Σαντορίνη: Η έκρηξη του 1628 π.Χ. κατέστρεψε τον μινωικό πολιτισμό (vid)

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ  | Ενημ. 04/02/2025, 21:28

Posted by Youmagazine Staff

• Η αρχαία έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης κατέστρεψε τον προηγμένο μινωνικό πολιτισμό και διαμόρφωσε το σημερινό Αιγαίο.

• «Δεν προκαλεί το ηφαίστειο τους σεισμούς», λέει κορυφαίος Βρετανός ηφαιστειολόγος.

Το τσουνάμι που προκλήθηκε από την γιγαντιαία έκρηξη της Εποχής του Χαλκού, εξάλειψε κυριολεκτικά τον μινωικό πολιτισμό. Image: Supplied

v

Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ πολιτισμός, με επίκεντρο την Κρήτη, ήταν μια από τις πιο προηγμένες κοινωνίες του αρχαίου κόσμου. Φημισμένοι για τα εκλεπτυσμένα ανάκτορά τους, τις ζωντανές τοιχογραφίες και το εντυπωσιακό θαλάσσιο εμπορικό δίκτυο, οι Μινωίτες άκμασαν στο Αιγαίο περίπου από το 2600 π.Χ. έως το 1100 π.Χ. Ωστόσο, γύρω στο 1628 π.Χ., συνέβη ένα καταστροφικό γεγονός που συνέβαλε στην παρακμή αυτής της αξιοσημείωτης κοινωνίας: η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (σημερινή Σαντορίνη). Αυτή η φυσική καταστροφή έφερε το τέλος του μινωικού πολιτισμού και διαμόρφωσε το σημερινό Αιγαίο.

Η έκρηξη στη Θήρα θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες στην καταγεγραμμένη ιστορία, με δείκτη ηφαιστειακής εκρηκτικότητας (VEI) 7. Συνέβη γύρω στο 1628 π.Χ. και απελευθέρωσε έναν τεράστιο όγκο στάχτης και ελαφρόπετρας, που κάλυψε μεγάλο μέρος της περιοχής του Αιγαίου.
ν

Αυτή η εκπληκτική τοιχογραφία από την Αίθουσα 5 της Δυτικής Οικίας στο Ακρωτήρι, δείχνει πόσο εκλεπτυσμένος ήταν ο μινωικός πολιτισμός. Image: Dirk Herdemerten: Die Wandmalereien von Thera / Public Domain
ν

Η έκρηξη προκάλεσε μια σειρά καταστροφικών συνεπειών, τόσο άμεσων όσο και μακροπρόθεσμων, για τον μινωικό πολιτισμό:

• Τσουνάμι: Η έκρηξη προκάλεσε τεράστια τσουνάμι που σάρωσαν το Αιγαίο Πέλαγος. Αυτά τα κύματα πιστεύεται ότι κατέστρεψαν τους παραθαλάσσιους οικισμούς της Κρήτης, συμπεριλαμβανομένων των λιμανιών που είναι ζωτικής σημασίας για το εμπόριο και τις επικοινωνίες.

• Ηφαιστειακή τέφρα: Η γιγαντιαία έκρηξη, η οποία θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες των τελευταίων χιλιάδων ετών, δημιούργησε νέφη ύψους 30 χιλιομέτρων, που έβρεξαν τέφρα σε εδάφη τόσο μακριά όσο η Αίγυπτος.

• Σεισμοί: Η σεισμική δραστηριότητα που προηγήθηκε και συνόδευε την έκρηξη προκάλεσε σημαντικές ζημιές στα μινωικά ανάκτορα και τις υποδομές, συμπεριλαμβανομένου του εμβληματικού παλατιού της Κνωσού.

• Οικονομική κατάρρευση: Η καταστροφή των λιμανιών και των εμπορικών οδών εμπόδισε τους Μινωίτες, η οποία είχεαν εξαπλωθεί μέχρι την Κύπρο και την Φοινίκη, να ασχοληθούν με το θαλάσσιο εμπόριο, που ήταν η ραχοκοκαλιά της οικονομίας τους. Οι δεσμοί τους με άλλους αιγαιοπελαγίτικούς και μεσογειακούς πολιτισμούς διαταράχθηκαν σοβαρά.

• Ελλείψεις τροφίμων: Η πτώση της τέφρας και οι περιβαλλοντικές αλλαγές κατέστησαν αντιπαραγωγικό μεγάλο μέρος της εύφορης γης της Κρήτης. Οι ελλείψεις τροφίμων αποδυνάμωσαν τον πληθυσμό και αύξησαν το κοινωνικό άγχος.

• Πολιτιστική και θρησκευτική διαταραχή: Με δεδομένο ότι τέτοιου είδους φαινόμενα θεωρούνται οργή θεού και ότι οι Μινωίτες ήταν βαθιά θρησκευόμενοι, η καταστροφή ναών και ιερών χώρων ερμηνεύτηκε ως θεϊκή τιμωρία, αποσταθεροποιώντας περαιτέρω την κοινωνία τους.

v

ν

H Πομπηία του Αιγαίου

Το γεγονός της έκρηξης ήταν τόσο κατακλυσμικό που το σύννεφο τέφρας που σχηματίστηκε από ό,τι είχε απομείνει από το νησί της Θήρας έκανε κύκλους γύρω από τη Γη για δύο ολόκληρα χρόνια, σύμφωνα με αρχαίους συγγραφείς όπως ο Καλλίμαχος, βυθίζοντας ολόκληρη τη Γη σε μια περίοδο ψύξης.

Η θρυλική πόλη με τα τριώροφα και τετραώροφα κτίρια στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης βυθίστηκε μέσα στη θάλασσα. Βέβαια μεγάλο μέρος της πόλης του Ακρωτηρίου είχε ήδη καταστραφεί από τους αλλεπάλληλους σεισμούς που είχαν προηγηθεί της έκρηξης.
ν

Πώς ήταν ολόκληρο το νησί στα αρχαία χρόνια (κόκκινο περίγραμμα) πριν συμβεί η καταστροφική έκρηξη. Image: Supplied
ν

Υπάρχουν δυο πιθανές χρονολογίες της μεγάλης έκρηξης που κατέστρεψε τον μινωικό πολιτισμό. Τα αρχαιολογικά ευρήματα, με τη μέθοδο του άνθρακα-14, την τοποθετούν στο 1500 π.Χ. Αυτή η ημερομηνία, ωστόσο, έρχεται σε σύγκρουση με τη χρονολόγηση με ραδιοάνθρακα που δείχνε ότι η έκρηξη σημειώθηκε μεταξύ των ετών 1645-1600 π.Χ., και τα δεδομένα από τους δακτύλιους των δέντρων που δίνουν ως ημερομηνία το 1628 π.Χ.

Η μεγάλη έκρηξη έκανε πολλούς ερευνητές να ταυτίσουν την καταστροφή του Αιγιακού πολιτισμού με την καταβύθιση της Ατλαντίδας, που περιγράφει ο Πλάτωνας, παρ’ όλο που η Ατλαντίδα καταποντίστηκε στον Ατλαντικό Ωκεανό, το 9.000 π.Χ. Πάντως οι δυο καταστροφές έχουν μεγάλες ομοιότητες.

Από τη μακρινή εκείνη εποχή μέχρι σήμερα, το ηφαίστειο της Σαντορίνης εξακολουθεί να είναι ενεργό. Κατά καιρούς ξυπνά, όπως συνέβη με τις εκρήξεις του 1866 και του 1928.
ν

Αναπαράσταση της έκρηξης του 1866. Image: Supplied
ν

Φωτογραφία από την έκρηξη στις 25 Ιανουαρίου 1928. Image: Supplied
ν

Το ηφαίστειο παραμένει ενεργό αλλά δεν έχει εκραγεί από το 1950.

Το Ακρωτήρι αποκαλύφθηκε από τον Έλληνα αρχαιολόγο Σπύρο Μαρινάτο το 1967. Έκτοτε, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα σε εξέλιξη ανασκαφικά έργα στον κόσμο. Είτε η Σαντορίνη είναι είτε όχι το χαμένο νησί της Ατλαντίδας, οι θησαυροί της δείχνουν την εκπληκτική ομορφιά και τη μεγάλη κομψότητα ενός χαμένου πλέον πολιτισμού.

Η πόλη καλύφθηκε τόσο καλά από την ηφαιστειακή τέφρα που τα υπολείμματα εκλεκτών τοιχογραφιών και πολλών άλλων έργων τέχνης και αντικειμένων διατηρήθηκαν μέσα στους αιώνες, όπως ακριβώς συνέβη αργότερα στην πόλη της Πομπηίας κοντά στον Βεζούβιο της Ιταλίας.
ν

Γύψινο εκμαγείο από προϊστορικό περίτεχνο ξύλινο τραπεζάκι με τρία πόδια που βρέθηκε στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Image: Olaf Tausch  / CC BY 3.0

ν

Δεν προκαλεί το ηφαίστειο τους σεισμούς

Κανείς δεν ξέρει αν οι εκατοντάδες σεισμοί που πλήττουν το όμορφο νησί σήμερα είναι προάγγελοι μια νέας έκρηξης του αρχαίου ηφαιστείου. Πολλοί ειδικοί ανησυχούν, ωστόσο ο καθηγητής David Pyle, κορυφαίος ηφαιστειολόγος από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, μας καθησυχάζει λέγοντας ότι ο κίνδυνος έκρηξης είναι «πολύ μικρός».

Μιλώντας στη MailOnline, είπε: «Δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι οι δονήσεις συνδέονται άμεσα με το ηφαίστειο της Σαντορίνης».

Όμως οι κάτοικοι δεν μπορούν ακόμα να χαλαρώσουν. Εκατοντάδες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το νησί εν μέσω ανησυχιών ότι οι δονήσεις θα μπορούσαν να προηγηθούν ενός πιο επικίνδυνου γεγονότος όπως μια ηφαιστειακή έκρηξη ή ένα τσουνάμι.
ν

Δείτε επίσης:

Υποθαλάσσιες έρευνες στο ενεργό ηφαίστειο της Σαντορίνης (vid) Πότε συνέβη η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (vid) Μόλοτοφ – Ρίμπεντροπ: το Σύμφωνο του Διαβόλου Ο άνθρωπος που έδωσε το όνομά του στα Εξάρχεια Ο ρόλος των επιδημιών στην ανθρώπινη ιστορία Αυστραλία: Πορείες για την αναγνώριση των Γενοκτονιών Ελλήνων, Αρμενίων κ.ά.