Οι γυναίκες στην Ελληνική Επανάσταση του 1821

ΙΣΤΟΡΙΑ  | 4/4

Από τον Αναστάσιο Ν. Πανά

Η όμορφη καπετάνισσα Μαντώ Μαυρογένους
ν

Μαντώ Μαυρογένους. Έγχρωμο χαρακτικό του Άνταμ Φρίντελ (Adam Friedel).
ν

Η ΜΥΚΟΝΟΣ ήταν τόπος αποκατάστασης της υστεροφημίας της οικογένειας των Μαυρογένηδων που έτυχε να συνδεθούν με το νησί από την εποχή ακόμα της άλωσης της Κωνσταντινούπολης. Η αριστοκρατική οικογένεια των Μαυρογένηδων καταγόταν από το Βυζάντιο. Μετά την πτώση της Πόλης, τα μέλη της κατέφυγαν στην Πελοπόννησο, στην Πάρο και στη Μύκονο.

Όμως, στα χρόνια της τουρκοκρατίας βρήκαν τρόπο να προσεγγίσουν τους σουλτάνους και να τους υπηρετήσουν, φυσικά με το αζημίωτο. Έτσι, γύρισαν στο Φανάρι. Ο Νικόλαος Μαυρογένης έγινε ηγεμόνας της Βλαχίας και της Μολδαβίας, και αρχιστράτηγος των Τούρκων στον πόλεμο κατά των Ρώσων. Ήταν μισητός στους Έλληνες, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον σουλτάνο να τον αποκεφαλίσει (1790), όταν νικήθηκε.

Ο Στέφανος Μαυρογένης ήταν μεγάλος Λογοθέτης (αξίωμα αντίστοιχο με αυτό του Υπουργού σήμερα) και διερμηνέας του τουρκικού στόλου, στα 1821, όταν ξέσπασε η Επανάσταση. Αποκεφαλίστηκε στις διώξεις. Ο Σπυρίδων Μαυρογένης ήταν, έως το 1902, προσωπικός γιατρός του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ. Και ο γιος του Αλέξανδρος, το 1902, διορίστηκε από τους Τούρκους ηγεμόνας της Σάμου.

Δεν ήταν όμως όλοι οι Μαυρογένηδες στην υπηρεσία του σουλτάνου. Εγγονή του Στέφανου, η Μαντώ Μαυρογένους (Τεργέστη 1796 ή 1797 – Πάρος, Ιούλιος 1848), ζούσε στην Τεργέστη με τον πατέρα της Νικόλαο, όταν ξέσπασε η Επανάσταση. Ο πατέρας της, πλούσιος έμπορος, είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία. Η Μαντώ μεγάλωσε σε ένα καλλιεργημένο περιβάλλον, επηρεασμένο από τον Διαφωτισμό. Η ίδια σπούδασε αρχαία ελληνική φιλοσοφία και ιστορία σε ένα κολέγιο στην Τεργέστη, και μιλούσε γαλλικά, ιταλικά και τουρκικά άπταιστα.

Πλούσια, νέα και όμορφη, δεν έπαυε να είναι φλογερή πατριώτισσα. Μάζεψε λοιπόν όσα χρήματα μπορούσε κι έφυγε στη Μύκονο όπου ζούσαν συγγενείς της. Εξόπλισε δύο πλοία και συγκρότησε δικό της στρατιωτικό σώμα. Το νησί φλογιζόταν απ’ τον ενθουσιασμό της.
ν

Η Μαντώ Μαυρογένους σε πορτρέτο που βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού.
ν

Ο Καπουδάν πασάς ενοχλήθηκε ιδιαίτερα όταν έμαθε τι γινόταν. Όχι να ξεσηκώνουν τους ραγιάδες και οι γυναίκες! Έτσι, έστειλε τον τουρκικό στόλο να πνίξει την εξέγερση στο νησί. Στις 11 Οκτωβρίου 1822, ημέρα Τρίτη, μοίρα του τουρκικού στόλου εμφανίστηκε μεταξύ Νάξου και Μυκόνου και ορισμένα σκάφη της πλησίασαν περισσότερο τις ακτές της Μυκόνου. Αμέσως, σήμανε συναγερμός με κωδωνοκρουσίες και όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν στο λιμάνι του νησιού.

Ύστερα από λίγο, τα εχθρικά πλοία άρχισαν να ρίχνουν λέμβους στη θάλασσα και 100 Αλγερινοί πειρατές αποβιβάστηκαν στη Μύκονο.

Οι Μυκονιάτες, που γρήγορα πέρασαν στην αντεπίθεση, ήταν οπλισμένοι με τρομπόνια (βραχύκαννα πλατύστομα όπλα) και χατζάρια. Έχοντας επικεφαλής τη Μαντώ, που κρατούσε στο χέρι γυμνό σπαθί, ρίχτηκαν πάνω στους Αλγερινούς με τέτοια ορμή, ώστε τους έριξαν στα νερά. Την ίδια τύχη είχαν και όσοι Τούρκοι ακολούθησαν.

Δεκαεπτά εχθροί άφησαν την τελευταία τους πνοή στο χώμα του νησιού και πολλοί τραυματίστηκαν. Τα τουρκικά πλοία άρχισαν να κανονιοβολούν το λιμάνι, χωρίς όμως επιτυχία. Ο Καπουδάν πασάς έκρινε ότι δεν άξιζε τον κόπο να… χάσει καιρό για να επιχειρήσει νέα απόβαση στο νησί και να τιμωρήσει τους Μυκονιάτες. Έτσι, αφού κράτησε τα πλοία του μέχρι τις 14 Οκτωβρίου στην περιοχή μεταξύ Νάξου και Μυκόνου, έδωσε το σήμα απόπλου του στόλου προς Βορρά.

Ένας ξένος δημοσιογράφος έτυχε να μάθει τι συνέβη. Η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου: «Μια γυναίκα ρίχνει τους Αλγερινούς πειρατές στη θάλασσα!»

Η Μαντώ έγινε σύμβολο της εθνικής παλιγγενεσίας.
ν

Δημήτριος Υψηλάντης (1793-1832). Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Wikimedia Commons
ν

Η δημοσιότητα που δόθηκε ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να περιμένει κάποιος στην προσπάθεια να προωθηθεί η ελληνική υπόθεση. Για την ίδια την Μαντώ, η απόβαση στη Μύκονο αποτελούσε μόνο την αρχή. Με τους άνδρες της πέρασε στην ηπειρωτική Ελλάδα, συμμετέχοντας σε δεκάδες επιχειρήσεις. Η απελευθέρωση την βρήκε δοξασμένη και πάμπτωχη, καθώς είχε διαθέσει όλη την περιουσία της στον Αγώνα.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας την εγκατέστησε στο Ναύπλιο και της απένειμε τον τίτλο της επίτιμης αντιστρατήγου. Το σπίτι της βρισκόταν κοντά στο σπίτι του στρατάρχη Δημήτριου Υψηλάντη. Ένα τρυφερό ειδύλλιο αναπτύχθηκε ανάμεσά τους. Δεν κράτησε όμως πολύ. Ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 1831 και το 1832 η Μαντώ εξορίστηκε στη Μύκονο.

Την ίδια χρονιά, στις 16 Αυγούστου, πέθανε και ο αγαπημένος της. Ο Δημήτριος Υψηλάντης θα παντρευόταν την Μαντώ, όμως ο Ιωάννης Κωλέττης την δυσφήμισε στον Υψηλάντη και ο τελευταίος αθέτησε την υπόσχεση που της είχε δώσει. Το 1840 η Μαντώ πήγε στην Πάρο, όπου έζησε έως τον θάνατό της, τον Ιούλιο του 1848, από τυφοειδή πυρετό. Ενταφιάστηκε, με δημόσια δαπάνη, στο προαύλιο του ναού της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής. Πολλοί από τους συγγενείς της συνέχισαν να πλουτίζουν, υπηρετώντας τους σουλτάνους.
ν

< Επιστροφή

Δείτε επίσης:

Οι όχι και τόσο ευυπόληπτες γυναίκες της Πομπηίας Ο αθυρόστομος στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης Οι γενναίοι που αντιστάθηκαν στην τουρκική εισβολή Αδόλφος Χίτλερ: ο ύπνος του κόστισε τη νίκη 500 χρόνια γυναικείων πορτρέτων στη δυτική τέχνη Βρέθηκε το αεροσκάφος του πιλότου που είχε πάρει μέρος στη «Μεγάλη Απόδραση»

1 2 3 4