Είναι τα Χειρόγραφα Σαπίρα το αρχαιότερο γνωστό βιβλικό κείμενο; (vid)

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

Από τον Αναστάσιο Ν. Πανά

 

Το αίνιγμα 15 αρχαίων βιβλικών χειρογράφων, με τους λόγους του Μωυσή, των οποίων ο ιδιοκτήτης αυτοκτόνησε και τα ίδια εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς.

Πάνω από έναν αιώνα πριν, ένας έμπορος αρχαιοτήτων από την Ιερουσαλήμ ισχυρίστηκε ότι είχε στην κατοχή του τα αυθεντικά κείμενα με τους λόγους του Μωυσή. Πηγή: News Media

ν

ΠΑΝΩ από έναν αιώνα πριν, το 1883, ο Μωυσής Βίλελμ Σαπίρα, έμπορος αρχαιοτήτων από την Ιερουσαλήμ, παρουσιάστηκε στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου και ισχυρίστηκε ότι είχε στην κατοχή του το αρχαιότερο βιβλικό κείμενο στον κόσμο.

Επρόκειτο για το Δευτερονόμιο, το πέμπτο και τελευταίο βιβλίο της Πεντατεύχου και ταυτόχρονα το πέμπτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, ως συνέχεια των Αριθμών. Το βιβλίο αυτό περιέχει τις τρεις ομιλίες του Μωυσή προς τον εβραϊκό λαό, στον οποίο υπενθυμίζει τις διάφορες ευεργεσίες του Θεού στο διάστημα των 40 ετών που παρήλθαν από την έξοδο από την Αίγυπτο. Μετά από τις ομιλίες, ακολουθεί μια μακρά κωδικοποίηση των νόμων και κλείνει με την ανάδειξη του Ιησού του Ναυή ως αρχηγού των Ισραηλιτών μετά το θάνατο του Μωυσή.

Οι λεγόμενοι Εβδομήκοντα (Ο΄) που έκαναν την μετάφραση στα ελληνικά του εβραϊκού κειμένου στην Αλεξάνδρεια, τον 3ο αιώνα π.Χ., ονόμασαν το βιβλίο Δευτερονόμιο, επειδή ακριβώς περιέχει τους μεταγενέστερους νόμους του Μωυσή.

Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει 34 Κεφάλαια που φέρουν αρχαία ελληνική αρίθμηση από το Κεφ. Α΄ μέχρι και το Κεφ. ΛΔ΄.
ν

Σελίδα του Βατικανού Κώδικα του 4ου αι. μ.Χ. με κείμενο από την Βίβλο. (27×27 εκ.). Ο κώδικας είναι γραμμένος σε περγαμηνή εξαιρετικής ποιότητας με κεφαλαιογράμματη τετραγωνισμένη ελληνική γραφή σε τρίστηλη διάταξη. Βιβλιοθήκη Βατικανού. Πηγή: Wikimedia Commons
ν

ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ

Οι έφοροι του Βρετανικού Μουσείου σκανδαλίστηκαν όταν, ρίχνοντας μια ματιά στο κείμενο των χειρογράφων του Σαπίρα διαπίστωσαν ότι διέφερε σημαντικά από το κείμενο που είχαν μεταφράσει οι Εβδομήκοντα.

Αμέσως έπιασαν δουλειά οι εφημερίδες και τα τρολ της εποχής, όπως το περιοδικό Punch (Γροθιά), χαρακτηρίζοντας τον Εβραίο έμπορο ψεύτη, απατεώνα και πλαστογράφο. Αφενός γιατί ο Σαπίρα είχε ζητήσει ένα εκατομμύριο λίρες (186 εκατομμύρια λίρες σε σημερινά χρήματα) για να παραδώσει στο Βρετανικό Μουσείο τα χειρόγραφα, αφετέρου γιατί το Μουσείο είχε προσλάβει έναν ειδικό της Βίβλου, τον Κρίστιαν Ντέιβιντ Γκίνσμπουργκ, Πολωνό Εβραίο που βαφτίστηκε χριστιανός, ο οποίος αποφάνθηκε ότι τα χειρόγραφα ήταν πλαστά.

Ο κόσμος όλος άρχισε να χλευάζει και να ειρωνεύεται τον Εβραίο παλαιοπώλη, που δεν μπορούσε να σταθεί πουθενά. Ο Γκίνσμπουργκ μελέτησε το χειρόγραφο για τέσσερις εβδομάδες και αποφάνθηκε ότι ο Σαπίρα είχε πάρει έναν πραγματικά παλιό κύλινδρο της Τορά, έκοψε το κάτω μέρος των σελίδων που ήταν κενό και έγραψε εκεί τη δική του εκδοχή του Δευτερονόμιου.

Μη μπορώντας να σταθεί πουθενά, απογοητευμένος και εξευτελισμένος, ο Σαπίρα εγκατέλειψε την Αγγλία. Τον Μάρτιο του 1884, αγόρασε ένα όπλο, νοίκιασε ένα δωμάτιο σε ένα φτηνό ξενοδοχείο στο Ρότερνταμ και αυτοπυροβολήθηκε στο κεφάλι. Ήταν 54 ετών. Άφηνε πίσω του μια γυναίκα και δύο κόρες που δεν θα τον ξανάβλεπαν ποτέ.
ν

Εξώφυλλο του σατιρικού περιοδικού Punch με τον Γκίνσμπουργκ να «συλλαμβάνει» τον Σαπίρα. Πηγή: Wikimedia Commons
ν

Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ

Μετά το θάνατο του Σαπίρα, το Βρετανικό Μουσείο πούλησε τα υποτιθέμενα ψεύτικα χειρόγραφα σε δημοπρασία μόνο για 25 λίρες!

Είναι άγνωστο ποιος τα αγόρασε. Το βέβαιο είναι ότι έκτοτε εξαφανίστηκαν για πάντα.

Επειδή, όπως είπαμε, τα Χειρόγραφα του Σαπίρα είχαν εντελώς διαφορετικό κείμενο από αυτό του υπάρχοντος Δευτερονόμιου, μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι κάποιοι έπεισαν τον Γκίνσμπουργκ να καταγγείλει τον Σαπίρα ως απατεώνα και τα κείμενα ως πλαστά, ώστε να προστατευθεί το όνομα της Εκκλησίας και να μην φανούν τυχόν μετεγενέστερες επεμβάσεις στα κείμενα της Αγίας Γραφής.

Όταν ο Σαπίρα ρωτήθηκε από τους εφόρους του Μουσείου πού βρήκε τα χειρόγραφα, απάντησε ότι τα είχε βρει σε μια σπηλιά στις όχθες της Νεκρής Θάλασσας.

Συγκεκριμένα, είπε ότι τα βρήκε στο Wadi Mujib, το φαράγγι ενός χειμάρρου που ξεκινά από την Ιορδανία και καταλήγει στη Νεκρά Θάλασσα, 420 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Πρόκειται για τον βιβλικό ποταμό Άρνων που αναφέρεται στους Αριθμούς (21:24).

Παρ’ όλο που σε προηγούμενες συναλλαγές ο Σαπίρα είχε πουλήσει στο Βρετανικό Μουσείο περίπου 260 αυθεντικά κομμάτια εβραϊκών χειρογράφων, η δήλωσή του αυτή θεωρήθηκε αποκύημα φαντασίας. Την εποχή εκείνη ήταν άγνωστα τα Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας που ανακαλύφθηκαν το 1947 στην ίδια περιοχή και αποτέλεσαν μία από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 20ού αιώνα.

Τα χειρόγραφα αυτά ανακαλύφθηκαν τυχαία στο Κιρμπέτ Κουμράν, στη ΝΔ ακτή της Νεκρής Θάλασσας, μέσα σε έντεκα σπήλαια.

Μέχρι τώρα έχουν βρεθεί περίπου 900 ιουδαϊκά χειρόγραφα σε περγαμηνή και πάπυρο γραμμένα στην εβραϊκή, αραμαϊκή και ελληνική γλώσσα, τα οποία αποτελούσαν τμήμα της βιβλιοθήκης της εβραϊκής θρησκευτικής κοινότητας των Εσσαίων.

Τα Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας έχουν ακριβώς την ίδια εμφάνιση που είχε και το Χειρόγραφο Σαπίρα και όπως το τελευταίο είχε μεγάλη απόκλιση από το βιβλικό κείμενο των Ο΄ έτσι και τα Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας δίνουν μια διαφορετική εικόνα σε σχέση με τα όσα αφηγείται η Αγία Γραφή. Και αυτός ήταν ο λόγος που ορισμένα πράγματα έπρεπε να μείνουν μυστικά.
ν

Λιθογραφία ενός πάπυρου των Χειρογράφων Σαπίρα που έγινε το 1883 από τον Frederick Dangerfield. Βιβλιοθήκη του Βρετανικού Μουσείου. Πηγή: Wikimedia Commons
ν

Αντίγραφο των Χειρογράφων που δημοσιεύτηκε από τον Γκίνσμπουργκ στο βρετανικό περιοδικό “The Athenaeum” στις Σεπτεμβρίου 1883. Πηγή: Wikimedia Commons
ν

Η περιοχή της Νεκρής Θάλασσας όπου βρήκε ο Σαπίρα τα χειρόγραφα σε σχεδιάγραμμα του Scientific American (1883). Πηγή: Wikimedia Commons
ν

Η ΔΙΚΑΙΩΣΗ

Η ανακάλυψη το 1947 των Χειρογράφων της Νεκρής Θάλασσας έφερε ξανά στο προσκήνιο το Χειρόγραφα Σαπίρα. Οι ομοιότητες ήταν πολύ εντυπωσιακές για να αγνοηθούν. Το 1950 οι ερευνητές αποφάσισαν να μελετήσουν ξανά τα 15 χειρόγραφα που ο Σαπίρα είχε πουλήσει στο Μουσείο, χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά μεθόδους που δεν ήταν διαθέσιμες στον Γκίνσμπουργκ το 1883, ώστε να αποδείξουν μια για πάντα αν ήταν αληθινά ή ψεύτικα.

Αλλά υπήρχε ένα πρόβλημα: όλοι οι πάπυροι των Χειρογράφων Σαπίρα είχαν μυστηριωδώς εξαφανιστεί. Όσο κι αν αναζητήθηκαν, δεν βρέθηκαν πουθενά. Έκτοτε τα χειρόγραφα παραμένουν άφαντα.

Χρειάστηκε να περάσουν 140 χρόνια για να δικαιωθεί ο Εβραίος παλαιοπώλης. Μια νέα μελέτη της γλώσσας των Χειρογράφων Σαπίρα δείχνει ότι τα βιβλικά χειρόγραφα ήταν αυθεντικά.

Σε ένα νέο βιβλίο ο Ισραηλινής καταγωγής Αμερικανός λόγιος Ίνταν Ντέρσοβιτς (Idan Dershowitz) ισχυρίζεται ότι διαθέτει τόσο γλωσσικά όσο και λογοτεχνικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι τα κομμάτια που διασώθηκαν προέρχονται από ένα πραγματικά αρχαίο έργο.

Αναδημιουργώντας το κείμενο από τις πρωτότυπες μεταγραφές και τα σχέδια του 19ου αιώνα, ο Ντέρσοβιτς ισχυρίζεται ότι τα κομμάτια χρονολογούνται από την εποχή του Πρώτου Ναού της Ιερουσαλήμ, δηλαδή από το 957 π.Χ., πράγμα που τα καθιστά τα παλαιότερα γνωστά βιβλικά κείμενα που ανακαλύφθηκαν ποτέ.

Ο Σαπίρα δικαιώθηκε, όμως δεν θα μάθουμε ποτέ το ακριβές περιεχόμενο των λόγων του Μωυσή.
v

Shapira Scroll Oldest Known Biblical Script | Technorites
v

ν

 

---