Έξι φιλόσοφοι μιλούν για την ευτυχία και την καλή ζωή
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Από την Γεωργία Μεταξά
Ο Σενέκας για την οργή
Λεύκιος Ανναίος Σενέκας (4 π.Χ. – 65 μ.Χ.). Image: Supplied
ν
Ο ΡΩΜΑΙΟΣ συγκλητικός Λεύκιος Ανναίος Σενέκας, γνωστός ως Σενέκας ο Νεώτερος, ήταν ο πιο διάσημος και δημοφιλής φιλόσοφος της εποχής του. Από τα πιο γνωστά βιβλία του είναι το “Περί οργής” (De Ira).
Ο Σενέκας πήρε το θέμα του θυμού και του εκνευρισμού, που μας κάνει να ξεσπάμε χωρίς λόγο πάνω στους άλλους, αρκετά σοβαρά, αρνούμενος να δει το θυμό ως ένα παράλογο ξέσπασμα επί του οποίου δεν έχουμε κανέναν έλεγχο. Αντ’ αυτού το είδε ως φιλοσοφικό πρόβλημα, το οποίο επιδέχεται θεραπεία.
Κατά τον Σενέκα, οι άνθρωποι είναι εγγενώς καλοί και ο θυμός είναι το αποτέλεσμα κάποιων περιστάσεων αλλά και της σκληρότητας της ζωής, που μας αποξενώνει από την ανθρωπιά μας.
Ο εκνευρισμός και τα οργίλα ξεσπάσματα είναι ένδειξη ότι ο άνθρωπος έχει απομακρυνθεί από τον εσωτερικό εαυτό του, που είναι το κέντρο της ύπαρξή του. Όντας μακριά από τον αληθινό εαυτό του, νιώθει σαν χαμένο παιδί∙ θυμώνει και διαμαρτύρεται επειδή κανείς δεν το βοηθά να επιστρέψει στο σπίτι του.
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη: στα πρώτο μέρος, ο Σενέκας εκθέτει τις απόψεις του Αριστοτέλη και των στωικών, σύμφωνα με τους οποίους η οργή είναι δικαιολογημένη σε κάποιες περιστάσεις∙ στα άλλα δύο πραγματεύεται τη φύση του θυμού, δείχνει με ποιο τρόπο αυτός ελέγχεται και συζητά τρόπους αναχαίτισής του, αναφερόμενος στις κρίσεις οργής του Καλιγούλα (τον οποίο γνώριζε προσωπικά) και στη σκληρότητα του χαρακτήρα του.
Ο ίδιος ο Σενέκας θα πέσει θύμα ενός άλλου αυτοκράτορα, του Νέρωνα, του οποίου μάλιστα υπήρξε δάσκαλος. Όταν οι σχέσεις τους ψυχράθηκαν, ο αυτοκράτορας τον διέταξε να αυτοκτονήσει.
ν
Η αυτοκτονία του Σενέκα. Έργο του Manuel Domínguez Sánchez (1871). Μουσείο του Πράδο, Μαδρίτη, Ισπανία. Πηγή: Wikimedia Commons
ν
Τις θέσεις του Σενέκα θα επαναλάβει αργότερα ο Γαληνός στην πρώτη παγκοσμίως ψυχολογική μελέτη γραμμένη από γιατρό με τίτλο “Για της ψυχής τα πάθη και τα λάθη” (Περί ψυχής παθών και αμαρτημάτων):
«Την οργή της ψυχής πρέπει να την αναχαιτίζουμε με τη λογική και όχι με άγρια ξεσπάσματα ή τιμωρίες. Όταν επιμείνει κανείς να αντιστέκεται στο πάθος και να μαλακώνει το θυμό του, μπορεί αρχικά να μη δει μεγάλη βελτίωση. Όμως προσπαθώντας, τη δεύτερη χρονιά οι επιδόσεις του θα είναι ακόμη πιο αξιόλογες. Και αν συνεχίσει να παρακολουθεί τον εαυτό του, η πρόοδός του θα είναι μεγαλύτερη στον τρίτο και μετά στον τέταρτο και στον πέμπτο χρόνο και στα επόμενα χρόνια και θα νιώσει ότι ζει με περισσότερη αξιοπρέπεια.
»Είναι ντροπή να καταβάλλει κάποιος επί χρόνια προσπάθειες, χρησιμοποιώντας κάθε μέσο, για να γίνει καλός γιατρός ή ρήτορας ή φιλόλογος ή μαθηματικός, αλλά να τον κουράζει η μακρόχρονη προοπτική να γίνει σωστός άνθρωπος».
ν
Διάσημη ρήση
«Δεν είναι επειδή τα πράγματα είναι δύσκολα που δεν τολμάμε. Είναι επειδή δεν τολμάμε που κάνει τα πράγματα δύσκολα».
ν
< Επιστροφή στο κυρίως άρθρο