Αρχαιολόγοι που εργάζονται στην Ανατολία ανακάλυψαν πινακίδα με μια ξεχασμένη αρχαία γλώσσα από την εποχή της αυτοκρατορίας των Ασσυρίων.
Ο ηλιακός θεός Ασούρ σε φτερωτό άρμα (9ος-8ος αι. π.Χ.). Με επίκεντρο τη Μεσοποταμία και τμήμα της Ανατολίας, η αυτοκρατορία των Ασσυρίων διάρκεσε από το 2.500 π.Χ. έως το 600 π.Χ. Image: Supplied
ν
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ που έκαναν ανασκαφές στο Ζιγιαρέτ Τεπέ της Μικράς Ασίας, όπου πιστεύεται ότι υπήρχε στην αρχαιότητα η ασσυριακή πόλη Τουσάν, ανακάλυψαν πινακίδα 2.500 ετών με μια άγνωστη γλώσσα. Υποθέτουν ότι η γλώσσα αυτή μιλιόταν από ανθρώπους που προέρχονταν από την οροσειρά Ζάγρος, στα σημερινά σύνορα του βόρειου Ιράν και του Ιράκ.
Σύμφωνα με μια συνηθισμένη πρακτική της αυτοκρατορίας των Ασσυρίων, οι άνθρωποι αυτοί είχαν πιθανότατα αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να εγκατασταθούν στη σημερινή νοτιοανατολική Μικρά Ασία, όπου έπρεπε να δουλεύουν χτίζοντας μια νέα πόλη και φροντίζοντας τα χωράφια της.
Τα στοιχεία που διαθέτουμε για την άγνωστη αυτή γλώσσα προέρχονται από μια μοναδική πήλινη πλάκα, η οποία διατηρήθηκε, αφού ψήθηκε στη φωτιά που κατέστρεψε το παλάτι του Τουσάν, την περίοδο περίπου του 8ου αιώνα π.Χ. Είναι χαραγμένη σε σφηνοειδή γραφή και περιέχει τα ονόματα των γυναικών που συνδέονταν με το παλάτι και την τοπική διοίκηση των Ασσυρίων.
Ο δρ Τζον Μακγκίνις από το Ινστιτούτο Αρχαιολογικών Ερευνών Μακντόναλντς, γράφοντας στην Επιθεώρηση Σπουδών της Εγγύς Ανατολής, εξηγεί το λόγο για τον οποίο τα ονόματα αυτά προσέλκυσαν το ενδιαφέρον των ερευνητών.
«Συνολικά σώζονται περίπου 60 ονόματα. Ένα ή δύο από αυτά είναι ασσυριακά και μερικά άλλα ανήκουν σε γλώσσες της εποχής. Η πλειοψηφία όμως των ονομάτων ανήκει σε μια παλαιότερη, άγνωστη γλώσσα».
Και συνεχίζει: «Αν η θεωρία ότι οι άνθρωποι που μιλούσαν αυτή τη γλώσσα είχαν έρθει από το Ιράν είναι σωστή, τότε έχουμε την πρώτη πολυπολιτισμική αυτοκρατορία του κόσμου. Γνωρίζουμε από κείμενα ότι οι Ασσύριοι είχαν κατακτήσει πληθυσμούς σ’ εκείνη την περιοχή. Τώρα ανακαλύπτουμε ότι υπήρχε και μια άλλη γλώσσα, ίσως από την ίδια περιοχή. Είναι πιθανό να υπάρχουν κι άλλες αποδείξεις που περιμένουν να αποκαλυφθούν». ν
Η πήλινη πινακίδα με την άγνωστη γλώσσα του 8ου αιώνα π.Χ. Image: Supplied
ν
Η ΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΠΙΝΑΚΙΔΑΣ
Το Ζιγιαρέτ Τεπέ βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Τίγρη στη σημερινή νοτιοανατολική Τουρκία και είναι μια περιοχή όπου έχουν γίνει εκτεταμένες αρχαιολογικές ανασκαφές από το 1997.
Έρευνες που έγιναν το 2012 αποκάλυψαν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ίσως ήταν η συνοριακή πόλη Τουσάν της αυτοκρατορίας των Ασσυρίων. Πιστεύεται ότι τα ερείπια ενός μνημειώδους κτιρίου που βρέθηκαν στην περιοχή ήταν κάποτε το παλάτι του βασιλιά των Ασσυρίων, Ασουρνασιρπάλ ΙΙ (883-859 π.Χ.)
Η πινακίδα βρέθηκε σε ένα χώρο που ήταν πιθανότατα η αίθουσα του θρόνου στο παλάτι. Όταν μια πυρκαγιά κατέστρεψε το παλάτι, ίσως γύρω στο 700 π.Χ., η ταμπλέτα ψήθηκε και έτσι διατηρήθηκε η γραφή στην εμπρόσθια πλευρά της. Μετά από την αποκρυπτογράφησή της, οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να αποκλείσουν τις γλώσσες που χρησιμοποιούνταν στην αυτοκρατορία, αλλά και όλες τις κοινές γλώσσες της εποχής, όπως τα αιγυπτιακά, ελαμιτικά, ουραρτικά ή σημιτικά. Από τα 60 ονόματα που κατάφεραν να διαβάσουν στην πλακέτα, μόνο τα 15 ανήκαν σε αναγνωρίσιμες γλώσσες. ν
Τα ανάκτορα του Ασουρνασιρπάλ ΙΙ στη Νιμρούντ. Η αρχαία αυτή ασσυριακή πόλη βρίσκεται περίπου 30 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Μοσούλης, στο βόρειο Ιράκ. Image: Supplied
ν
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Έχουν διατυπωθεί αρκετές θεωρίες σχετικά με το ποια θα μπορούσε να είναι αυτή η μυστηριώδης γλώσσα. Μια θεωρία λέει ότι θα μπορούσε να είναι η αρχική γλώσσα της περιοχής της Τουσάν προτού εγκατασταθούν εκεί οι Ασσύριοι. Από όσο γνωρίζουν όμως οι ιστορικοί, οι αυτόχθονες δεν χρησιμοποιούσαν γραφή.
Άλλοι πιστεύουν ότι μπορεί να είναι μια από τις διαλέκτους που χρησιμοποιούσαν οι Χουρρίτες (λαός της Εγγύς Ανατολής). Ωστόσο η γλώσσα τους δεν φαίνεται να έχει φωνητικές ομοιότητες με τα περισσότερα από τα ονόματα που είναι χαραγμένα στην πήλινη πλάκα.
Μια άλλη θεωρία λέει ότι πρόκειται για τη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν οι Μόσχοι, ένας λαός της Μικράς Ασίας που μετανάστευσε στην ανατολική Ανατολία, περίπου την ίδια εποχή με την κατασκευή της πινακίδας. Αυτό όμως δεν φαίνεται τόσο πιθανό, καθώς για να είναι κανείς εγγεγραμμένος στα αρχεία της ασσυριακής διοίκησης θα έπρεπε είτε να ανήκει στην αυτοκρατορία είτε να έχει συλληφθεί και οι ιστορικοί δεν έχουν τέτοια στοιχεία για τους Μόσχους.
Το πιθανότερο είναι ότι η γλώσσα αυτή ανήκε σε έναν λαό που είχε μεταφερθεί εκεί με τη βία. Ήταν μια πολιτική που ακολουθούσαν οι Ασσύριοι βασιλείς, ιδιαίτερα κατά την επέκταση της αυτοκρατορίας τον 9ο αιώνα π.Χ. Παίρνοντας αιχμαλώτους από την άρχουσα τάξη στις νεοαποκτηθείσες περιοχές διατηρούσαν τον έλεγχο στις κτήσεις τους. Οι ξένοι που ζούσαν στην αυτοκρατορία ήταν απόλυτα εξαρτημένοι από την ασσυριακή διοίκηση. ν
Η οροσειρά Ζάγρος στα σύνορα Ιράκ-Ιράν. Image: Supplied
ν
ΤΟ ΠΙΘΑΝΟΤΕΡΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
Οι ιστορικοί γνωρίζουν ότι η οροσειρά Ζάγρος είναι μια περιοχή που προσαρτήθηκε από τους Ασσύριους, αλλά παραμένει μέχρι σήμερα η μοναδική περιοχή για την οποία δεν υπάρχει γνωστή γλώσσα. Έτσι, οι ερευνητές συνδέουν την περιοχή με την άγνωστη γλώσσα της πινακίδας.
Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο βασιλιάς των Ασσυρίων, Εσαραδδών, είχε αναφερθεί στην εποχή του σε μια άγνωστη γλώσσα, τα Μεχρανικά, η οποία υποτίθεται ότι προερχόταν από την οροσειρά Ζάγρος. Στην πραγματικότητα όμως στην περιοχή της Ανατολίας υπήρχε ένα συνονθύλευμα μικρών βασιλείων στα οποία μιλούνταν περισσότερες από μια διάλεκτοι. ν
The rise and fall of the Assyrian Empire – Marian Feldman | TED-Ed ν