Αίγυπτος: Το μυστηριώδες μήνυμα στο Ιερό των Γερακιών στη Βερενίκη
ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
Posted by Youmagazine Staff
Μια αινιγματική επιγραφή, που βρέθηκε στο αρχαίο λιμάνι της Βερενίκης στην Αίγυπτο, στο Ιερό του Ώρου, προβληματίζει τους αρχαιολόγους.
Τα αγάλματα γερακιών στο Ιερό των Γερακιών στη Βερενίκη, θα μπορούσαν να υποδηλώνουν μια σειρά από θεότητες. Αυτό το υπερμέγεθες λίθινο γεράκι είναι από το ναό του Ώρου στο Eντφού, μια πόλη στο Νείλο νότια του Λούξορ. Image: Richard Maschmeyer
v
ΜΙΑ ΕΠΙΓΡΑΦΗ στο άγαλμα ενός γερακιού στην Βερενίκη, το αρχαίο λιμάνι της Αιγύπτου στην Ερυθρά Θάλασσα, έχει προβληματίσει τους αρχαιολόγους. Το μυστηριώδες μήνυμα λέει: «Δεν είναι πρέπον να βράζεις ένα κεφάλι εδώ μέσα».
Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν πρόσφατα στη Βερενίκη το Ιερό των Γερακιών, έναν ναό 1.700 ετών, ο οποίος είναι γεμάτος με αγάλματα αυτού του ημερόβιου αρπακτικού πτηνού. Συγκεκριμένα υπάρχουν 15 αγάλματα ακέφαλων γερακιών πάνω σε ένα βάθρο, καθώς και τα αγάλματα δύο άλλων θεοτήτων. Εκεί κοντά βρέθηκε ένα σιδερένιο καμάκι μήκους 34 εκατοστών – προσφορά πιθανώς από κάποιον πιστό.
Σε άλλη αίθουσα του ιερού οι αρχαιολόγοι βρήκαν μια στήλη με μια ελληνική επιγραφή. Η επιγραφή αναφέρει: «Δεν είναι πρέπον να βράζεις ένα κεφάλι εδώ μέσα».
Δίπλα στα αγάλματα των δύο αινιγματικών θεοτήτων βρέθηκε άγαλμα του Αρποκράτη. Ο Αρποκράτης, σύμβολο του χρόνου, είναι ο θεός της Σιωπής. Δηλαδή επιβάλλει τη σιωπή στους μυημένους, ώστε να μην αποκαλύψουν τα μυστήρια.
Τι σημαίνει η επιγραφή;
Είναι πολύ πιθανόν οι πιστοί να θυσίαζαν γεράκια, τα οποία αποκεφάλιζαν για να δηλώσουν τη δέσμευσή τους στην υπόσχεση που έδιναν. Επίσης είναι πιθανό να τα έβραζαν για να είναι εύκολο το μάδημα των φτερών τους.
Παρ’ όλα αυτά δεν βρέθηκαν υπολείμματα γερακιών. Αντίθετα βρέθηκαν απομεινάρια ψαριών, θηλαστικών και κελύφη αυγών.
Μια άλλη πιθανότητα είναι η επιγραφή να σημαίνει ότι «κανείς δεν πρέπει να μπαίνει σε έναν ναό όταν έχει μυαλό φλογισμένο». Αντίθετα, πρέπει να είναι ήρεμος και να ασκεί τα θρησκευτικά του καθήκοντα με κατάνυξη.
Από τις δύο αινιγματικές θεότητες που βρέθηκαν, των οποίων τα ονόματα είναι άγνωστα, η μια έχει κεφάλι γερακιού και η άλλη φορά ένα στέμμα από «κέρατα αγελάδας που κρατούν ηλιακό δίσκο».
Το άρθρο με τα ευρήματα δημοσιεύτηκε στο τεύχος Οκτωβρίου του περιοδικού American Journal of Archaeology.
ν
Χάρτης της Αιγύπτου με το αρχαίο λιμάνι της Βερενίκης στην Ερυθρά Θάλασσα. Image: American Journal of Archaeology
v
Το αρχαίο λιμάνι της Βερενίκης
Η Βερενίκη, γνωστή σήμερα ως Μπαρανίς, ιδρύθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. από τον Πτολεμαίο Β΄ τον Φιλαδέλφο στη δυτική ακτή της Ερυθράς Θάλασσας. Η πόλη πήρε το όνομά της από τη μητέρα του βασιλιά-ιδρυτή, την Βερενίκη Α΄.
Η Βερενίκη Α΄ της Αιγύπτου (περ. 340 – 277 π.Χ.) ήταν κόρη του Μάγα τού Μακεδόνα και της Αντιγόνης των Αντιπατριδών, κόρης του Κάσσανδρου, ενός ευγενούς Μακεδόνα. Διετέλεσε βασίλισσα της Αιγύπτου, πλάι στον Πτολεμαίο Α΄ τον Σωτήρα, ιδρυτή της Δυναστείας των Πτολεμαίων. Αποτέλεσε την τέταρτη κατά σειρά σύζυγό του και τη μητέρα του διαδόχου του, Πτολεμαίου Β΄ του Φιλάδελφου.
Το λιμάνι της Βερενίκης χρησίμευσε ως εμπορικό κέντρο με την Ανατολική Ακτή της Αφρικής, της Ινδίας και της Αραβίας, κυρίως για τη μεταφορά πολεμικών ελεφάντων.
Το εμπόριο από την Βερενίκη περιγράφεται στον 1ο αιώνα μ.Χ. στο ταξιδιωτικό κείμενο «Περίπλους της Ερυθράς Θαλάσσης», γραμμένο από Έλληνα έμπορο με έδρα την Αλεξάνδρεια. Σύμφωνα με το κείμενο «στη δεξιά ακτή δίπλα στη Βερενίκη βρίσκεται η χώρα των Βερβέρων».
Η Βερενίκη επηρέαζε το σύζυγό της σε όλα τα κρατικά θέματα. Μάλιστα πολέμησε και πλάι του στο πεδίο της μάχης. Εκείνος για να την τιμήσει, χάρισε το όνομά της στο λιμάνι αυτό της Ερυθράς Θάλασσας.
Μετά το θάνατό της, ο γιος της Πτολεμαίος Β΄ της απέδωσε θεϊκές τιμές.
ν
Ο γερακοκέφαλος θεός Ώρος. Ο τελευταίος της γραμμής των θείων κυβερνητών της Αιγύπτου, γιος του Όσιρη και της Ίσιδας. Πηγή: YouTube
ν
Ερμηνεία των ευρημάτων
Η Αγία Τριάδα της αιγυπτιακής θρησκείας αποτελείτο από τον Όσιρη, την Ίσιδα και τον Ώρο. Η Ίσιδα ήταν η αδελφή και σύζυγος του θεού των νεκρών Όσιρη· λατρευόταν ως θεά του φεγγαριού, της μητρότητας, της συζυγική αφοσίωσης, της θεραπείας και της μαγείας. Γιος τους ήταν ο Ώρος. Ως ηλιακός θεός, ταυτιζόταν με τον Απόλλωνα και απεικονιζόταν ως γεράκι ή άνθρωπος με κεφαλή γερακιού.
Οι Αιγύπτιοι είχαν δώδεκα μήνες συν έναν εμβόλιμο. Οι μήνες τους αντιστοιχούν στις περιόδους κατά τις οποίες ανέβαινε η στάθμη των νερών του Νείλου (μήνες πλημμύρας), τις περιόδους που έμενε σταθερή (μήνες ανάπτυξης) και όταν υπήρχε άμπωτις (μήνες χαμηλών νερών). Οι γιορτές της γέννησης του Ώρου, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, έπεφταν την τελευταία μέρα του μηνός Επιφί, όταν τα ουράνια σώματα του Ηλίου και της Σελήνης βρίσκονταν σε συζυγία.
Στην εποχή του χειμερινού ηλιοστασίου (τα δικά μας Χριστούγεννα) η εικόνα του Ώρου, με τη μορφή ενός μικρού νεογέννητου βρέφους, έβγαινε από το άδυτο για να λατρευτεί από τα ευσεβή πλήθη.
Αφού αυτός είναι το σύμβολο του θόλου του ουρανού, λέγεται πως κατάγεται από το Μάεμ μίσι, την ιερή αγελάδα, την μήτρα του κόσμου και είναι συνεπώς «το μυστικό βρέφος στην Κιβωτό», της μήτρας του υλικού κόσμου.
Ο ρόλος του στον κατώτερο κόσμο συνδέεται με την μεταθανάτια κρίση. Εισάγει τις ψυχές στον πατέρα του τον Κριτή (Όσιρη).
Τα κείμενα των Πυραμίδων τον παρουσιάζουν ως γιο του Ρα και αδελφό του Σετ. Η αιώνια αντίθεση μεταξύ ερέβους και φωτός συμβολίζεται με αιώνιες συγκρούσεις, κατά τις οποίες ο μεν Σετ (σκοτάδι) έβγαλε το ένα μάτι του Ώρου, ενώ ο δεύτερος ευνούχισε τον αμείλικτο εχθρό του. Το δικαστήριο των θεών έλυσε τη διαφορά υπέρ του θεού γερακιού, ο οποίος, από το τέλος της δεύτερης δυναστείας εμφανίζεται μόνος και αποκλειστικός θεϊκός πρόγονος των Φαραώ, στο πρωτόκολλο των οποίων αναφέρεται με την επωνυμία Χορ Νουμπτί, «Ώρος, ο νικητής του Σκοταδιού».
ν
Αρποκράτης, μια άλλη εκδοχή του θεού Ώρου. Έχει το δάκτυλο στο στόμα για να επιβάλλει σιωπή, ώστε να μην διαρρεύσουν το μυστικό των Μυστηρίων. Κεραμεικό αγαλματίδιο από τη Μύρινα της Λήμνου (100-50 π.Χ.). Μουσείο Λούβρου. Πηγή: Wikimedia Commons
ν
Στη Βερενίκη, η ομάδα των αρχαιολόγων βρήκε επιγραφές γραμμένες από τους βασιλιάδες των Βλέμμυων. Οι Βλέμμυες ήταν ημινομαδικοί άνθρωποι που ζούσαν σε μεγάλο βαθμό στο σημερινό Σουδάν και σε μέρη της νότιας Αιγύπτου.
Πιο συγκεκριμένα, οι Βλέμμυες ήταν λαός της Ανατολικής Ερήμου που εμφανίζονται σε γραπτές πηγές από τον 7ο αιώνα π.Χ. έως τον 8ο αιώνα μ.Χ. Στα τέλη του 4ου αιώνα, είχαν καταλάβει την Κάτω Νουβία και είχαν ιδρύσει βασίλειο. Από επιγραφές στο ναό της Ίσιδας στις Φίλες, είναι γνωστά πολλά για τη δομή του κράτους τους. Τα ευρήματα στη βερενίκη υποδηλώνουν ότι οι Βλέμμυες έζησαν εκεί μεταξύ του τέταρτου και του έκτου αιώνα μ.Χ., μέχρι που εγκατέλειψαν την περιοχή.
ν
