Η ερωτική τέχνη της αρχαίας Μεσοποταμίας
ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Από τον Νίκο Κατσινόπουλο
Μια σπάνια συλλογή ερωτικών πινακίδων από την αρχαία Μεσοποταμία, όπως παρουσιάζεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ισραήλ.
Photo credit: The Israel Museum. Πηγή: Supplied
ν
ΣΥΝΗΘΩΣ τα Μουσεία μάς δημιουργούν την εντύπωση ότι εκθέτουν «σκονισμένα και άψυχα» αντικείμενα. Το Αρχαιολογικό Μουσείο του Ισραήλ, ωστόσο, έρχεται να παρουσιάσει κάτι που θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ως «καυτό»: μια σπάνια συλλογή ερωτικών πινακίδων που ανήκουν σε λαούς της αρχαίας Μεσοποταμίας (ανάμεσα στον Τίγρη και των Ευφράτη). Η συλλογή αυτή πραγματικά μας αποκαλύπτει μια πλευρά των αρχαίων λαών που δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε.
Μικρές πήλινες πινακίδες, σφραγιδόλιθοι και άλλα εκθέματα απεικονίζουν, με αξιοσημείωτη λεπτομέρεια, ζευγάρια να συνουσιάζονται. Στην πλειοψηφία τους χρονολογούνται από τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας π.Χ., την Παλαιο-Βαβυλωνιακή περίοδο, χαρακτηριστικό της οποίας είναι μια μαζική παραγωγή από πήλινες πινακίδες, συμπεριλαμβανομένων αυτών που απεικονίζουν ερωτικές πράξεις.
«Οι Βαβυλώνιοι», γράφει η Δρ. Τζούλια Ασσάντε, ειδικός στην αρχαία ερωτική τέχνη της Μεσοποταμίας, «είχαν μια εκλεπτυσμένη θεώρηση του έρωτα, ως μια εισαγωγή σε ένα διαφοροποιημένο επίπεδο θαυμασμού του ανθρώπινου σώματος».
ν
Photo credit: The Israel Museum. Πηγή: Supplied
ν
Πολλές από τις ερωτικές πινακίδες έχουν ανακαλυφθεί σε ναούς, τάφους και κατοικίες, γεγονός που καθιστά δύσκολο το να προσδιοριστεί η χρήση τους. Αυτό όμως, αποτελεί ταυτόχρονα και μια απόδειξη τού πόσο διαδεδομένες ήταν εκείνη την περίοδο. Επιπλέον, το ότι έχουν ανακαλυφθεί σε χώρους αρχαίων κατοικιών, οι οποίοι ήταν κοινοί για όλη την οικογένεια, οδηγεί την Δρα Ασσάντε στο συμπέρασμα ότι ήταν προσιτές τόσο για τους άνδρες και τις γυναίκες, όσο και για τα παιδιά.
Η Αριάνα-Λάουρα Πέρι, έφορος του τμήματος Αρχαιοτήτων Δυτικής Ασίας του Μουσείου, αναφέρει ότι το ερωτικό στοιχείο φαίνεται να είναι πολύ σημαντικό, τόσο στην λογοτεχνία των Σουμερίων και των Βαβυλωνίων, όσο και στην Τέχνη τους, ιδιαίτερα στα τέλη του τρίτης και στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας.
ν
Ιστάρ: η Βασίλισσα της Νύχτας. (Πήλινο ανάγλυφο από τη Μεσοποταμία, 1750 π.Χ.)
Για τους Ακκάδες, τους Ασσύριους και τους Βαβυλώνιους, ήταν θεά της γονιμότητας,
της αγάπης, του πολέμου, του έρωτα και της εξουσίας. Διαδέχτηκε την Ινάννα των
Σουμερίων, και από αυτήν προήλθε η μεταγενέστερη Αστάρτη των Αραμαίων.
Η λατρεία της ξεκίνησε το 3500 π.Χ. και έσβησε τον 5ο αιώνα μ.Χ.
με την εμφάνιση του χριστιανισμού. Πηγή: Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο.
ν
Κυλινδρικές σφραγίδες που έχουν ανακαλυφθεί από αυτή την περίοδο παρουσιάζουν συχνά άνδρες και γυναίκες σε ερωτική στάση. Οι ερωτικές παραστάσεις δεν αποτελούν όμως την κεντρική εικόνα των σφραγίδων, και σίγουρα, όπως υποστηρίζει, δεν ανήκαν στον βασιλιά ή σε κρατικούς υπαλλήλους.
Ωστόσο, το τι σκοπούς εξυπηρετούσαν αυτές οι ερωτικές πινακίδες είναι ένα θέμα που προκαλεί έντονες ακαδημαϊκές συζητήσεις. Η Δρ. Ασσάντε υποστηρίζει ότι αποτελούσαν ένα είδος φυλακτού, με στόχο να κρατήσουν μακριά τα κακά πνεύματα. Άλλοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για αναθήματα που σχετίζονταν με τις γονιμοποιές δυνάμεις της φύσης και την λατρεία της Ιστάρ, της θεάς του έρωτα.
Η άποψη αυτή είναι και η πιο σωστή, καθώς παρόμοιες παραστάσεις με φαλλούς είχαν οι αρχαίοι Έλληνες (Δελφοί, Δήλος κ.α.) και οι Ρωμαίοι που επιδείκνυαν στις γιορτές για την γονιμοποίηση της γης – τελετές που ονομάζονταν ιερογαμία.
ν
Photo credit: The Israel Museum. Πηγή: Supplied
ν
Άλλοι, τέλος, υποστηρίζουν ότι αποτελούν απλά απεικονίσεις ερωτικών συνευρέσεων, που πραγματοποιούνταν σε χώρους διασκέδασης των ανδρών. Ίσως καθημερινές ερωτικές επαφές ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα, που δεν χρειάζεται να αναζητήσουμε την ένταξή τους σε κάποιο συγκεκριμένο ερμηνευτικό πλαίσιο.
Όπως και να έχει πάντως, τα εκθέματα του Μουσείου του Ισραήλ έρχονται να μας αποκαλύψουν μια εικόνα της καθημερινής ζωής των αρχαίων λαών, την οποία δεν βλέπουμε συχνά.
ν
© Copyright 2014-17
