Ντελόκ: μια θιβετανική επιθανάτια εμπειρία
ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Από τον Ανδρέα Τσάκαλη
Ένα παράξενο φαινόμενο ελάχιστα γνωστό στη Δύση, αλλά συνηθισμένο στο Θιβέτ, είναι το ντελόκ. Στα Θιβετανικά delok σημαίνει «αυτός που γύρισε από το θάνατο».
ΚΑΠΟΙΟΙ δυτικοί συγγραφείς που διάβασαν τη Θιβετανική Βίβλο των Νεκρών, εξισώνουν τις επιθανάτιες εμπειρίες με τις εμπειρίες του μπάρντο που αναφέρονται στη θιβετανική παράδοση. Αν και το θέμα αυτό απαιτεί μια ιδιαίτερη μελέτη, που βρίσκεται πέρα από το σκοπό του παρόντος άρθρου, πρέπει να πούμε δύο λόγια για να καθορίσουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στις δύο παραδόσεις των επιθανάτιων εμπειριών με τις διδασκαλίες του μπάρντο και τη σχέση τους με τη μετενσάρκωση.
Ενώ όλοι οι Θιβετανοί δέχονται τη μετενσάρκωση, δεν υπάρχει κοινή άποψη σχετικά με το πώς εκτυλίσσεται η κατάσταση μετά θάνατον. Μια σχολή δέχεται την ύπαρξη του μπάρντο, μιας ενδιάμεσης κατάστασης μεταξύ ζωής και θανάτου, η οποία μπορεί να διαρκέσει έως σαράντα εννέα ημέρες. Ένας προχωρημένος άνθρωπος, κάποιος δηλαδή που μπορεί να παραμείνει σε συνειδητή κατάσταση καθ’ όλη τη διαδικασία του θανάτου, μπορεί να επιλέξει να επιστρέψει στο σαμσάρα (δηλαδή στον κόσμο μας, τον κόσμο των ψευδαισθήσεων και της πλάνης) και να ξαναγεννηθεί. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται τούλκους, ή μετενσάρκωση.
Η σχολή Σαρβαστιβάντα πάλι πιστεύει ότι μεταξύ θανάτου και επαναγέννησης υπάρχει μια ενδιάμεση κατάσταση όπου εκεί οι νεκροί δεν υφίστανται τις συνέπειες των προηγούμενων πράξεών τους (αν δηλαδή ήταν κακές ή καλές εφελκύοντας αντίστοιχα κάρμα ή ντάρμα), μπορούν όμως να επηρεάσουν την επόμενη ενσάρκωσή τους. Ο θάνατος και η ενδιάμεση κατάσταση που ακολουθεί προσφέρει μια καλή ευκαιρία για πραγματική πνευματική αφύπνιση.
Μια τρίτη σχολή, η Θεραβάντα, δεν δέχεται τίποτε από τα παραπάνω, αλλά πιστεύει ότι μετά το θάνατο ακολουθεί αυτόματα η επόμενη γέννηση.
Το μπάρντο είναι, όπως είπαμε, μια ενδιάμεση κατάσταση, όπου μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (σαράντα εννέα ημέρες) ο νεκρός πρέπει να αποφασίσει αν θα ξαναενσαρκωθεί ή αν θα προχωρήσει παραπέρα σε άλλα πεδία ή κόσμους. Από τη σκοπιά αυτή, φαίνεται πόσο μεγάλη σημασία έχει το αν η ψυχή είναι αφυπνισμένη, ώστε να μπορεί να κάνει την επιλογή, ή αν, από την άλλη μεριά, τα έχει χαμένα, οπότε ακολουθεί το κοπάδι των άλλων νεκρών ψυχών.
ν
Το φαινόμενο ντελόκ
Ένα παράξενο φαινόμενο ελάχιστο γνωστό στη Δύση, αλλά συνηθισμένο στο Θιβέτ, είναι το ντελόκ. Στα Θιβετανικά delok σημαίνει «αυτός που γύρισε από το θάνατο» και παραδοσιακά οι ντελόκ είναι άτομα που φαινομενικά πέθαναν, εξαιτίας ασθένειας και βρέθηκαν να ταξιδεύουν στο μπάρντο. Επισκέπτονται τις περιοχές της κόλασης, όπου παρακολουθούν την κρίση των νεκρών και τα βάσανα της κόλασης και μερικές φορές πηγαίνουν στον παράδεισο και τις βουδικές περιοχές.
Στα ταξίδια αυτά συνοδεύονται από μια θεότητα, που τους προστατεύει και εξηγεί τι συμβαίνει.
ν
Εικονογράφηση από τη Θιβετανική Βίβλο των Νεκρών (Bardo Thodol). Όπως η Αιγυπτιακή Βίβλος των Νεκρών, έτσι και το κείμενο αυτό του 14ου αιώνα αποτελεί έναν οδηγό για το πώς η ψυχή μπορεί να περάσει αλώβητη από τα τρία στάδια της μεταθανάτιας ύπαρξης. Image: Supplied
ν
Ύστερα από μια εβδομάδα ο ντελόκ στέλνεται από τον Κύριο του Θανάτου πίσω στο σώμα, με κάποιο μήνυμα για τους ζωντανούς, παρακινώντας τους σε πνευματική άσκηση και έναν αγαθό τρόπο ζωής.
Συχνά οι ντελόκ δυσκολεύονται πολύ να κάνουν τους ανθρώπους να πιστέψουν την ιστορία τους και περνούν την υπόλοιπη ζωή τους διηγούμενοι την εμπειρία τους σε άλλους, προκειμένου να τους στρέψουν στην ατραπό της σοφίας. Οι βιογραφίες μερικών από τους πιο διάσημους ντελόκ έχουν καταγραφεί και τραγουδιούνται σε ολόκληρο το Θιβέτ από περιπλανώμενους τροβαδούρους.
Αρκετές όψεις των ντελόκ αντιστοιχούν, όπως θα περίμενε κανείς, όχι μόνο με τις διδασκαλίες του μπάρντο, όπως τις αναφέρει η Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών, αλλά και με τις επιθανάτιες εμπειρίες.
Η Λίντσα Τσόκυι είναι μια διάσημη ντελόκ του Θιβέτ και έζησε κατά τον δέκατο έκτο αιώνα. Στη βιογραφία της, που σώζεται, αναφέρει ότι δεν μπόρεσε να αντιληφθεί ότι είχε πεθάνει, ότι βρέθηκε έξω από το σώμα της και ότι είδε το πτώμα ενός γουρουνιού να κείτεται στο κρεβάτι της, φορώντας τα ρούχα της. Τρομαγμένη προσπάθησε μάταια να επικοινωνήσει με την οικογένειά της, που είχε ήδη κανονίσει τις λεπτομέρειες για την εκτέλεση της τελετής των νεκρών. Θύμωσε μαζί τους όταν δεν της έδωσαν σημασία και δεν της πρόσφεραν ένα πιάτο φαγητό.
Όταν τα παιδιά της έκλαιγαν, ένιωθε, όπως γράφει, μια «βροχή από πύο και αίμα», που της προκαλούσε έντονο πόνο. Μας λέει ότι ένιωθε χαρά κάθε φορά που γινόταν η τελετή και άπειρη ευτυχία όταν ήλθε τελικά μπροστά στο δάσκαλο που τελετουργούσε για εκείνη και ο οποίος αναπαυόταν στη φύση του νου και ο νους της ενώθηκε με το δικό του.
Ύστερα από λίγο άκουσε κάποιον, που νόμιζε ότι ήταν ο πατέρας της, να την φωνάζει και τον ακολούθησε. Έφθασε στην περιοχή του μπάρντο, που της φάνηκε σαν μια χώρα. Εκεί, όπως μας λέει, υπήρχε μια γέφυρα που οδηγούσε στις περιοχές της κόλασης και όπου ο Κύριος του Θανάτου μετρούσε τις καλές και τις κακές πράξεις των νεκρών. Στην περιοχή αυτή συνάντησε διάφορα άτομα που της διηγήθηκαν ιστορίες και είδε ένα μεγάλο γιόγκι που είχε πάει στις περιοχές της κόλασης, προκειμένου να απελευθερώσει τα όντα που είχαν παγιδευτεί εκεί.
Τέλος, η Λίντσα Τσόκυι στάλθηκε πίσω στον κόσμο, επειδή είχε γίνει κάποιο λάθος, όπως της είπαν, σχετικά με το όνομα και την οικογένειά της και δεν ήταν η ώρα της να πεθάνει. Με το μήνυμα του Κυρίου του Θανάτου για τους ζωντανούς επέστρεψε στο σώμα της, ανένηψε και πέρασε την υπόλοιπη ζωή της διηγούμενη τα όσα είχε μάθει και δει.
Το φαινόμενο των ντελόκ δεν είναι απλώς ιστορικό∙ συνεχίζεται στο Θιβέτ μέχρι τις μέρες μας. Μερικές φορές ο ντελόκ αφήνει το σώμα του για μια εβδομάδα και συναντάει άτομα που έχουν πεθάνει, που μπορεί να του είναι και εντελώς άγνωστα, τα οποία θέλουν να στείλουν μηνύματα στους ζωντανούς συγγενείς τους, ή τους ζητούν να κάνουν κάποιες τελετές για λογαριασμό τους. Ύστερα ο ντελόκ επιστρέφει στο σώμα του και παραδίδει το μήνυμά τους.
Στο Θιβέτ αυτό είναι ένα αποδεκτό συμβάν και έχουν επινοηθεί περίπλοκες μέθοδοι για να εντοπίζουν αν οι ντελόκ είναι απατεώνες ή όχι. Η κόρη του λόγιου και ποιητή Ντίλγκο Κυέντσε Ρινποτσέ (Dilgo Khyentse Rinpoche 1910-1991) είπε στον Φρανσουά Πομάρ, συγγραφέα ενός βιβλίου για τους ντελόκ, πως στο Θιβέτ, όταν ο ντελόκ βίωνε τις εμπειρίες του, τα ανοίγματα του σώματός του φράζονταν με βούτυρο και μια ζύμη φτιαγμένη από κριθαρένιο αλεύρι τοποθετούνταν πάνω στο πρόσωπό του. Αν το βούτυρο δεν έλιωνε και η ζύμη δεν έσκαγε, ο ντελόκ αναγνωριζόταν ως αυθεντικός. (Francoise Pommaret, Les Revenants de l’Au-Dela dans le Monde Tibetain. Παρίσι, Editions du CNRS, 1989).
Η παράδοση των ντελόκ συνεχίζεται σήμερα στις περιοχές των Ιμαλαΐων. Οι ντελόκ είναι εντελώς συνηθισμένα άτομα, συχνά γυναίκες, που είναι πολύ αφοσιωμένα και έχουν μεγάλη πίστη. «Πεθαίνουν» σε ειδικές ημέρες του βουδιστικού ημερολογίου, για αρκετές ώρες, και η σπουδαιότερη λειτουργία τους είναι να δρουν σαν αγγελιαφόροι μεταξύ των ζωντανών και των νεκρών.
ν
