Τα πτηνά των αινιγματικών γεωγλυφικών της Νάσκα (vid)

ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Από τον Νίκο Κατσινόπουλο

Μια ομάδα Ιαπώνων επιστημόνων επαναπροσδιορίζει τα είδη των πτηνών που απεικονίζουν τα μυστηριώδη γεωγλυφικά στο οροπέδιο της Νάσκα.

Τα γεωγλυφικά της Νάσκα περιλαμβάνουν πάνω από 1.000 σχέδια που καλύπτουν έκταση 500 τετρ. χιλιομέτρων. Πηγή: Wikimedia Commons

ν

ΟΙ «ΓΡΑΜΜΕΣ» στις άνυδρες πάμπας της Νάσκα, στο Περού, είναι από τα πιο μυστηριώδη καλλιτεχνήματα στη Λατινική Αμερική. Πρόκειται για έναν μεγάλο αριθμό γεωγλυφικών που βρίσκονται απλωμένα σε έκταση 500 τετρ. χλμ. Ορισμένα από αυτά εκτείνονται αρκετές εκατοντάδες μέτρα και είναι ορατά από μεγάλο ύψος ή τουλάχιστον από κοντινά υψώματα.

Κατασκευάστηκαν ανάμεσα στο 300 π.Χ. και το 1000 μ.Χ. όπως υπολογίζουν οι ειδικοί, από τον πολιτισμό Νάσκα, για τον οποίο δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα.

Έχουν εντοπιστεί περισσότερα από 2.000 γεωγλυφικά, τα περιγράμματα των οποίων δημιουργήθηκαν χάρη στην αφαίρεση του επιφανειακού στρώματος του εδάφους.

Οι κατασκευαστές τους, με άλλα λόγια, αφαίρεσαν τα επιφανειακά καφεκόκκινα χαλίκια, που ήταν καλυμμένα με οξείδιο του σιδήρου, σε βάθος 10 έως 15 εκατοστά. Έτσι, αποκαλύφθηκε το πιο ανοιχτόχρωμο το υπόστρωμα του εδάφους που έχει υψηλή περιεκτικότητα υδροξειδίου του ασβεστίου και δημιουργεί έντονη αντίθεση με τα χρώματα της επιφάνειας.

Ο μεγαλύτερος αριθμός των γεωγλυφικών απεικονίζει γραμμές ή γεωμετρικά σχήματα, αλλά υπάρχουν και πολλές μορφές ζώων, φυτών και τουλάχιστον 16 μορφές πτηνών.

Αυτές τις τελευταίες μορφές μελέτησε η ομάδα των Ιαπώνων επιστημόνων από το Πανεπιστημιακό Μουσείο του Χοκάιντο, σε μια προσπάθεια να ταυτοποιήσει τα είδη των απεικονιζόμενων πτηνών.
ν

ΕΞΩΤΙΚΑ, ΜΗ ΓΗΓΕΝΗ ΕΙΔΗ

Μέχρι σήμερα οι ειδικοί πίστευαν ότι είχαν καταφέρει να αναγνωρίσουν αρκετά από τα πτηνά που αναπαριστούν τα γεωγλυφικά της Νάσκα, όπως πελεκάνους, φλαμίνγκο ή κολιμπρί. Ωστόσο, η πρόσφατη μελέτη των Ιαπώνων επιστημόνων, βασισμένη σε λεπτομερέστερη παρατήρηση χαρακτηριστικών που φέρουν τα συγκεκριμένα γεωγλυφικά, και σε σύγκριση με τα γηγενή είδη και γένη πτηνών, αμφισβητεί τις περισσότερες από αυτές τις εκτιμήσεις.
ν

Το «κολιμπρί», ένα από τα πιο γνωστά γεωγλυφικά πτηνών της Νάσκα, έχει μήκος 1,1 χλμ. Πρόκειται όμως όχι για κολιμπρί αλλά για το πτηνό ερημίτη, σύμφωνα με τον δρα Έντα. Πηγή: Eda M., Yamasaki T., Sakai Μ. – Journal of Archaeological Science: Reports
ν

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να εντοπιστεί το γένος, αλλά όχι το συγκεκριμένο είδος που αποτυπώνει το γεωγλυφικό, ενώ άλλα παραμένουν απροσδιόριστα. Σε γενικές γραμμές, όμως, τα απεικονιζόμενα πτηνά φαίνεται ότι δεν ανήκουν σε γηγενή είδη. Αυτό ίσως μπορεί να δώσει κάποια ένδειξη σχετικά με το λόγο που δημιουργήθηκαν τα συγκεκριμένα γεωγλυφικά.

Ο δρ Μασάκι Έντα (Masaki Eda) ειδικός στη ζωο-αρχαιολογία και στη αρχαιο-ορνιθολογία, από το Πανεπιστήμιο του  Χοκάιντο, πιστεύει πως εάν καταφέρουμε να προσδιορίσουμε το είδος των πτηνών που απεικονίζουν τα γεωγλυφικά της Νάσκα, ίσως καταφέρουμε να αποκαλύψουμε γιατί είχαν τόσο μεγάλη σημασία για τους ανθρώπους που τα δημιούργησαν. Και, κατ’ επέκταση, θα μάθουμε περισσότερα για τον τρόπο σκέψης τους.
ν

Το επάνω αριστερά σκίτσο γεωγλυφικού θεωρείτο απεικόνιση πελεκάνου. Ο δρ Έντα όμως πιστεύει ότι το δεύτερο και το τρίτο γεωγλυφικό διαθέτουν εντονότερα χαρακτηριστικά πελεκάνου. Πηγή: Eda M., Yamasaki T., Sakai Μ. – Journal of Archaeological Science: Reports
ν

Οι παλιότερες προσπάθειες που έχουν γίνει για την ταυτοποίηση των γεωγλυφικών, δεν έχουν κινηθεί σε αυστηρά επιστημονικά πλαίσια, όπως αναφέρει ο δρ Έντα. «Μέχρι σήμερα, η ταυτοποίηση των πτηνών έχει γίνει με βάση γενικά χαρακτηριστικά ή κάποια μορφολογικά γνωρίσματα που παρουσιάζουν τα γεωγλυφικά», επισημαίνει ο Ιάπωνας επιστήμονες.

Αντίθετα, η ιαπωνική μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στην Επιθεώρηση Αρχαιολογικών Επιστημών (Journal of Archaeological Science: Reports), κινείται σε ιδιαίτερα αυστηρά, επιστημονικά πλαίσια.

«Αποτυπώσαμε με ακρίβεια το σχήμα, το μέγεθος του ράμφους, του κεφαλιού, του σώματος, των φτερών και της ουράς των πτηνών», αναφέρει ο δρ Έντα. «Στη συνέχεια τα συγκρίναμε με αντίστοιχα πτηνά που υπάρχουν σήμερα στο Περού».
ν

Η ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΤΩΝ ΓΕΩΓΛΥΦΙΚΩΝ

Από τα πιο γνωστά γεωγλυφικά είναι τα κολιμπρί, με το χαρακτηριστικό μακρόστενο ράμφος. Όπως όμως επισημαίνει ο δρ Έντα στη μελέτη, ένα από αυτά έχει ουρά πολύ διαφορετική από οποιοδήποτε είδος κολιμπρί βρίσκεται στο Περού. Το σχήμα της μοιάζει περισσότερο με την ουρά του «ερημίτη».

Πρόκειται για ένα είδος πτηνού που ανήκει στην ίδια οικογένεια με το κολιμπρί, απαντάται όμως σε τροπικά και υποτροπικά δάση αρκετά βορειότερα και ανατολικά από το Περού.
ν

Σκίτσα τριών γεωγλυφικών που υποτίθεται ότι αποτυπώνουν κολιμπρί. Τουλάχιστον ένα, αν όχι και τα τρία, αποτυπώνει το πτηνό ερημίτη. Πηγή: Eda M., Yamasaki T., Sakai Μ. – Journal of Archaeological Science: Reports
ν

Πιθανότατα, όπως αναφέρει ο δρ Έντα, να βρέθηκε αυτό το είδος πιο κοντά στο Περού πριν από 1.000 έως 2.400 χρόνια, όταν δημιουργήθηκε το συγκεκριμένο γεωγλυφικό. Για ποιο λόγο, όμως, επέλεξαν οι δημιουργοί του να αποτυπώσουν ένα σχετικά άγνωστο και λιγότερο εντυπωσιακό είδος από τα γηγενή κολιμπρί; Άγνωστο.

Ο δρ Έντα κατάφερε να ταυτοποιήσει δύο ακόμη γεωγλυφικά ως πελεκάνους. Κανένα από αυτά όμως δεν αντιστοιχεί στον πελεκάνο που είχε αναγνωριστεί από προηγούμενες μελέτες.

Ένα άλλο γεωγλυφικό, που μοιάζει με γιγάντιο, προϊστορικό πτηνό, απεικονίζει στην πραγματικότητα ένα νεογέννητο παπαγάλο, σύμφωνα με την άποψη του δρα Έντα.

Η σύγχρονη τεχνολογία βοήθησε αρκετά στην σωστή αποτύπωση των γεωγλυφικών, αν και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να έχει διαστρεβλώσει την πρόθεση των δημιουργών του, παραδέχεται ο δρ Έντα. «Προσπαθήσαμε όμως να ταυτοποιήσουμε τα γεωγλυφικά των πτηνών [και] αν μοιράζονται μορφολογικά χαρακτηριστικά με τα σύγχρονα πτηνά, ως πρώτο στάδιο της μελέτης», επισημαίνει.

Ωστόσο, αρκετά από αυτά τα γεωγλυφικά παραμένουν χωρίς ταυτοποίηση. Είτε επειδή έχουν υποστεί αλλοιώσεις σε κάποια χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον προσδιορισμό του είδους τους, είτε επειδή δεν ταιριάζουν με σύγχρονα γηγενή πτηνά του Περού.
ν

Αν και θυμίζει κάποιο γιγάντιο προϊστορικό πτηνό ή δεινόσαυρο, ο δρ Έντα υποστηρίζει ότι πρόκειται για νεογέννητο παπαγάλο. Πηγή: Eda M., Yamasaki T., Sakai Μ. – Journal of Archaeological Science: Reports
ν

Αναμένονται, λοιπόν, και άλλες ταυτοποιήσεις από μια επόμενη συγκριτική μελέτη που θα γίνει ανάμεσα στα γεωγλυφικά και στις αντίστοιχες απεικονίσεις σε αγγεία των Νάσκα.

Το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι: «Γιατί επιλέγηκαν τα συγκεκριμένα είδη πτηνών να απεικονιστούν στο έδαφος;» Ο δρ Έντα έχει μια απάντηση γι’ αυτό.

«Η εθνογραφική έρευνα που πραγματοποιήσαμε σε ένα σύγχρονο χωριό, στην πάμπα της Νάσκα, μας έδειξε ότι οι κάτοικοι υπολογίζουν την ποσότητα των [ετήσιων] βροχοπτώσεων με βάση τη μετανάστευση των υδρόβιων πτηνών».

Οι βροχοπτώσεις αποτελούσαν σημαντικό παράγοντα για κατοίκους σχετικά άνυδρων περιοχών, οι οποίοι προσπαθούσαν να έχουν μια επαρκή γεωργική παραγωγή.

Τα γεωγλυφικά των πτηνών, που είναι κατά βάση υδρόβια, φαίνεται να σχετίζεται με αυτό τον παράγοντα. Με έναν παράπλευρο τρόπο, λοιπόν, επαναπροσεγγίζουμε τα μυστικά των γεωγλυφικών της Νάσκα. Θα καταφέρουμε, όμως, ποτέ να αποκρυπτογραφήσουμε τα μηνύματα των δημιουργών τους;
ν

New Nazca Lines Found in Peru | Ancient Architects
ν

ν

Δείτε επίσης:

Ο μυστηριώδης πολεμιστής με τον ιπτάμενο δράκοντα Δύο μυστικές αίθουσες στη Μεγάλη Πυραμίδα (βίντεο) Η Πυθία και το μυστήριο του Μαντείου των Δελφών (vid) Στόουνχεντζ: οι νεκροί αποκαλύπτουν (vid) Η Σελήνη είναι φυσικός ή τεχνητός δορυφόρος της Γης; (vid) Τα Σόδομα και τα Γόμορρα καταστράφηκαν από αστεροειδή (vid)