Το θαυμαστό βασίλειο της Βακτριανής και η επιρροή των Ελλήνων στους πολιτισμούς της Ανατολικής Ασίας.
Σύμφωνα με τη βουδιστική παράδοση, τη Σαμπάλα την ίδρυσαν Ινδο-Έλληνες. Ο όρος υπονοεί τους στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου που έμειναν στην Ανατολή και τους απογόνους τους. Image: Supplied
v
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΡΝΗΣΗ των στρατιωτών του να προχωρήσουν πιο ανατολικά, ο Αλέξανδρος επέστρεψε στη Βαβυλώνα, που είχε κάνει πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του. Πέθανε το 323 π.Χ. Αμέσως ξέσπασαν πόλεμοι μεταξύ των διαδόχων του και η τεράστια αυτοκρατορία διαιρέθηκε σε μικρότερα τμήματα.
Εδώ θα ασχοληθούμε με το Ελληνοϊνδικό βασίλειο της Βακτριανής, που γέννησε τους Ινδο-Έλληνες. Όπως ειπώθηκε στη αρχή, ήταν αυτοί που το 159 π.Χ. ίδρυσαν τη Σαμπάλα, την πηγή του θρύλου της Σάνγκρι-Λα.
Ας δούμε τι έγινε σε αυτά τα 164 χρόνια που μεσολάβησαν.
Πριν επιστρέψει στη Βαβυλώνα, ο Αλέξανδρος προχώρησε βορειότερα του Ινδοκαύκασου (Ινδο-Κους), φτάνοντας στον ποταμό Ιαξάρτη (Συρ Ντάρια), εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η λίμνη Σαρικαμίς. Στο ακρότατο αυτό σημείο ίδρυσε την Αλεξάνδρεια την Εσχάτη, στα σύνορα με την Κίνα. Η περιοχή αυτή ονομάστηκε Βακτριανή, είχε χίλιες πόλεις και πρωτεύουσα τα Βάκτρα.
Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, η Βακτριανή αποτέλεσε μέρος του βασιλείου των Σελευκιδών. Το 250 π.Χ. αποσχίσθηκε και έγινε αυτόνομο βασίλειο, έχοντας επικεφαλής τον Διόδοτο Α΄ τον Σωτήρα, ο οποίος αποκαλούνταν Βασιλεύς της Βακτρίας και τηςΙνδίας.
Η γη ήταν εύφορη και το βασίλειο της Βακτριανής κυριάρχησε σε όλες τις γύρω περιοχές, φτάνοντας νότια στην Αρία και τον Ινδικό Ωκεανό. Το βασίλειο, συνδυάζοντας τα θρησκευτικά έθιμα του Ινδουισμού, τού Βουδισμού και της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, ήταν Ελληνοϊνδικό και οι κάτοικοί του Ινδο-Έλληνες.
Το βασίλειο, που καταλάμβανε μεγάλο μέρος του σημερινού Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν, Καζακστάν και Ιράν. διατηρήθηκε από το 250 π.Χ. έως το 10 μ.Χ. όπου και έσβησε. Η πρωτεύουσά του, τα Βάκτρα (σήμερα το ασήμαντο χωριό Μπαχλ), ήταν γνωστή ως η χώρα των χιλίων χρυσών πόλεων.| ν
Το ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής το 170 π.Χ. Στους δύο περίπου αιώνες της ύπαρξής του, το βασίλειο αριθμούσε χίλιες πόλεις. Πηγή: Wikimedia Commons ν
Κορινθιακό κιονόκρανο που βρέθηκε στην τοποθεσία Αϊ-Χανούμ (Ηρώο του Κινέα), στην εξαφανισμένη πλέον ελληνική πόλη Αλεξάνδρεια του Ώξου στο Αφγανιστάν (2ος αι. π.Χ.). Πηγή: Wikimedia Commons
ν
Η ελληνική επιρροή
Το πλούσιο βασίλειο προκάλεσε τον φθόνο των γειτόνων του, που άρχισαν να κάνουν επιδρομές από Βορρά (οι Τούρκοι), από Δύση (οι Πάρθοι) και από Ανατολή (οι Κινέζοι). Μόνο από τους Ινδούς δεν δέχτηκε επίθεση. Τελικά, το βασίλειο της Βακτριανής αποδυναμώθηκε και μεγάλο μέρος του υποτάχθηκε στους Κινέζους.
Εκτός από αυτούς τους λαούς, το βασίλειο δεχόταν επιθέσεις από τους Σκύθες, από τους Κοσσανούς ή Κουσάνους και από τους Τόχαρους, ένα φύλο με κινεζικά και μογγολικά χαρακτηριστικά, που αργότερα εξαφανίστηκε.
Ο Κινέζος ιστορικός Zhang Qian, ο οποίος επισκέφθηκε την Βακτριανή το 126 π.Χ. (οι Κινέζοι την αποκαλούσαν Δαξία), αφού περιγράφει τους Ινδο-Έλληνες ως ηλιοκαμένους, με κατσαρά μαλλιά, γράφει ότι ο πληθυσμός τους, περίπου 1.000.000, ήταν πλέον φτωχός, καταπονημένος από τους πολέμους, αλλά έξυπνος στο εμπόριο.
Οι Κινέζοι έστειλαν εναντίον της Βακτριανής δύο στρατιές, από 40.000 και από 100.000 άνδρες, τις οποίες οι Ινδο-Έλληνες δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν. Όσοι επέζησαν ενσωματώθηκαν στη δυναστεία των Χαν και πολλοί έγιναν Βουδιστές, χωρίς ωστόσο να εγκαταλείψουν την λατρεία του –πνευματικού– Ήλιου. Η ενσωμάτωση ωφέλησε εξαιρετικά τους Κινέζους και ο ελληνισμός επηρέασε την φιλοσοφία, την κουλτούρα και την τέχνη τους.
Ο πνευματικός Ήλιος
Σε κάθε ηλιακό σύστημα και σε κάθε γαλαξία υπάρχουν τρεις ήλιοι: ο πνευματικός, ο ψυχικός και ο υλικός. Ο πνευματικός ήλιος αποκαλείται και “σκοτεινός”, επειδή λάμπει στο σκοτάδι. Ο φυσικός ήλιος και ο ψυχικός βρίσκονται σε διαρκή πόλεμο για το ποιος θα πάρει τις ψυχές των ανθρώπων. Κάποτε πρέπει να συμφιλιωθούν και να αποκτήσουν τις αρχές του πνευματικού ήλιου. ν
Αργυρό τετράδραχμο του βασιλιά Ευκρατίδη Α’ 171–145 π.Χ. ο οποίος φέρει στο κεφάλι πολεμική καυσία. Η ελληνική επιγραφή γράφει: ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΥΚΡΑΤΙΔΟΥ. Πηγή: Wikimedia Commons ν
Να σημειωθεί ότι οι Ινδο-Έλληνες της Βακτριανής ήταν οι πρώτοι στον κόσμο που εξέδωσαν νομίσματα χαλκού-νικελίου (75:25). Οι Κινέζοι πήραν την τεχνολογία αυτή και τη χρησιμοποίησαν στην κατασκευή όπλων.
Η ελληνική επιρροή φαίνεται καλύτερα στην πήλινη στρατιά που υπάρχει τον τάφο του πρώτου αυτοκράτορα της Κίνας Qin Shi Huang , που χρονολογείται από τον 3ο αιώνα π.Χ. Έλληνες καλλιτέχνες πήγαν εκείνη την εποχή στην Κίνα για να εκπαιδεύσουν ντόπιους τεχνίτες στην κατασκευή αγαλμάτων. Οι Βούδες που βλέπουμε σήμερα έχουν εμφανή ελληνικά χαρακτηριστικά. ν
Άγαλμα Βούδα με φωτοστέφανο (φωτεινή άλω), 1ος–2ος αιώνας μ.Χ. (ή νωρίτερα). Ελληνοβουδιστική τέχνη της Γανδάρα. Πηγή: Wikimedia Commons ν
Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο ότι ήταν οι Ινδο-Έλληνες, με τον ανώτερο πολιτισμό τους, εκείνοι που δημιούργησαν το 159 π.Χ. την Σαμπάλα, απ’ όπου προέκυψε η ιστορία της Σάνγκρι-Λα.
Κλείνουμε αυτή τη σύντομη αναφορά με μια από τις επιγραφές στα ελληνικά που βρέθηκαν στο Ηρώον του Κινέα, στο σημερινό Αϊ-Χανούμ (Αλεξάνδρεια επί του ποταμού Ώξου), η οποία τοποθετείται στο 300–250 π.Χ. Η επιγραφή δίνει τις εξής δελφικές συμβουλές:
Ως παιδιά, μάθετε καλούς τρόπους. Ως νέοι, μάθετε να ελέγχετε τα πάθη. Στη μέση ηλικία, να είστε δίκαιοι. Σε μεγάλη ηλικία, να δίνετε ωφέλιμες συμβουλές. Και να πεθαίνετε σαν ήρωες, χωρίς λύπη. ν
Μένανδρος ο «Σωτήρ»: Ο Έλληνας κατακτητής της Ινδίας και προστάτης των Βουδιστών | Αρχαία Ιστορία ν