Τζέρεμι Ρίφκιν: Για έναν εκδημοκρατισμό της ενέργειας
OPINION
Από τον Τζέρεμι Ρίφκιν (*)
Στο βιβλίο του “Η τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση” ο γνωστός οικονομολόγος αναφέρεται στις «πράσινες» μορφές ενέργειας που θα χρησιμοποιούν τη δομή και την τεχνολογία του Διαδικτύου.
ν
Η ΔΕΥΤΕΡΗ Βιομηχανική Επανάσταση, η οποία τροφοδοτήθηκε από το πετρέλαιο και άλλα ορυκτά καύσιμα, φαίνεται να οδηγείται σε ένα επικίνδυνο τέλος: οι τιμές είναι σε άνοδο, η ανεργία παραμένει σε υψηλά επίπεδα, το χρέος αυξάνεται και η ανάκαμψη φαίνεται να είναι ακόμα μακριά.
Ακόμη χειρότερα, παρατηρείται κλιματική αλλαγή εξαιτίας της βιομηχανικής δραστηριότητας που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα. Όντας αντιμέτωπη με την κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας, η ανθρωπότητα αναζητά απελπισμένα ένα νέο όραμα για να οδηγηθεί στο μέλλον.
Όλες οι μεγάλες οικονομικές επαναστάσεις που έχουν σημειωθεί στην Ιστορία, συνοδεύονται πάντα από τεχνολογίες που συμβαδίζουν με νέα ενεργειακά συστήματα.
Οι ενεργειακές επαναστάσεις δίνουν τη δυνατότητα για πιο επεκτατικό και ενιαίο εμπόριο χωρίς φόρους και τελωνειακούς δασμούς. Συνοδεύουν συνήθως τις επικοινωνιακές επαναστάσεις και διαχειρίζονται έτσι τις νέες σύνθετες εμπορικές δραστηριότητες που ανακύπτουν.
Τον 18ο και 19ο αιώνα, η ενέργεια από τον άνθρακα και τον ατμό έδωσε τη δυνατότητα να αναπτυχθούν η τεχνολογία που παρείχε φτηνή τυπογραφία και τα κρατικά σχολεία που εφοδίαζαν τον τομέα αυτό με το κατάλληλο προσωπικό. Αυτό ήταν που έφερε την Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση.
Στον 20ό αιώνα, η επικοινωνία που ήταν επικεντρωμένη στον ηλεκτρισμό –το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση– έγινε το μέσο για τη διαχείριση ενός πιο σύνθετου τρόπου ζωής με διάσπαρτες πηγές πετρελαίου, αυτοκίνητα και ζωή στα προάστια. Έτσι δημιουργήθηκε το μοντέλο της καταναλωτικής κοινωνίας της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης.
ν
Η Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση
Σήμερα, η τεχνολογία του Διαδικτύου και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρόκειται να ενωθούν για τη δημιουργία μιας δυναμικής υποδομής για την εμφάνιση της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Στην εποχή που έρχεται, εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων θα παράγουν τη δική τους πράσινη ενέργεια και θα τη μοιράζονται σε ένα «ενεργειακό διαδίκτυο», ακριβώς όπως τώρα μοιραζόμαστε πληροφορίες στο Διαδίκτυο.
Η δημιουργία ενός καθεστώτος ανανεώσιμης ενέργειας που θα πηγάζει από κτίρια και η οποία θα αποθηκεύεται εν μέρει υπό τη μορφή υδρογόνου και θα διανέμεται μέσω ενός ενεργειακού διαδικτύου, τροφοδοτώντας έτσι μια «καθαρή» συγκοινωνία (χωρίς την παραγωγή καυσαερίων και άλλων ρυπαντικές ουσίες), αποτελεί τη βάση μιας υποδομής πέντε πυλώνων που θα δημιουργήσει χιλιάδες επιχειρήσεων και εκατομμύρια θέσεις σταθερής εργασίας.
Ο εκδημοκρατισμός της ενέργειας θα προκαλέσει επίσης μια ανακατάταξη των ανθρωπίνων σχέσεων, επηρεάζοντας τον τρόπο με τον οποίο συνεργαζόμαστε, εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας, κυβερνούμε τις πόλεις μας και λειτουργούμε στην αστική μας ζωή.
Η Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση θα βάλει τις βάσεις για μια εποχή συνεργασίας. Η ολοκλήρωσή της θα σημάνει το τέλος μιας εποχής 200 χρόνων που την χαρακτήριζαν η βιομηχανική σκέψη, οι επιχειρηματικές αγορές και οι μάζες εργατικού δυναμικού. Έτσι θα ξεκινήσει μια εποχή που θα σηματοδοτείται από συνεργάσιμες συμπεριφορές, κοινωνικά δίκτυα και ένα επαγγελματικό και τεχνικό εργατικό δυναμικό.
ν
Αλλαγές στα δεδομένα
Στο επόμενο, δεύτερο μισό του αιώνα, οι συντηρητικές, συγκεντρωτικές επιχειρηματικές λειτουργίες θα χάνουν όλο και περισσότερο έδαφος απέναντι στις επιχειρηματικές πρακτικές της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης και η παραδοσιακή, ιεραρχική οργάνωση της δύναμης θα δώσει τη θέση της σε μια πλάγια δύναμη που θα είναι οργανωμένη γύρω από την κοινωνία.
Με μια πρώτη ματιά, η πλάγια δύναμη φαίνεται να δημιουργεί μια αντίφαση. Στο κάτω της γραφής, κάθε είδους δύναμη –πολιτική, κοινωνική, οικονομική, θρησκευτική κτλ.– έχει παραδοσιακά ιεραρχική δομή. Παρ’ όλα αυτά, σήμερα η συλλογική δύναμη που απελευθερώνεται από την τεχνολογία του Διαδικτύου και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας επαναπροσδιορίζει τις ανθρώπινες σχέσεις με βαθιές συνέπειες.
Οι μουσικές βιομηχανίες δεν κατάλαβαν τη δύναμη της αναδιανομής μέχρι που εκατομμύρια ανθρώπων άρχισαν να μοιράζονται τη μουσική online και μεγάλες εταιρίες συρρικνώθηκαν σε λιγότερο από μια δεκαετία.
Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα δεν εκτίμησε τη συλλογική δύναμη που έκανε την Wikipedia ηγετική μορφή αναφοράς σε όλο τον κόσμο. Οι εφημερίδες δεν πήραν σοβαρά τα blogs. Τώρα οι περισσότερες από αυτές είτε βγαίνουν εκτός λειτουργίας είτε μεταφέρονται στο Διαδίκτυο. Οι επιπτώσεις των ανθρώπων που μοιράζονται την ενέργεια είναι ακόμη πιο δυναμικές.
Για να εκτιμήσετε την τεράστια επίπτωση της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης στην οικονομία, αρκεί να σκεφτείτε τις αλλαγές που έχουν γίνει τα τελευταία 20 χρόνια. Ο εκδημοκρατισμός της πληροφορίας και της επικοινωνίας έχει αλλάξει τη φύση του διεθνούς εμπορίου και των κοινωνικών σχέσεων, τόσο σημαντικά όσο και η επανάσταση της τυπογραφίας.
Τώρα, φανταστείτε την επίπτωση που θα έχει ο εκδημοκρατισμός της ενέργειας στην κοινωνία, όταν αυτή θα διαχειρίζεται με την τεχνολογία και τεχνογνωσία του Διαδικτύου.
_________________
* Ο οικονομολόγος Τζέρεμι Ρίφκιν (Jeremy Rifkin) είναι γνωστός από τα βιβλία του Το τέλος της εργασίας, Ο αιώνας της βιοτεχνολογίας, Όπου όλη η ζωή είναι μια επί πληρωμή εμπειρία και το Η οικονομία του υδρογόνου. Το παρόν άρθρο είναι απόσπασμα από το βιβλίο του The Third Industrial Revolution: How Lateral Power Is Transforming Energy, the Economy, and the World (εκδ. Macmillan).
