου από την ιταλική και την ελληνική χερσόνησο, ενώ οι χώρες της Β. Αφρικής έρχονται σε επαφή με την Ευρώπη.
ν
ν
Από την Μάλτα, την Κρήτη και την Κύπρο είναι δυνατόν να ελεγχθούν και να αποκοπούν οι κύριες γραμμές επικοινωνίας που τέμνουν την Αν. Μεσόγειο.
Η Μάλτα λόγω μεγέθους μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνον ως ναυτική βάση. Η Κρήτη και η Κύπρος μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάσεις εξορμήσεως, υποστήριξης ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων αλλά και ως χώροι ασφαλούς στάθμευσης χερσαίων δυνάμεων που μπορούν να εξορμήσουν σε οποιοδήποτε σημείο του ορίζοντα. Ως τέτοιες βάσεις χρησιμοποιήθηκαν στην κρίση του Περσικού Κόλπου.
Η Ελλάδα αποτελεί γέφυρα με την οποία συνδέεται η Ευρώπη με την Ασία και την Αφρική. Αυτή η οπτική της προσδίδει ιδιαίτερη στρατηγική αξία αφού μπορεί να ελέγχει μια εκτεταμένη και σημαντική περιοχή στον παγκόσμιο χάρτη.
Για δυνάμεις που ενεργούν από Βορρά με σκοπό να απειλήσουν τις συγκοινωνίες της Μεσογείου, ο ελληνικός χερσαίος, εναέριος και θαλάσσιος χώρος παρέχει το τακτικό πλεονέκτημα της υπερκεράσεως εκ δυσμών των Στενών, ενώ διαθέτει βάσεις για τον έλεγχο της ανατολικής Μεσογείου και για επιχειρήσεις προς τη Μέση Ανατολή και τη Β. Αφρική.
Ο θαλάσσιος χώρος που περιλαμβάνει το Ιόνιο, το Αιγαίο, το Κρητικό πέλαγος και το σύμπλεγμα των νησιών του Αιγαίου αποτελεί στο σύνολό του ζωτικό θαλάσσιο χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Το Ιόνιο είναι ο ζωτικός θαλάσσιος χώρος του Στενού του Οτράντο από το οποίο υπάρχει δυνατότητα ελέγχου της διόδου Σικελίας–Τυνησίας.
Η Κέρκυρα ελέγχει το Στενό του Οτράντο απ’ όπου γίνεται η κυκλοφορία ανάμεσα στην Αδριατική Θάλασσα και το Ιόνιο Πέλαγος.
Το Αιγαίο είναι ο ζωτικός θαλάσσιος χώρος ελέγχου των Στενών Ελλησπόντου-Βοσπόρου και ο χώρος ο οποίος σε συνδυασμό με το Κρητικό Πέλαγος παρέχει μεγάλα πλεονεκτήματα για την εξασφάλιση ελέγχου της Διώρυγας του Σουέζ.
Η Τουρκία ελέγχοντας τα Στενά κατέχει το κλειδί εξόδου από τη Μαύρη Θάλασσα. Το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου όμως επιτρέπει έναν εξίσου αποτελεσματικό έλεγχο της κυκλοφορίας ανάμεσα στις δύο αυτές θαλάσσιες περιοχές.
ν
ν
Στις θαλάσσιες οδούς πρέπει να προστεθούν όσες έχουν αφετηρία ελληνικά λιμάνια. Οι κυριότερες ξεκινούν από τη Θεσσαλονίκη και επεκτείνουν προς τη Μεσόγειο ή τη Μαύρη Θάλασσα έναν από τους σημαντικότερους χερσαίους άξονες κυκλοφορίας των Βαλκανίων: τον άξονα που ακολουθεί την κοιλάδα του σερβικού Μοράβα και του Αξιού και εξασφαλίζει την επικοινωνία ανάμεσα στο Δούναβη και στο Αιγαίο από το Βελιγράδι, τα Σκόπια και τη Θεσσαλονίκη.
Η οδός αυτή βρίσκεται επάνω στον άξονα της αρχαίας Εγνατίας Οδού που συνέδεε την Αδριατική με το Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα ακολουθώντας τη διαδρομή Δυράχιο-Θεσσαλονίκη-Κωνσταντινούπολη. Και φυσικά όλοι οι δρόμοι που επιτρέπουν στη Βουλγαρία να ανοιχτεί στην ανατολική Μεσόγειο χωρίς να περάσει από τον τουρκικό Βόσπορο την ελληνική επικράτεια.
Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας της παρέχει την ευχέρεια για συνεργασία με τα κράτη της Β. Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, ενώ επηρεάζει τη διεθνή θέση όλων των βαλκανικών χωρών.
• Είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας εξασφαλίζοντας τη συνέχιση της άμυνας στη Νότια Πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
• Μπορεί να δημιουργήσει προσκόμματα στην έξοδο των ρωσικών δυνάμεων της Μαύρης Θάλασσας προς το Αιγαίο.
• Διαθέτει σημαντικές στρατιωτικές βάσεις ικανές για τον έλεγχο των θαλάσσιων και αεροπορικών γραμμών συγκοινωνιών στην Ανατολική Μεσόγειο.
• Η χρήση του ελληνικού εναέριου και θαλάσσιου χώρου και των εγκαταστάσεων στην ηπειρωτική χώρα και στα νησιά του Αιγαίου, μπορεί να εξυπηρετήσει τις επιχειρήσεις μεταφοράς από Δυσμάς προς Ανατολάς.
Στην επίθεση κατά του Ιράκ οι Ευρωπαίοι «εταίροι» χρησιμοποίησαν για τα πλοία τους τις διευκολύνσεις της Κρήτης, ενώ οι Αμερικανοί «σύμμαχοι» χρησιμοποίησαν τον ελληνικό εναέριο χώρο για προώθηση των σκαφών τους προς τον Περσικό Κόλπο. Μετά την έναρξη των εχθροπραξιών χρησιμοποιούσαν ανελλιπώς τις διευκολύνσεις της Κρήτης και τον ελληνικό εναέριο χώρο.
ν
ν
Όπως υποστηρίζει σε σχετική μελέτη του ο Υποναύαρχος Ξ. Μαυρογιάννης: «Η απώλεια της Ελλάδας για το ΝΑΤΟ, σε περίπτωση πολέμου, θα είχε ως συνέπεια τη διάσπαση της Νότιας Πτέρυγας, την απομόνωση της Τουρκίας και την αναγκαστική απομάκρυνση των νατοϊκών ναυτικών δυνάμεων από την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου… Η μείωση των εντάσεων και των στρατιωτικών δυνάμεων στην Κεντρική Ευρώπη έχει ως συνέπεια να αυξηθεί το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η Νοτιοανατολική Πτέρυγα του ΝΑΤΟ, ιδίως για τις ΗΠΑ».
Ο Γιώργος Πρεβελάκης (Γεωπολιτική της Ελλάδας, 1998) παραδέχεται ότι «η γεωγραφία μοιάζει να προσφέρει στην Ελλάδα διάφορες επιλογές: βαλκανικές, ευρωπαϊκές, θαλάσσιες, ανατολικές… Ωστόσο για τον ελληνικό λαό, η ελευθερία αυτή αποδεικνύεται τελικώς ψευδαίσθηση.
»Τα συμφέροντα που απορρέουν από το γεωπολιτικό περιβάλλον έχουν τέτοια διάσταση, ώστε οι πιέσεις που ασκούνται στην Ελλάδα είναι τεράστιες, κυρίως σε περιόδους κρίσης. Έτσι οι επιλογές της χώρας καθορίζονται πολύ συχνά έξω από την επικράτειά της, από συσχετισμούς δυνάμεων, οι οποίοι υπερβαίνουν κατά πολύ τις δυνατότητες των τοπικών πολιτικών παραγόντων να αντισταθούν».
ν
Απόδημος Ελληνισμός
Οι Έλληνες αδελφοί μας που διαβιούν στην αλλοδαπή, σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις πλησιάζουν τα 2.500.000. Σύμφωνα με ανεπίσημες εκτιμήσεις είναι τουλάχιστον διπλάσιοι. Το βέβαιο είναι ότι στην συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν προκόψει οικονομικά και κοινωνικά, ενώ στον πανεπιστημιακό και γενικότερα επιστημονικό τομέα έχουν δρέψει εξαιρετικές επιτυχίες καταλαμβάνοντας σημαντικές θέσεις.
Οι απόδημοι είναι μια ζώσα δύναμη υπολογίσιμη από κάθε άποψη. Το μέγα ερώτημα είναι πώς μπορεί αυτή η δύναμη να χρησιμοποιηθεί για τα γενικότερα συμφέροντα της μητέρας πατρίδας και του Ελληνισμού.
Άπειρες φορές έχει τεθεί αυτό το ερώτημα, χωρίς ποτέ να έχει βρει σαφή και οριστική απάντηση. Ίσως και να μην υπάρχει απάντηση.
Η ανάπτυξη, η προκοπή και η καθιέρωση των Ελλήνων στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη είναι στοιχεία που προσθέτουν αξία στο όνομα Έλληνας. Πολλές φορές όταν τους ζητήθηκε, έδωσαν χωρίς φειδώ την βοήθειά τους στην Ελλάδα.
Έχουν κατανοήσει όμως, πως τις περισσότερες φορές που οι Ελλαδίτες τους ζητούν την αρωγή τους είναι εκ του πονηρού και δεν επιθυμούν να χειραγωγηθούν από κομματάρχες και πολιτικάντηδες. Και πολύ σωστά πράττουν.
Οι απόδημοι αδελφοί μας μόλις διαπιστώσουν ότι στην πατρίδα ξεκίνησε σοβαρή προσπάθεια για την ανασύνταξη του κράτους και του γένους θα προστρέξουν αφιλοκερδώς και με διάθεση αυτοθυσίας να δώσουν κάθε δυνατή βοήθεια. Οι απόδημοι είναι η χρυσή εφεδρεία ενός μελλοντικού ηγέτη, ενός μελλοντικού Καποδίστρια. Μια εφεδρεία που μέχρι σήμερα παραμένει ανεκμετάλλευτη.
