Οι μυστηριώδεις κρύπτες κάτω από τις πυραμίδες (vid)
ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
Από τον Αντώνη Κυριαζή
• Κάτω από τις πυραμίδες της Γκίζας υπάρχει μια μυστηριώδης κατασκευή με υπόγειες κρύπτες που συνιστούν ένα άλυτο αρχαιολογικό πρόβλημα.
• Ποιο μυστικό κρύβει ο λεγόμενος «τάφος του Όσιρη»;
Η Σφίγγα μπροστά από την πυραμίδα του Χεφρήνου. Η πυραμίδα του Χεφρήνου, που κτίστηκε μετά την πυραμίδα του Χέοπα, έχει τρεις μυστηριώδεις υπόγειες κρύπτες. Image: Supplied
ν
ΑΝ ΣΚΟΠΕΥΕΤΕ να ταξιδέψετε στο οροπέδιο της Γκίζας, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι υπάρχουν πολλά απίστευτα πράγματα που μπορείτε να εξερευνήσετε, εκτός από τις τρεις κύριες πυραμίδες.
Το πιο εντυπωσιακό είναι ο αποκαλούμενος «τάφος του Όσιρη», ή απλώς «πηγάδι του Όσιρη».
Στην πραγματικότητα πρόκειται για τρία ορύγματα ή πηγάδια που εισχωρούν βαθιά μέσα στο έδαφος κάτω από τη μεσαία πυραμίδα, του Χεφρήνου.
Αυτή η μυστηριώδης υπόγεια κατασκευή που αποτελείται από περίτεχνα σκαλισμένους θαλάμους και κρύπτες σε διάφορα επίπεδα, παραμένει μέχρι σήμερα ανεξήγητη και αινιγματική. Ποια η χρήση της και ποιος ο σκοπός της;
Παρά το γεγονός ότι οι συγκεκριμένες κρύπτες είναι γνωστές εδώ και πολλά χρόνια, η αρχαιολογική έρευνα συνεχίζεται, φέρνοντας στο φως νέες μυστηριώδεις δομές, αλλά χωρίς να λύσει το αίνιγμα.
Η υπόγεια κατασκευή εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1930, από τον διάσημο αιγυπτιολόγο Σελίμ Χασάν. Αλλά μόλις το 1999 άρχισαν οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές από τον αιγυπτιολόγο και πρώην υπουργό αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, Σαχί Αβάς (Zahi Hawass).
ν
Το οροπέδιο της Γκίζας με τις μεγαλύτερες και πιο αρχαίες πυραμίδες στον κόσμο. Image: Supplied
ν
Ο λόγος που καθυστέρησε η έρευνα οφειλόταν στο ότι τα υπόγεια διαμερίσματα ήταν πλημμυρισμένα με νερό και οι Αιγύπτιοι τα χρησιμοποιούσαν ως πισίνα.
Ο πατέρας της ιστορίας, ο Ηρόδοτος, διασώζει μια πιθανή εξήγηση. Οι Αιγύπτιοι αποφάσισαν να κάνουν φαραώ μια γυναίκα. Το όνομά της ήταν Νίτωκρις και όταν έμαθε ότι οι Αιγύπτιοι σκότωσαν τον αδελφό της, ενώ ήταν βασιλιάς τους, επειδή δεν τον συμπαθούσαν, αποφάσισε να τους εκδικηθεί με τον ακόλουθο τρόπο.
Κατασκεύασε ένα μεγάλο υπόγειο οικοδόμημα, και δήθεν για να το εγκαινιάσει, έχοντας όμως άλλα στον νου της, κάλεσε τους Αιγυπτίους που ήξερε ότι ήταν οι κυριότεροι αίτιοι για τον φόνο, για να τους κάνει το τραπέζι. Και ενώ εκείνοι έτρωγαν, αμόλησε καταπάνω τους τον ποταμό από έναν μεγάλο μυστικό αγωγό. [2.100.1]
Ο Σελίμ Χασάν μας άφησε μια αξιομνημόνευτη περιγραφή για το «πηγάδι του Όσιρη».
Πάνω στην ανυψωμένη οδό, έφτιαξαν πρώτα μια εξέδρα εν είδει μασταμπά [πυραμοειδής τάφος] χρησιμοποιώντας πέτρες από τα ερείπια του καλυμμένου διαδρόμου που υπήρχε στην οδό. Στο κέντρο αυτής της υπερκατασκευής έφτιαξαν ένα όρυγμα εν είδει πηγαδιού, που από τη στέγη διαπερνούσε το πάτωμα και συνεχιζόταν προς τα κάτω, φτάνοντας εννέα μέτρα σε βάθος. Στο κάτω μέρος του ορύγματος υπάρχει ένας ορθογώνιος θάλαμος. Στο δάπεδο της ανατολικής πλευράς του θαλάμου υπάρχει ένα άλλο όρυγμα που οδηγεί ακόμη πιο κάτω. Αυτό έχει βάθος περίπου 14 μέτρα και τερματίζεται σε μια ευρύχωρη αίθουσα που περιβάλλεται από επτά ταφικούς θαλάμους. Σε κάθε ταφικό θάλαμο υπάρχει και μια σαρκοφάγος. Δύο από αυτές τις σαρκοφάγους, που είναι λαξευμένες σε μονοκόμματο βασάλτη, είναι τόσο τεράστιες που αρχικά αναρωτηθήκαμε αν περιείχαν τα σώματα ιερών ταύρων.
Η μετέπειτα έρευνα έδειξε ότι η κατασκευή συνεχιζόταν, με ένα ακόμη «πηγάδι» που βγάζει σε μια τρίτη αίθουσα, οκτώ μέτρα πιο κάτω.
Σε τι χρησίμευαν όμως αυτές οι αινιγματικές κατασκευές;
ν
Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΟΣΙΡΗ
Τομή των τριών πηγαδιών κάτω από την πυραμίδα του Χεφρήνου.
ν
Πιθανόν ο Ηρόδοτος να γνώριζε την υπόγεια κατασκευή, γατί γράφει τα εξής αινιγματικά αναφερόμενος σ’ ένα υπόγειο όρυγμα την εποχή της κατασκευής των πυραμίδων:
«Δέκα χρόνια βασανιζόταν ο λαός για να γίνει ο δρόμος όπου έσερναν τις πέτρες και που η κατασκευή του δεν είναι, θαρρώ, έργο πολύ μικρότερο από της πυραμίδας (το μάκρος του είναι πέντε στάδια, το πλάτος του δέκα οργιές, το υψόμετρό του στο υψηλότερο σημείο οκτώ οργιές, και είναι καμωμένος από πελεκητή πέτρα με ανάγλυφες εικόνες) – δέκα χρόνια, λοιπόν, χρειάστηκαν γι’ αυτόν τον δρόμο καθώς και για το υπόγειο όρυγμα στον λόφο όπου είναι στημένες οι πυραμίδες, όρυγμα που ο βασιλιάς το έφτιαξε για τάφο του σ’ ένα νησί στη διώρυγα που άνοιξε από τον Νείλο». [2.124.5]
Ας δούμε τώρα την διάταξη των υπόγειων κρυπτών.
Το πρώτο πηγάδι βγάζει στην πρώτη αίθουσα που είναι άδεια.
Το δεύτερο πηγάδι οδηγεί σε μια ευρύχωρη αίθουσα με έξι άλλους θαλάμους στα πλαϊνά των πέτρινων τοίχων. Οι αρχαιολόγοι βρήκαν σπασμένα αγγεία, περιδέραια με κεραμικές χάντρες και διάφορα μικροσκοπικά ειδώλια.
Σαρκοφάγους από βασάλτη οι αρχαιολόγοι εντόπισαν στους θαλάμους C, D και G. Μέσα στις σαρκοφάγους των θαλάμων C και G υπήρχαν άσχημα αποσυντεθειμένα σκελετικά υπολείμματα. Με βάση την τεχνοτροπία των αντικειμένων, αλλά και τις σαρκοφάγους, οι αρχαιολόγοι τοποθετούν την κατασκευή στην 26η φαραωνική δυναστεία (Σαϊτική περίοδος περ. 685-525 π.Χ.). Οι μελετητές ξεκινούν την 26η Δυναστεία με τον Ψαμμήτιχο Α΄.
ν
Ο Ψαμμήτιχος Α΄ κάνει προσφορές στον Άμμωνα Ρα – την θεία παγκόσμια ψυχή. Από τον τάφο του Παμπάσα (Pabasa) στη νεκρόπολη των Θηβών. Πηγή: Wikimedia Commons
ν
Ο Ψαμμήτιχος Α΄ ήταν ο φαραώ που ενοποίησε ξανά την Αίγυπτο σε ενιαίο ισχυρό βασίλειο μετά τον κατακερματισμό της χώρας λόγω της κατάκτησης των Ασσυρίων.
Ο Ηρόδοτος στον δεύτερο τόμο των Ιστοριών του (2,2) αναφέρει το πείραμα που έκανε ο Ψαμμήτιχος με δύο βρέφη προκειμένου να ανακαλύψει την καταγωγή της ανθρώπινης γλώσσας.
Μεγάλωσε δύο βρέφη, που από την ώρα που γεννήθηκαν τοποθετήθηκαν σε ένα κλειστό δωμάτιο, με διαταγή να μην ακούσουν ποτέ λέξη από άνθρωπο, ώστε να ακούσει ο ίδιος την πρώτη λέξη που θα πουν από μόνα τους.
Η λέξη τελικά που είπαν όταν έφτασαν σε ηλικία 2 ετών ήταν «βεκός» – η φρυγική λέξη για το ψωμί. Με αυτό τον τρόπο ο Ψαμμήτιχος έβγαλε το συμπέρασμα ότι η καταγωγή της ανθρώπινης γλώσσας ήταν φρυγική και όχι αιγυπτιακή όπως πιστεύανε μέχρι τότε.
Ο χαμηλότερος θάλαμος στο Επίπεδο 3, κάπου 30 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης, είναι ένα είδος υπόγειου χώρου και μέσα του βρίσκεται μια σαρκοφάγος, άριστα διατηρημένη και άδεια. Το τρίτο επίπεδο του «τάφου του Όσιρη» θεωρείται το πιο περίπλοκο όσον αφορά το σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική του.
Εμπειρογνώμονες κατόρθωσαν να χρονολογήσουν τα κεραμικά που βρέθηκαν εκεί και τα οποία παραπέμπουν στην 6η φαραωνική δυναστεία, στο τέλος του Αρχαίου Βασιλείου (2355-2195 π.Χ.). Πρόκειται επομένως για μια πολύ παλιά κατασκευή.
Ο «τάφος του Όσιρη» έγινε προσιτός στο κοινό για πρώτη φορά το 2017.
ν
ν
Έχοντας παραθέσει τα πιο σημαντικά στοιχεία για το υπόγειο συγκρότημα, θα επιχειρήσουμε να ερμηνεύσουμε μερικά από τα σύμβολά του.
Ο Όσιρης, στον οποίο ήταν αφιερωμένα τα υπόγεια ορύγματα, ήταν ο μεγαλύτερος θεός της Αιγύπτου, κύριος των μυστικών στης ζωής και του θανάτου. Ήταν γιος του Seb (Κρόνου), του ουράνιου πυρός, και της Νηίθ, της αρχέγονης ύλης και της απεραντοσύνης του διαστήματος.
ν
Ο συμβολισμός του Όσιρη
Ο μύθος του Όσιρη αναφέρεται για πρώτη φορά στα Πυραμιδικά Κείμενα, τα οποία ανάγονται χρονολογικά στο Αρχαίο Βασίλειο, περί το 2500 π.Χ. Ο θεός παρουσιάζεται ως αυθύπαρκτος και αυτογενής, ως η πρώτη εκδηλωμένη θεότητα, ταυτόσημη με τον Άχουρα Μάσδα και άλλες «Πρώτες Αιτίες». Γιατί όπως ο Άχουρα Μάσδα είναι ένα με τις αρχέγονες έξι θείες Δυνάμεις, ή η σύνθεσή τους, έτσι και ο Όσιρης είναι η συλλογική Μονάδα.
Όταν διαφοροποιείται, γίνεται Τυφώνας (ο αδελφός του), Ίσιδα και Νέφθυς (οι αδελφές του), Ώρος (ο γιος του) και οι άλλες όψεις του. (Στον χριστιανισμό είναι τα Επτά Πνεύματα» ή «Επτά Άγγελοι της Παρουσίας»). Γεννήθηκε στο όρος Σινά (η λέξη Σινά είναι αναγραμματισμός του όρου Νύσσα της Παλαιάς Διαθήκης – Έξοδος, ΙΖ΄ 15), και τάφηκε στην Άβυδο, αφού σκοτώθηκε και διαμελίστηκε από τον Τυφώνα στη νεαρή ηλικία των είκοσι οκτώ ετών.
Σύμφωνα με τον Ευριπίδη, ο Όσιρης είναι ο ίδιος με τον Δία και τον Διόνυσο, ή Διό-νυσσος, «θεός της Νύσσας», γιατί ο Διόνυσος, όπως και ο Όσιρης, μεγάλωσε στη Νύσσα, στην «ευδαίμονα» Αραβία. Πρόκειται για τον ίδιο τόπο όπου αργότερα ο Μωυσής θα παραλάβει τις Δέκα Εντολές και θα υψώσει θυσιαστήριο με το όνομα «Ιεοβά Νίσσι» ή καμπαλιστικά Dio-Iao-Nyssi.
Όπως ο Άμμων-Ρα συμβολίζει την παγκόσμια ψυχή, της οποίας οι μονάδες, ή ατομικές ψυχές, ενσαρκώνονται στο φως του ζωοδότη Ήλιου, έτσι και ο Όσιρης συμβολίζει το συμπαντικό πνεύμα, που κατακερματίζεται σε πολλές μικρότερες μονάδες και μοιράζεται ως δώρο στον καθένα άνθρωπο χωριστά, για να τον βοηθήσει στο ταξίδι της ανέλιξης. Χωρίς αυτή τη μεγάλη θυσία, ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να εξελιχθεί, καθώς δεν θα διέφερε σε τίποτα από τα ζώα.
Αυτό ακριβώς συμβολίζει ο διαμελισμός του Όσιρη, όπως και ο διαμελισμός του Διόνυσου από τους Τιτάνες. Πενιχρός απόηχος του μυστηριακού αυτού μύθου είναι οι στρατιώτες που μοιράζουν σε τέσσερα μερίδια τα ιμάτια του Ιησού.
Οι τέσσερις κυριότερες όψεις του Όσιρη είναι:
• Όσιρης-Φθα (Φως) = η πνευματική όψη
• Όσιρης-Ώρος (Νους) = η νοητική όψη
• Όσιρης-Lunus (Σελήνη) = η αστρική όψη
• Όσιρης-Τυφώνας (Ύλη) = η φυσική και συνεπώς παθητική όψη.
Κατά μια έννοια, η παγκόσμια ψυχή κατέρχεται και σταυρώνεται στον υλικό κόσμο, περιμένοντας την ανάστασή της, το πότε δηλαδή θα εξελιχθεί πνευματικά ο άνθρωπος, αναγνωρίζοντας ότι το Εγώ του είναι δυαδικό – θείο και ανθρώπινο, κοσμικό-πνευματικό και γήινο.
ν
Εικόνα από τα Πυραμιδικά Κείμενα με θέμα την Κρίση των Νεκρών. Ο νεκρός οδηγείται από τον Άνουβι στον Κάτω Κόσμο (αριστερά), όπου η καρδιά του ζυγίζεται με αντίβαρο ένα φτερό. Αν είναι αγνή, οδηγείται από τον Ώρο στον Όσιρη που κάθεται σε θρόνο κρατώντας τα εμβλήματα των Φαραώ (δεξιά). Image: Supplied
ν
Προς την κατεύθυνση αυτή χρησίμευαν και οι υπόγειες κρύπτες της Γκίζας και οι αναρίθμητες κατακόμβες στις Θήβες και τη Μέμφιδα. Γιατί τότε οι μυήσεις δίνονταν μαζικά –αν μπορούμε να το πούμε έτσι– και όχι όπως σήμερα που στον πλανήτη δεν υπάρχει ούτε ένας άνθρωπος άξιος να λάβει έστω την πρώτη μύηση – της εισόδου ή γέννησης στην πνευματική ατραπό.
ν
Ο Κύκλος της Ανάγκης
Εκεί τελούνταν τα Ιερά Μυστήρια του Κύκλου της Ανάγκης –του αναγκαστικού κύκλου που κάνουν οι ψυχές μέσω διαφόρων ενσαρκώσεων, προκειμένου να εξελιχθούν, έως την τελική απελευθέρωση από τα δεσμά της ύλης– και οι υποψήφιοι εξοικειώνονταν με τους αδυσώπητους νόμους που ίσχυαν για κάθε απενσωματωμένη ψυχή από την αρχή του χρόνου.
Οι νόμοι αυτοί έλεγαν ότι κάθε επανενσαρκούμενη οντότητα, απορρίπτοντας το σώμα της, θα έπρεπε να περάσει από τη ζωή πάνω στη γη σε μιαν άλλη ζωή σε ένα πιο λεπτοφυές πεδίο, μια κατάσταση ευδαιμονίας, αν φυσικά τα αμαρτήματα της προσωπικότητας δεν επέφεραν τον πλήρη χωρισμό της ανώτερης από τις κατώτερες αρχές.
Ο Κύκλος της Ανάγκης, ή αναπότρεπτος κύκλος, όφειλε να διαρκέσει μια ορισμένη χρονική περίοδο (από χίλια έως τρεις χιλιάδες χρόνια σε ορισμένες περιπτώσεις ανεπίδεκτων μαθήσεως) και πως όταν τελείωνε αυτή η περίοδος στο βασίλειο των Νεκρών, η οντότητα επέστρεφε στη μούμια της, δηλαδή σε μια νέα ενσάρκωση.
Πολλές φορές αυτή η νέα ενσάρκωση περιγραφόταν ως Ανάσταση, όπως έχουμε δείξει σε προηγούμενο άρθρο μας.
Ο Κύκλος της Ανάγκης κλείνει με τον τρόπο που περιγράφει ο Πίνδαρος (Ολυμπιόνικος 2, 69-73):
Κι όσοι μπόρεσαν σε τρεις διαδοχικές ζωές
να κρατήσουν καθαρή και αναμάρτητη την ψυχή τους
στον έναν και στον άλλον κόσμο μακριά
από κάθε κακό, του Διός τον δρόμο παίρνουν
και φτάνουν στον Πύργο του Κρόνου, εκεί όπου φυσούν
δροσερές οι αύρες του ωκεανού
στο νησί των Μακάρων…
ν
Η «Αρπαγή της Κόρης» και η νίκη επί του θανάτου
