“Οι προδότες”: Το κρυφό ναζιστικό παρελθόν της IBM
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ/ΙΣΤΟΡΙΑ
Posted by Youmagazine Staff
Το σκοτεινό, μυστικό παρελθόν της αμερικανικής εταιρείας που βοήθησε το ναζιστικό καθεστώς στον εντοπισμό και τη γενοκτονία των Εβραίων.
Στο Άουσβιτς παραμένει μέχρι σήμερα αναρτημένη η επιγραφή “ARBEIT MACHT FREI”, δηλαδή “Η εργασία απελευθερώνει”. Οι Γερμανοί τα παρουσίαζαν ως στρατόπεδα εργασίας, ενώ ήταν στρατόπεδα θανάτου. Image: Supplied
ν
Η IBM ιδρύθηκε στην πολιτεία της Νέας Υόρκης το 1911. Αρχικά η εταιρεία ονομαζόταν Computing Tabulating Recording Company (CTRC), αλλά το 1924 μετονομάστηκε σε IBM (International Business Machines). Οι ρίζες της ωστόσο πρέπει να αναζητηθούν στο τέλος του 19ου αιώνα. Τα προϊόντα της περιλάμβαναν από ζυγαριές και συσκευές χρονομέτρησης για βιομηχανική χρήση μέχρι υπολογιστικές μηχανές με διάτρητες κάρτες. Σήμερα εξακολουθεί να είναι ένας πολυεθνικός τεχνολογικός κολοσσός με 380.000 εργαζόμενους και ετήσια έσοδα 81 δισεκατομμύρια δολάρια.
Σύμφωνα με τα οικονομικά περιοδικά Barron’s και Fortune η IBM είναι η πιο σεβαστή και αξιοθαύμαστη εταιρεία στον κόσμο.
Ωστόσο, η τεράστια εταιρεία έχει ένα σκοτεινό, μυστικό παρελθόν που δεν το αποκαλύπτουν τα γυαλιστερά διαφημιστικά φυλλάδιά της που απαριθμούν τους νικητές του βραβείου Νόμπελ και τις τεχνολογικές καινοτομίες.
Αυτό που δεν λέει η IBM είναι ότι στη δεκαετία του ’30 βοήθησε με την παροχή πρωτοποριακής τεχνολογίας το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας στον εντοπισμό και καταγραφή των Εβραίων, καθώς και στη διαμόρφωση ενός μεθοδικού προγράμματος γενοκτονίας.
Ένα από τα μηχανήματα εκείνης της εποχής εκτίθεται σήμερα σε περίοπτη θέση στο Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ουάσιγκτον. Πάνω στο μηχάνημα διακρίνεται καθαρά το σήμα “IBM”.
ν
Η μηχανή ταξινόμησης καρτών της IBM που εκτίθεται στο Μουσείο Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Photo: William Philpott/Liaison. Πηγή: Supplied
ν
Διάτρητη κάρτα από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν-Γκούζεν. Η IBM είχε εφοδιάσει με υπολογιστικές μηχανές όλα τα στρατόπεδα θανάτου των Γερμανών. Image: Supplied
ν
Η μηχανή αυτή της IBM ήταν ένα τεχνολογικό θαύμα της εποχής, ο πρόδρομος των σημερινών υπολογιστών. Η πολύπλοκη μηχανή χρησιμοποιούσε διάτρητες κάρτες (punch cards), γνωστές και ως κάρτες Χόλλεριθ (Hollerith), και κατασκευάστηκε για να βοηθήσει στην ταξινόμηση και διαχείριση του τεράστιου όγκου πληροφοριών που συγκεντρώνονται ύστερα από μια απογραφή.
Αν και αμερικανική εταιρεία, με έδρα τη Νέα Υόρκη, η IBM έχει γερμανική προέλευση. Ο Έρμαν Χόλλεριθ ήταν γιος Γερμανών μεταναστών και εργαζόταν στο Αμερικανικό Γραφείο Απογραφής Πληθυσμού, όταν λίγο μετά τα 20 του χρόνια σχεδίασε μια μηχανή που χρησιμοποιούσε κάρτες διάτρησης για να καταγράψει την απογραφή του 1890.
Σαν έξυπνος επιχειρηματίας, δεν πούλησε τη μηχανή ή τις κάρτες διάτρησης, αλλά τις μίσθωνε σε όποιον τις χρειαζόταν. Η τακτική αυτή του απέφερε χρήματα για αρκετά χρόνια.
Ωστόσο τα μηχανήματά του έγιναν γνωστά και άρχισαν να χρησιμοποιούνται σε απογραφές σε όλο τον κόσμο, καθώς και σε μεγάλες επιχειρήσεις και οργανισμούς όπως οι σιδηρόδρομοι και τα ναυτιλιακά γραφεία.
Ο Χόλλεριθ δημιούργησε μια θυγατρική στη Γερμανία με την επωνυμία Deutsche Hollerith Maschinen Gesellschaft (Dehomag εν συντομία), η οποία κατείχε όλα τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Το 1911 πούλησε την επιχείρηση στον Τσαρλς Φλιντ, τον ιδρυτή της CTRC, ο οποίος έβαλε υπεύθυνο τον σκληρό και φιλόδοξο πωλητή Τόμας Γουότσον – τον μετέπειτα πρόεδρο και CEO της IBM. Το όνομα της εταιρείας άλλαξε σε International Business Machines και η εταιρεία άρχισε να μεγαλώνει και να επεκτείνεται.
Το 1924, η IBM κατείχε το 84% των μετοχών της γερμανικής Dehomag, με το κεντρικό γραφείο της εταιρείας στη Νέα Υόρκη να παρακολουθεί προσεκτικά όλα όσα διαδραματίζονταν στην Ευρώπη πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου.
ν
Ο Τόμας Γουότσον της IBM με τον Αδόλφο Χίτλερ στο Βερολίνο το 1937. Για τις υπηρεσίες που πρόσφερε στο ναζιστικό καθεστώς τιμήθηκε με τον Μεγαλόσταυρο του Γερμανικού Αετού. Πηγή: Youtube
ν
Την 1η Σεπτεμβρίου 1939 ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Στο προηγούμενο διάστημα, και σε συνεργασία με τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους των Ναζί, η IBM σχεδίασε και ανέπτυξε τον εντοπισμό, καταγραφή και εξόντωση όλων όσων είχε κρίνει ανεπιθύμητους το ναζιστικό καθεστώς.
Έως το 1941 η αμερικανική πολυεθνική είχε αναλάβει την οργάνωση και των 78 ναζιστικών στρατοπέδων εξόντωσης. Η οργάνωση εκ μέρους της IBM κάλυπτε τα παρακάτω:
1) Τις προμήθειες καυσίμων των στρατοπέδων
2) Τον έλεγχο των τραπεζικών λογαριασμών των θυμάτων
3) Το σύστημα καταχώρησης, τμηματοποίησης και εξολόθρευσης
4) Τα δρομολόγια των τρένων που μετέφεραν τους κρατούμενους στα στρατόπεδα θανάτου, την συχνότητά τους, τον αριθμό ανά βαγόνι κτλ.
Με άλλα λόγια, η IBM τα είχε αναλάβει όλα. Ολόκληρος ο καλολαδωμένος μηχανισμός του ναζιστικού ολέθρου στηριζόταν στην αμερικανική πολυεθνική. Η συνεισφορά της IBM στο Τρίτο Ράιχ υπήρξε τέτοια που ο πρόεδρός της, Τόμας Γουότσον, τιμήθηκε το 1937 με τον Μεγαλόσταυρο του Αετού με Άστρο από τον ίδιο τον Χίτλερ.
ν
Ο Αμερικανός βιομήχανος Χένρυ Φορντ, ιδρυτής της αυτοκινητοβιομηχανίας Ford Motor Company, ήταν ένας άλλος παράγοντας που βοήθησε το ναζιστικό καθεστώς. Στη φωτογραφία αυτή του 1938, ο Φορντ παρασημοφορείται με τον Μεγαλόσταυρο του Γερμανικού Αετού από Ναζί αξιωματούχους.
Image: Supplied
ν
Το 1940 οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Γαλλία. Στις 21 Ιουνίου ο Γάλλος στρατάρχης Πεταίν ζήτησε από τους Γερμανούς ανακωχή, η οποία έγινε δεκτή από τη γερμανική πλευρά. Συμφωνήθηκε το τμήμα της Γαλλίας νοτίως του ποταμού Λίγηρα να διοικείται από Γάλλους με έδρα την πόλη Βισύ. Αρχηγός της επαίσχυντης αυτής κυβέρνησης ανέλαβε ο ίδιος ο Πεταίν.
Ήταν η ευκαιρία που ζητούσε η IBM. Την περίοδο 1941-42 ίδρυσε δύο νέα εργοστάσια στην τάχα ελεύθερη Γαλλία για να προμηθεύσει με υπολογιστές την τεράστια γερμανική πολεμική μηχανή.
Προηγουμένως, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Ολλανδία (Μάιος του 1940), η IBM ίδρυσε εκεί μια νέα θυγατρική, η οποία παρέλαβε 132 εκατομμύρια διάτρητες κάρτες, κυρίως από το γραφείο της Νέας Υόρκης, για την υποστήριξη του γερμανικού στρατού. Η Ολλανδία είχε το υψηλότερο ποσοστό εξόντωσης Εβραίων σε όλη την Ευρώπη. Το 72 τοις εκατό των Εβραίων σκοτώθηκε στην Ολλανδία, σε σύγκριση με το 24 τοις εκατό στη Γαλλία, όπου τα μηχανήματα δεν λειτουργούσαν με επιτυχία.
Το πρώτο κράτος που κατέλαβε ο Χίτλερ ήταν η Πολωνία. Ακριβώς απέναντι από το γκέτο της Βαρσοβίας, όπου είχαν εγκλειστεί 300.000 Εβραίοι, επί της οδού Rymarska 6, η IBM κατασκεύασε εργοστάσιο που παρήγαγε 15 εκατομμύρια κάρτες διάτρησης. Κύριος πελάτης ήταν ο γερμανικός σιδηρόδρομος, ο οποίος μετέφερε στα στρατόπεδα εξόντωσης, όπως αυτό της Τρεμπλίνκα, τα 3.000.000 Πολωνών Εβραίων. Κάτι ανάλογο συνέβη και στη Ρουμανία το 1941.
Φυσικά οι Αμερικανοί γνώριζαν πολύ καλά τι συμβαίνει. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1939, οι New York Times ανέφεραν στην πρώτη σελίδα ότι 3.000.000 Εβραίοι της Πολωνίας είχαν λάβει εντολή να «μετεγκατασταθούν στα ανατολικά», στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο να εξοντωθούν. Πώς το γνώριζε αυτό η εφημερίδα;
Στις 9 Σεπτεμβρίου, οι Γερμανοί διευθυντές της IBM στο Βερολίνο έστειλαν επείγουσα επιστολή στον Τόμας Γουότσον μέσω Γενεύης, με την οποία ζητούσαν, λόγω της «προκύψασας κατάστασης», υψηλής ταχύτητας εξοπλισμό για την αλφαβητοποίηση ονομάτων. Η IBM, επειδή δεν ήθελε να υπάρχουν χαρτιά, απάντησε προφορικά ότι συμφωνεί και η μεταφορά των υπολογιστικών μηχανών εγκρίθηκε προσωπικά από τον Γουότσον πριν από το τέλος του μήνα. Οι μηχανές ακολούθησαν το δρομολόγιο Νέα Υόρκη – Γενεύη – Βερολίνο.
ν
Εβραίοι της Πολωνίας περιμένουν να μεταφερθούν στα στρατόπεδα του θανάτου. Τα μέλη του εβραϊκού κινήματος αντίστασης αποφάσισαν να μην εναντιωθούν στις εντολές των Γερμανών, πιστεύοντας ότι οι Εβραίοι στέλνονταν σε στρατόπεδα εργασίας κι όχι εξόντωσης. Image: Supplied
ν
Όλα αυτά ήρθαν στην επιφάνεια χάρη στον Αμερικανό ερευνητή Έντγουιν Μπλακ, ο οποίος τα συμπεριέλαβε στο βιβλίο του IBM and the Holocaust: The Strategic Alliance between Nazi Germany and America’s Most Powerful Corporation, που εκδόθηκε το 2001.
«Η IBM της Νέας Υόρκης, έχοντας αντιληφθεί την ευκαιρία που παρουσιαζόταν, φλέρταρε από τις αρχές του 1933 με τα ανώτερα κλιμάκια του Ναζιστικού Κόμματος για να επεκτείνει την επιχειρηματική της δραστηριότητα», γράφει ο Μπλακ.
Ιδιαίτερα ο Γουότσον ήταν επιρρεπής στο να υποταχθεί στη ναζιστική ιεραρχία. Το 1937 έστειλε μια εκτεταμένη επιστολή στον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Χιάλμαρ Σαχτ, στην οποία ανέφερε ότι ο κόσμος πρέπει να δείξει «κατανόηση στον γερμανικό λαό και στους στόχους του κάτω από την ηγεσία του Αδόλφου Χίτλερ».
Για να δείξει την ευγνωμοσύνη του ο Χίτλερ τον παρασημοφόρησε ο ίδιος προσωπικά, όμως τον Ιούνιο του 1940 ο Γουότσον αναγκάστηκε να επιστρέψει το μετάλλιο ύστερα από τη δημόσια κατακραυγή ότι αυτός ο εξέχων Αμερικανός επιχειρηματικός είχε στην κατοχή του ένα ναζιστικό μετάλλιο τη στιγμή που τα ναζιστικά στρατεύματα έμπαιναν στο Παρίσι.
Σύμφωνα με τον συγγραφέα Έντγουιν Μπλακ, «ο Τόμας Γουότσον μαζί με τον συνεταίρο του Βαφομέθ (Χίτλερ) είναι ένοχοι γενοκτονίας».
Καταλήγει δε στο συμπέρασμα ότι η τεχνολογική βοήθεια που πρόσφερε στον Χίτλερ για την μαζική εξόντωση των Εβραίων και άλλων μειονοτήτων, δεν έγινε από αντισημιτισμό ή από πίστη στον Εθνικοσοσιαλισμό, αλλά μόνο για χρήματα.
Υπολογιστικές μηχανές, που ανήκαν στη Dehomag, τη θυγατρική της IBM, όπως η Dehomag Tabulator D11, τοποθετήθηκαν σε κάθε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Μάλιστα η Dehomag, η γερμανική θυγατρική της IBM, έφτιαξε στο Νταχάου ένα καταφύγιο από οπλισμένο σκυρόδεμα για την προστασία των δώδεκα πολύτιμων μηχανημάτων της.
ν
Η αυτοματοποίηση της μαζικής εξόντωσης ανθρώπων. Η υπολογιστική μηχανή Dehomag D11 Χόλλεριθ της IBM. Image: Supplied
ν
Οι εξειδικευμένες κάρτες διάτρησης της IBM στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ταξινομούσαν τους κρατούμενους ανάλογα με το θρήσκευμα, την εθνικότητα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, το οικογενειακό ιστορικό και την πολιτική κλίση.
Κάθε στρατόπεδο είχε τον δικό του κωδικό: 001 το Άουσβιτς, 002 το Μπούχενβαλντ, 003 το Νταχάου και ούτω καθεξής. Το ίδιο και η κατάταξη των αιχμαλώτων: το 8 ήταν για τους Εβραίους, το 3 για τους ομοφυλόφιλους, το 9 για τους πολιτικούς κρατούμενους, το 12 για τους Τσιγγάνους, το 6 για τους «κόκκινους» Ισπανούς. (Όταν ο Δημοκρατικός Στρατός των Ισπανών ηττήθηκε από τις δυνάμεις του Φράνκο, πολλοί Ισπανοί κατέφυγαν στη Γαλλία. Όταν η Γαλλία κατακτήθηκε από τους Γερμανούς, 7.300 Ισπανοί συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν).
Το ίδιο και ο τρόπος θανάτωσής τους: το 4 σήμαινε εκτέλεση, το 5 αυτοκτονία, το 6 θάλαμο αερίων, ενώ το 3 δήλωνε το θάνατο από «φυσικά αίτια», δηλαδή πείνα ή ασθένεια.
ν
Η κατηγοριοποίηση των κρατουμένων από την IBM. Image: Supplied
ν
Οι κωδικοί των στρατοπέδων συγκέντρωσης από την IBM. Image: Supplied
ν
Κάθε δύο εβδομάδες, το προσωπικό της γερμανικής θυγατρικής της IBM επισκεπτόταν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης για να συντηρήσει τα μηχανήματα, να παραδώσει νέες κενές κάρτες, να εκτυπώσει και να ταξινομήσει τις υπάρχουσες διάτρητες κάρτες και να επαναπρογραμματίσει τα μηχανήματα εάν είχαν ζητήσει οποιαδήποτε αλλαγή πληροφοριών τα SS ή η Γκεστάπο.
«Ο εξοπλισμός της IBM ήταν από τα σημαντικότερα όπλα του Ράιχ, όχι μόνο για την εξόντωση των Εβραίων και των αντιφρονούντων, αλλά και για τις στρατιωτικές εκστρατείες, καθώς επέτρεπε τον προγραμματισμό και τον έλεγχο ολόκληρου του σιδηροδρομικού δικτύου», γράφει ο Μπλακ.
«Ο Γουότσον ενέκρινε προσωπικά τις δαπάνες για την προσθήκη θωρακισμένων καταλυμάτων στις εγκαταστάσεις της Dehomag στη Γερμανία, επειδή το κόστος βάρυνε την εταιρεία. Τα έξοδα αυτά μείωναν το περιθώριο κέρδους της IBM. Όμως η έγκρισή του ήταν απαραίτητη, επειδή λάμβανε ως προμήθεια το ένα τοις εκατό από όλα τα επιχειρηματικά κέρδη που προέρχονταν από τους Ναζί».
v
ν
Με το Τρίτο Ράιχ να έχει κατακτήσει ολόκληρη την Ευρώπη, οι θυγατρικές της IBM στην Ολλανδία, την Πολωνία, τη Γαλλία και στα άλλα κατακτημένα έθνη προμήθευαν μηχανές για να βοηθήσουν τα σχέδια των Ναζί για τις γενοκτονίες Εβραίων, Τσιγγάνων, ομοφυλοφίλων, Σλάβων και άλλων λαών.
Ο Γουότσον ακολούθησε την παλιά καλή τακτική του Χόλλεριθ και δεν πούλησε τα μηχανήματα στους Γερμανούς, αλλά τα μίσθωσε, πράγμα που σήμαινε ότι η IBM θα πληρωνόταν όσο διαρκούσε το Ολοκαύτωμα. Τα κέρδη ήταν τεράστια. Τα τιμολόγια για κάθε μηχάνημα και κάρτα διάτρησης από τις θυγατρικές στο Τρίτο Ράιχ στέλνονταν στο γραφείο της IBM στη Γενεύη και έπειτα στην έδρα της στη Νέα Υόρκη.
Τον Μάιο του 1941 το γραφείο της Γενεύης ανέφερε στον Γουότσον στη Νέα Υόρκη ότι η θυγατρική Dehomag είχε μειώσει κατά 10% την τιμή των μισθωμένων μηχανών στους Ναζί. Αυτό σήμαινε απώλεια περίπου 1.500.000 γερμανικών μάρκων για τα ακαθάριστα ετήσια έσοδα της εταιρείας.
Οι ναζιστικές φρικαλεότητες κάλυπταν πλέον καθημερινά τα πρωτοσέλιδα του αμερικανικού Τύπου, αλλά αυτό δεν εμπόδισε την IBM να συνεχίσει τις κερδοφόρες δραστηριότητές της με τους Ναζί. Παρ’ όλο που η πίεση να εισέλθουν στον πόλεμο οι ΗΠΑ στο πλευρό της Βρετανίας και της Σοβιετικής Ένωσης και να μην κάθονται απαθείς είχε αυξηθεί και η επικοινωνία της IBM με τις θυγατρικές της στην Ευρώπη είχε δυσκολέψει, η αμερικανική εταιρεία βρήκε έναν απρόσμενο σύμμαχο: το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών.
Τον Ιανουάριο του 1941, ο Γουότσον έστειλε επιστολή στον βοηθό διευθυντή της Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ με την οποία τον ευχαριστούσε που του διαβίβασε τα γράμματά του σε έναν πωλητή της IBM στο Βερολίνο. Οι αμερικανικές πρεσβείες στις κατεχόμενες από τους Ναζί χώρες έλαβαν εντολή να βοηθήσουν, διαβιβάζοντας τα μηνύματα της μητρικής εταιρείας στους εκπροσώπους της IBM στην Ευρώπη που ήταν απασχολημένοι με την ίδρυση νέων θυγατρικών για να εξυπηρετήσουν τους νέους αφέντες.
Τον Σεπτέμβριο του 1941, ο πόλεμος με τη Γερμανία φαινόταν αναπόφευκτος. (Τελικά οι ΗΠΑ μπήκαν στον πόλεμο στις 7 Δεκεμβρίου). Ο πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ απαγόρευσε κάθε εμπορική συναλλαγή με το ναζιστικό καθεστώς, εκτός κι αν η κυβέρνηση εξέδιδε ειδική άδεια.
Η IBM είπε στις θυγατρικές της ότι από τώρα και στο εξής θα έπρεπε να λειτουργούν μόνες τους. Ποτέ δεν τις διέταξε να σταματήσουν να προμηθεύουν με υπολογιστικές μηχανές στους Ναζί. Αντιθέτως. Ο Γουότσον περίμενε να συνεχίσουν να κερδίζουν χρήματα για την αυτοκρατορία της IBM, παρ’ όλο που τώρα θεωρητικά ήταν εχθρός τους.
Η είσοδος της Αμερικής στον πόλεμο ήταν για τον Γουότσον μια ακόμη ευκαιρία πλουτισμού. Μέσω μιας νέας αμερικανικής θυγατρικής, της Munitions Manufacturing Corporation, ο Γουότσον άρχισε να κατασκευάζει όπλα για τον αμερικανικό στρατό – αντιαεροπορικά κανόνια των 20 χιλ., αυτόματα Browning, βόμβες και τυφέκια M1.
Αλλά και το τμήμα υπολογιστών με τις κάρτες διάτρησης αποδείχθηκε επίσης κερδοφόρο.
Εάν ένας αξιωματούχος των ΗΠΑ ήθελε να μάθει πού βρισκόταν ένας συγκεκριμένος στρατιώτης ή ναύτης, μια μηχανή της IBM μπορούσε να εντοπίσει τη θέση του οπουδήποτε στον κόσμο.
ν
Συμμαχία με τον Διάβολο για μεγιστοποίηση των κερδών. Πηγή: News Media
ν
Την ημέρα που οι Ιάπωνες έκαναν επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, τα μηχανήματα της IBM χρησιμοποιήθηκαν για να εντοπίσουν κάθε άτομο ιαπωνικής προέλευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες ώστε να συλληφθεί. Οι κάρτες διάτρησης της IBM είχαν κατηγοριοποιήσει κάθε Αμερικανό ανάλογα με τη φυλή του.
«Ήταν ειρωνεία του πολέμου το γεγονός ότι ο εξοπλισμός της IBM χρησιμοποιήθηκε για την κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση και από τους Συμμάχους και από τις δυνάμεις του Άξονα», γράφει ο Μπλακ.
Ο πόλεμος ήταν καλός για την IBM. Ενενήντα ημέρες μετά το Περλ Χάρμπορ, ένας ενθουσιασμένος Γουότσον ανακοίνωσε στον Τύπο ότι η IBM είχε κλείσει συμβόλαια με τον αμερικανικό στρατό ύψους 150 εκατομμυρίων δολαρίων – ποσό μυθικό για τα δεδομένα της εποχής. Οι συνολικές πωλήσεις και ενοικιάσεις της IBM κατά τη διάρκεια του πολέμου αύξησαν τα έσοδα της επιχείρησης από 46 εκατομμύρια δολάρια το 1940 σε 140 εκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι το 1945.
Αρπάζοντας την ευκαιρία, ο Γουότσον ξεκίνησε μια δαπανηρή εκστρατεία δημοσίων σχέσεων για να βάλει τον εαυτό του και την IBM στην πρώτη γραμμή του πατριωτισμού και της αμερικανικής πολεμικής προσπάθειας. Ισχυρίστηκε ότι η εταιρεία κέρδιζε μόνο ένα τοις εκατό από τις πωλήσεις στρατιωτικού εξοπλισμού στην αμερικανική κυβέρνηση.
Μάλιστα οι Δημοκρατικοί πρότειναν να βάλει υποψηφιότητα για κυβερνήτης της Νέας Υόρκης. Το αίτημά τους απορρίφθηκε.
Το 1943, το Τμήμα Οικονομικού Πολέμου του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης, μια μονάδα υπεύθυνη για τη διερεύνηση περιπτώσεων εμπορίας με τον εχθρό, άρχισε να εξετάζει τις συμφωνίες της IBM με τη ναζιστική Γερμανία.
Ο επικεφαλής της έρευνας Χάουαρντ Κάρτερ, έστειλε μια έκθεση στους προϊσταμένους του προειδοποιώντας τους ότι εταιρείες όπως η IBM είχαν γίνει μεγαλύτερες και ισχυρότερες από τη συνεργασία τους με τον εχθρό.
Σύντομα ο Κάρτερ άρχισε να συναντά εμπόδια στην προσπάθειά του να ερευνήσει την υπόθεση σε βάθος. Η IBM ήταν πλέον πάρα πολύ μεγάλη και πάρα πολύ σημαντική για την αμερικανική πολεμική μηχανή.
Καθώς τα συμμαχικά στρατεύματα απελευθέρωναν σταδιακά την Ευρώπη από τους Γερμανούς, τα στελέχη της IBM ήταν μαζί τους προκειμένου να εξασφαλίσουν τον εξοπλισμό και τα αρχεία που υπήρχαν στις θυγατρικές εταιρείες. Κάθε αρχείο, κάθε συμβόλαιο και κάθε τραπεζογραμμάτιο στελνόταν στα γραφεία της εταιρείας στη Γενεύη.
Η Dehomag βγήκε από τα ερείπια της Γερμανίας σχεδόν αλώβητη. Οι μηχανές που είχαν στείλει στο θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους σώθηκαν, τα κέρδη διατηρήθηκαν και η εταιρική αξία προστατεύτηκε με νέα νομοθεσία. Μετά τον πόλεμο η IBM διεκδίκησε και πήρε όλα τα χρήματα που τις χρωστούσε το Τρίτο Ράιχ.
ν
Σωροί πτωμάτων περιμένουν την ταφή τους σε ομαδικό τάφο στο Νορντχάουζεν, πόλη της κεντρικής Γερμανίας, μετά την απελευθέρωση του ναζιστικού στρατοπέδου θανάτου από τα συμμαχικά στρατεύματα. Για κάθε νεκρό υπήρχε και μια καρτέλα της IBM με τον τρόπο θανάτου του. Πηγή: News Media
ν
Ο πρώην υπάλληλος της IBM, James T. Senn, που τώρα βρισκόταν με τα αμερικανικά στρατεύματα στη Γερμανία, αλλά θεωρούσε τον εαυτό του μέρος του «στρατού της IBM», ενός δικτύου πρώην υπαλλήλων της IBM στο στρατό των Συμμάχων, έγραψε τα εξής στον αρχηγό του, τον Γουότσον, όταν στις 26 Απριλίου 1945 επισκέφθηκε το εργοστάσιο της Dehomag στο Ζίντελφιγκεν, στη νότια Γερμανία, 644 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Βερολίνου:
«Το σύνολο του εργοστασίου είναι άθικτο… για κάποιον άγνωστο λόγο οι αεροπορικές δυνάμεις μας το σεβάστηκαν και δεν το κατέστρεψαν… κάθε εργαλείο, κάθε μηχάνημα είναι καλά συντηρημένο και έτοιμο να ξεκινήσει τη δουλειά αμέσως μόλις διατάξετε… δέματα με πάνω από ένα εκατομμύριο άδειες καρτέλες είναι έτοιμα προς αποστολή…»
Και ο Senn κλείνει την επιστολή με τα λόγια: «Οι διευθυντές της Dehomag, Herr Haug και Herr Wiesinger, θα ήθελαν να τους θυμάστε…»
ν
Κάθε Εβραιόπουλο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης είχε τη… μεγάλη τύχη να έχει τη δική του καρτέλα στην IBM. Image: Supplied
ν
Ένα στέλεχος του «στρατού της IBM», ο αντισυνταγματάρχης Lawrence Flick, δήλωσε με περηφάνια στον Γουότσον ότι είχε μεσολαβήσει ώστε να αφεθούν ελεύθεροι οι Γερμανοί διευθυντές της Dehomag οι οποίοι είχαν συλληφθεί από τους Συμμάχους.
Ο Γουότσον έγινε έξαλλος. Δεν ήθελε με κανένα τρόπο να αποκατασταθούν οι Γερμανοί διευθυντές στις θέσεις τους. Είχε άλλα σχέδια. Πήγε στο Πεντάγωνο και απαίτησε να σταματήσει ο Flick να επεμβαίνει. Το Πεντάγωνο ενήργησε ταχύτατα αποστρατεύοντας τον Flick και στέλνοντάς τον πίσω στις ΗΠΑ.
Ο Γουότσον ανέλαβε προσωπικά τον έλεγχο των υπόλοιπων ευρωπαϊκών θυγατρικών της IBM και απαίτησε τα κέρδη που είχαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Σε αυτό η IBM είχε την αμέριστη βοήθεια της αμερικανικής κυβέρνησης, η οποία απαίτησε να πάρει η εταιρεία πίσω όλα τα μηχανήματά της.
Και όταν ξεκίνησε η δίκη της Νυρεμβέργης, με τους Γερμανούς βιομήχανους και τους ηγέτες των Ναζί να δικάζονται ως εγκληματίες πολέμου, ήταν οι ίδιες μηχανές της Dehomag που αποθήκευαν και ταξινομούσαν τα πρακτικά και έκαναν τις μεταφράσεις. Κι ενώ πολλοί γερμανικοί κερδοσκοπικοί οργανισμοί, όπως ο κολοσσός IG Farben, απογυμνώθηκαν από κάθε περιουσιακό στοιχείο για να πληρωθούν οι πολεμικές αποζημιώσεις, η Dehomag παρέμεινε ανέγγιχτη.
Το 1949 η γερμανική θυγατρική ανήκε κατά 100% στην IBM της Νέας Υόρκης και το όνομά της άλλαξε σε IBM Germany.
Έτσι, η IBM επέστρεψε για να… μεγαλουργήσει ακόμη μια φορά στα ερείπια της μεταπολεμικής Ευρώπης. Οι συμμαχικές στρατιωτικές διοικήσεις στράφηκαν στην IBM για να συγκεντρώσουν στατιστικά στοιχεία για τη μεταπολεμική Γερμανία. Οι διευθυντές της Dehomag κατά τη διάρκεια του πολέμου επαναπροσλήφθηκαν στην IBM Germany και έπιασαν δουλειά.
Κανείς τους δεν βρέθηκε ποτέ ενώπιον της δικαιοσύνης για τη συμμετοχή του στη συλλογή πληροφοριών και στην αυτοματοποίησή τους που επέτρεψαν στους Ναζί να διεξάγουν μαζικές γενοκτονίες.
Ο Τόμας Γουότσον αποχώρησε από την εταιρεία το 1956, σε ηλικία 82 ετών. Ήταν ένας πάμπλουτος, αξιοσέβαστος και φιλάνθρωπος επιχειρηματίας που συνετέλεσε στην ανέγερση του Πανεπιστημίου Binghamton και διετέλεσε επίτροπος στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Πέθανε πέντε εβδομάδες μετά τη συνταξιοδότησή του. Ο μεγαλύτερος γιος του, Τόμας Γουότσον Τζούνιορ, ανέλαβε τη θέση του ως διευθύνων σύμβουλος της IBM. Πέθανε το 1981. Ένας άλλος γιος, ο Άρθουρ, έγινε πρόεδρος της IBM World Trade Corporation. Πέθανε το 1974.
Η IBM αντιμετώπισε με μια λιτή δήλωση τις αποκαλύψεις που έκανε στο βιβλίο του ο Μπλακ, αναγνωρίζοντας ότι ο εξοπλισμός της IBM είχε χρησιμοποιηθεί από τη ναζιστική κυβέρνηση, αλλά οι εταιρείες που τον προμήθευαν, όπως η Dehomag, ήταν υπό τον έλεγχο των ναζιστικών αρχών.
Ανέφερε επίσης ότι τα έγγραφα εκείνης της περιόδου είχαν στην πλειοψηφία τους καταστραφεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ όσα γλίτωσαν έχουν δωρηθεί στα δημόσια αρχεία του κράτους για να βοηθήσουν την ιστορική έρευνα.
ν
Τα στοιχεία του άρθρου προέρχονται από το βιβλίο του Frank Walker “Traitors” (Οι προδότες) που κυκλοφόρησε στις 25 Ιουλίου 2017.
