Το παιχνίδι της σκιάς και του φωτός
ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Από τον Ανδρέα Τσάκαλη
Το καθετί είναι κραδασμός, λέει ο φυσικός Άλαν Γουλφ. Αυτή η θεώρηση μπορεί να μας βγάλει έξω από τον ονειρικό κόσμο στον οποίο ζούμε και τον οποίο εκλαμβάνουμε ως “πραγματικό”.
v
ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ και οι σύγχρονοι φιλόσοφοι υποτίθεται ότι ασχολούνται με τα καίρια προβλήματα του κόσμου. Προτιμούν όμως ν’ αφήνουν έξω από το πεδίο έρευνάς τους βασικές αρχές και έννοιες για τον άνθρωπο, όπως είναι το πνεύμα, η ψυχή και ο εαυτός.
Έτσι, έχουμε φτάσει στο σημείο να χρησιμοποιούμε τη λέξη “πνευματικό” για να περιγράψουμε οτιδήποτε έχει σχέση με την τέχνη, τους ηθοποιούς και τις ψυχαγωγικές εκδηλώσεις. Από την άλλη πλευρά, έχουμε ψυχολόγους, ψυχαναλυτές και ψυχιάτρους που δεν δέχονται την ύπαρξη της ψυχής. Και, τέλος, αναφερόμενοι στον εαυτό, τον ταυτίζουμε με την εξωτερική εμφάνιση και το σώμα.
Όταν αναφέρονται στο πνεύμα, οι περισσότεροι άνθρωποι το συσχετίζουν με κάτι λαμπρό, με το φως της δημιουργίας. Όμως αν το σκεφτούμε καλύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι το πνεύμα μάλλον αντιστοιχεί στο αρχέγονο σκοτάδι. O Ησίοδος στη Θεογονία λέει ότι στην αρχή υπήρχε το Χάος κι απ’ αυτό γεννήθηκε το Έρεβος και η Νύκτα (σκοτεινός πατέρας και σκοτεινή μητέρα). Αλλά και οι Γνωστικοί της αλεξανδρινής σχολής πίστευαν ότι πάνω και πριν από τον Δημιουργό υπήρχε ο “Βυθός” που μέσα του περιείχε εν δυνάμει όλη τη δημιουργία.
Υπάρχει μια περίεργη αντιστοιχία ανάμεσα στο πνεύμα και στον ηλεκτρισμό. Με τη φαντασία μας συσχετίζουμε συνήθως τον ηλεκτρισμό με το φως, επειδή πολλές εφαρμογές του εκπέμπουν φωτεινή ακτινοβολία. Όμως μάλλον είναι η πηγή του φωτός, γιατί ούτε ο ηλεκτρισμός, ούτε τα ηλεκτρόνια έχουν στην πραγματικότητα τη φύση του φωτός. Σε μια σκοτεινή νύκτα μια αστραπή χαράζει το σκοτεινό φόντο των σύννεφων, εκπέμποντας ένα εκτυφλωτικό φως. H αστραπή είναι το αποτέλεσμα, ενώ η αιτία –δηλαδή το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο– κρύβεται στο σκοτάδι.
O Tέο Γκίμπελ, Ελβετός γιατρός που θεραπεύει με χρώματα και μουσική, στο βιβλίο του Xρωματοθεραπεία γράφει: «Καταλαβαίνω ότι με επιστημονικούς όρους το σκότος δεν μετριέται σαν ενέργεια. Φυσικά μπορούμε να μετρήσουμε το φως σε σχέση με το σκοτάδι, αλλά το απόλυτο σκότος δεν μπορεί να συγκριθεί με κάτι και να μετρηθεί. Εδώ ακριβώς φτάνουμε στο πνεύμα. Νομίζω ότι το “σκότος” είναι από μόνο του ενέργεια σε ένα πολύ υψηλό κραδασμικό επίπεδο και γι’ αυτό μπορούμε να το αποκαλέσουμε εσωτερικό φως».
Σύμφωνα με τον Γκίμπελ, το σκοτάδι γεννάει το φως κι αυτό με τη σειρά του παράγει το χρώμα. Από αυτό το τελευταίο γεννιούνται οι ήχοι κι από αυτούς, όλες οι μορφές που συναντάμε στον κόσμο.
v
Πνεύμα και κενό
Μια ανατολική αντίληψη συνδέει το πνεύμα με την κενότητα. O Λάο Τσε έλεγε: «Ένα κενό ανεξάντλητο είναι το Τάο (πνεύμα), μια άβυσσος προπατορική… Υπήρχε πριν ο ουρανός και η γη εμφανιστούν. Τόσο σιωπηλό, τόσο απόμακρο, τόσο μόνο!»
Οι Ινδουιστές φιλόσοφοι ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει τίποτε, όλα είναι πλάνη και ότι έχουμε πέσει όλοι σε μια ομαδική αυταπάτη.
Οι Βουδιστές επίσης πρεσβεύουν το δόγμα της κενότητας ή σουνιάτα, δηλαδή πιστεύουν ότι αυτό που υπάρχει τελικά, είναι μια “πλήρης κενότητα”.
O Φρεντ Άλαν Γουλφ, ανορθόδοξος θεωρητικός φυσικός και συγγραφέας, φτάνει στο σημείο να πει ότι «το πνεύμα συνίσταται σε κραδασμούς του τίποτε».
Με το “τίποτε” εννοεί το αρχέγονο κενό από το οποίο αναδύθηκε το σύμπαν. Αυτοί οι κραδασμοί περιέχουν τις δυνατότητες για οτιδήποτε. Όταν οι κραδασμοί αυτοί δεν ανακλώνται πίσω, είναι σαν μια χορδή απείρως μακριά και ελεύθερη, που τρεμοπαίζει στον άνεμο του διαστήματος!
Όσο για την ψυχή, ο Γουλφ λέει ότι «εμφανίζεται όταν το πνεύμα ανακλάται σε κανονικούς χρονικούς δεσμούς», όπως κάθε κύμα.
Εδώ μας έρχεται στο νου το μονόχορδο του Πυθαγόρα, αφού αυτοί οι δεσμοί είναι σαν τα σημεία (τάστα) όπου η χορδή κρατιέται για να παραχθούν οι διάφορες νότες. Οι χρονικοί δεσμοί, έστω κι αν συνεπάγονται περιορισμένη διάρκεια, είναι αναγκαίοι για τη δημιουργία της αθάνατης ψυχής από το πνεύμα. Μέσω αυτής της ανάκλασης, αυτής της ψυχοποιίας, το πνεύμα αποκτάει επίγνωση. Το σημαντικό στην ιδέα αυτή, λέει ο Γουλφ στο βιβλίο του Το πνευματικό σύμπαν, είναι ότι υπάρχει μια «Παγκόσμια Ψυχή που όλοι μοιραζόμαστε, μαζί με τα υπόλοιπα πλάσματα της δημιουργίας».
v
Χρονικοί δεσμοί και δεσμοί χώρου
O Άλαν Γουλφ, αν και πυρηνικός φυσικός, έχει πεισθεί ότι η κβαντική θεωρία δεν είναι το καλύτερο μοντέλο για την ερμηνεία του κόσμου. Πιστεύει ότι ενώ η ψυχή εμφανίζεται σε «χρονικούς δεσμούς», η ύλη έρχεται σε ύπαρξη όταν το πνεύμα ανακλάται σε «δεσμούς χώρου».
Kαθώς το Μπιγκ Μπανγκ (Μεγάλη Έκρηξη) ξετύλιξε και άπλωσε το σύμπαν, δημιουργήθηκε το διάστημα. H ύλη είναι η αντανάκλαση του πνεύματος, περιοριζόμενη και οριζόμενη από τα «άκρα του διαστήματος». Οι διάφορες μορφές εμφανίζονται από τις ποικίλες αντανακλάσεις των προτύπων του πνεύματος στο διάστημα. Έτσι, το πνεύμα από το σκοτάδι περνάει στο φως της δημιουργίας.
O σύγχρονος θεολόγος και μεταρρυθμιστής Έμμετ Φοξ πιστεύει ότι η ίδια η δημιουργία είναι πνευματική. Διακηρύσσει ότι κάθε άνθρωπος είναι ένας μύστης, αλλά η ανθρωπότητα έχει χάσει την επαφή με τη μεταμορφωτική αυτή δύναμη, εξαιτίας της νευτώνειας και καρτεσιανής λογικής.
Ο εαυτός, τέλος, είναι για τον Φρεντ Γουλφ «η αντανάκλαση της ψυχής ή του ενσυνείδητου πνεύματος στην ύλη, στην ασυνείδητη μήτρα που υφίσταται στο διάστημα». Αυτός είναι ο λόγος που ο εαυτός είναι μερικά συνειδητός και μερικά ασυνείδητος.
H κάθοδός μας από την καθαρή ψυχή –την anima mundi του Γιουνγκ, ή την «Ψυχή του Κόσμου» σύμφωνα με τον Πλάτωνα– στον κόσμο του εγώ λαμβάνει χώρα όταν η ψυχή ερωτεύεται το είδωλό της στην ύλη και τείνει να γίνει ο εαυτός.
Με αυτό τον τρόπο η ψυχή πέφτει στο χωρόχρονο και την ύλη.
Παρόμοια ήταν και η δοξασία των Πυθαγορείων οι οποίοι, σύμφωνα με τον Κλαυδιανό Mάμερτο, έλεγαν: «H ψυχή εισάγεται και συνδέεται με το σώμα μέσω του αριθμού και μέσω μιας αρμονίας ταυτόχρονα αθάνατης και ασώματης. H ψυχή φροντίζει το σώμα της, γιατί χωρίς αυτό δεν μπορεί να αισθανθεί. Αλλά όταν ο θάνατος διαχωρίζει την ψυχή απ’ αυτό, η ψυχή ζει μια ασώματη ύπαρξη στον κόσμο της».
H ψυχή λοιπόν δοκιμάζει γέννηση και θάνατο, δηλαδή συμβάντα που είναι απλώς δικές της ψευδαισθήσεις.
v
Το ονειρευόμενο σύμπαν
Στο βιβλίο του Το ονειρευόμενο σύμπαν (βλ. βίντεο) ο Άλαν Γουλφ γίνεται πιο ρηξικέλευθος και διακηρύσσει ότι «το πνεύμα ονειρεύεται την υλική πραγματικότητα, καθώς και όλα τα όντα –μαζί με τους ανθρώπους– που υπάρχουν σ’ αυτή».
Έτσι, ένας σύγχρονος επιστήμονας συμφωνεί με τον αρχαίο εκείνον Βούδα που είπε ότι «όλα τα πράγματα είναι σαν όνειρο, σαν οφθαλμαπάτη, σαν φυσαλίδα και σκιά· είναι σαν σταγόνες δροσιάς, σαν λάμψη αστραπής· έτσι θα έπρεπε να τα βλέπει κανείς».
O Γουλφ έχει την άποψη –με την οποία συμφωνούν οι σαμάνοι, οι μυστικιστές, αλλά και μερικοί θεωρητικοί φυσικοί– ότι το καθετί είναι τελικά κραδασμός και αποδείχνει ότι αυτή η θεώρηση μπορεί να μας βγάλει έξω από τον “ονειρικό” κόσμο στον οποίο ζούμε και τον οποίον αναγνωρίζουμε ως πραγματικό. Αλλά θα θελήσουν οι επιστήμονες να εξετάσουν τις ιδέες του στα σοβαρά;
«Οι επιστήμονες», λέει ο ίδιος, «ενοχλούνται πολύ για όλα αυτά. Φοβούνται ότι η αναγνώριση της προτεραιότητας της συνείδησης έναντι της ύλης, μπορεί να μας οδηγήσει στο δρόμο του παραλογισμού. Αντιλαμβάνομαι τη θέση τους, αλλά νομίζω ότι μια επανεκτίμηση της μαγείας και του μυστικισμού δεν αποτελεί σημάδι ενός νέου μεσαίωνα. Αντίθετα, μπορεί να είναι το σημάδι μιας νέας, φωτεινής εποχής».
v
Fred Alan Wolf: The Dreaming Universe (excerpt)
v
© 2016 Youmagazine.gr
