Μηχανισμός των Αντικυθήρων: προέβλεπε το μέλλον
ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
Από τον Νίκο Κατσινόπουλο
Το «τάμπλετ» της αρχαιότητας μπορούσε να προβλέπει το μέλλον μέσω των εκλείψεων, υποστηρίζει μια νέα μελέτη.
Πόσα μυστικά ακόμη κρύβει ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων; Πηγή: Pinterest
v
Η ΠΡΟΒΛΕΨΗ του μέλλοντος αντανακλούσε πάντοτε την αγωνιώδη προσπάθεια του ανθρώπου να μάθει τι του ξημερώνει, ώστε να μπορέσει να επέμβει αποτρεπτικά, σε περίπτωση που τα πράγματα ήταν γι’ αυτόν δυσοίωνα. Και αυτό γιατί το μέλλον δεν είναι προκαθορισμένο με την έννοια ότι δεν μπορεί να αλλάξει.
Φαίνεται λοιπόν ότι ο αναλογικός υπολογιστής των Αντικυθήρων, έργο της σχολής ή του ίδιου του Αρχιμήδη (περ. 287 π.Χ – περ. 212 π.Χ.), συνέβαλε προς αυτή την κατεύθυνση, αποκαλύπτοντας τα μελλούμενα μέσα από τις εκλείψεις.
Ο μηχανισμός ανακαλύφθηκε το 1901 σε ναυάγιο ανοικτά των Αντικυθήρων, μεταξύ Κυθήρων και Κρήτης. Με βάση τις ελληνικές επιγραφές που φέρει, χρονολογήθηκε μεταξύ του 150 π.Χ. και του 100 π.Χ., αρκετά πριν από την ημερομηνία του ναυαγίου, το οποίο ενδέχεται να συνέβη ανάμεσα στο 87 π.Χ. και 63 π.Χ. Ανακαλύφθηκε σε βάθος περίπου 60 μέτρων μαζί με αγάλματα και άλλα αντικείμενα, από Συμιακούς σφουγγαράδες. Τα ευρήματα εκτίθενται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
Αυτό που εντυπωσιάζει τους εκάστοτε ερευνητές είναι πώς μπόρεσαν οι υποτίθεται άσχετοι με την τεχνολογία αρχαίοι Έλληνες να κατασκευάσουν ένα τόσο περίπλοκο μηχάνημα με γρανάζια, το οποίο, μεταξύ άλλων, έδειχνε και το δρομολόγιο το οποίο έπρεπε να ακολουθήσει ένα πλοίο πηγαίνοντας από ένα λιμάνι σε κάποιο άλλο.
Απεκαλύφθη επίσης ότι λειτουργούσε ως αστρονομική αριθμομηχανή, ύστερα από την αποκωδικοποίηση περίπου 3.400 χαρακτήρων που υπάρχουν στα σωζόμενα τμήματά του.
v
Το άνω τμήμα του μπροστινού μέρους του μηχανισμού με την εαρινή ισημερία, τις ανατολές και δύσεις των αστερισμών από τον Αιγόκερω έως τους Διδύμους, αλλά και της Λύρας, των Υάδων και του Αρκτούρου.
v
v
Το κάτω τμήμα με τις θερινές τροπές του Ήλιου και τις ανατολές και δύσεις των αστερισμών από τον Καρκίνο έως τον Τοξότη. Πηγή: Pinterest
v
Πέρα από την πρόβλεψη των εκλείψεων του Ήλιου και της Σελήνης, ο υπολογιστής, εξ όσων συνάγονται από τις δύο εκτενείς επιγραφές που βρίσκονται στο μπροστινό τμήμα του μηχανισμού, χρησίμευε επίσης ως πλανητάριο απεικονίζοντας επακριβώς τις θέσεις και τις κινήσεις πλανητών και αστερισμών.
Να σημειωθεί ότι αντίστοιχος υπολογιστής δεν υπάρχει σήμερα, ικανός να κάνει τέτοιους περίπλοκους υπολογισμούς.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο μηχανισμός των Αντικυθήρων είχε επίσης ενσωματωμένο ένα αστρικό ημερολόγιο, τα μαθηματικά του οποίου παραπέμπουν στον δημιουργό ή στους δημιουργούς αυτού του αρχαίου τεχνουργήματος, και συγκεκριμένα στη σχολή του Αρχιμήδη.
v
Το «τάμπλετ» της αρχαιότητας
Δεδομένου ότι οι διαστάσεις του μηχανισμού είναι 30×20×10 εκατοστά, ο υπολογιστής των Αντικυθήρων μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρόγονος των σύγχρονων τάμπλετ.
Η παγκόσμια πρώτη παρουσίαση της συνολικής ανάγνωσης των επιγραφών του μηχανισμού έγινε στις 9 Ιουνίου 2016, από την Ομάδα Μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, η οποία παρουσίασε τα αποτελέσματα της δεκαετούς προσπάθειάς της σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Κατερίνας Λασκαρίδη, στον Πειραιά.
v
O μηχανισμός των Αντικυθήρων εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Πηγή: Supplied
v
Σύμφωνα με τους ερευνητές, δεν χωρεί πια καμιά αμφιβολία ότι ο μηχανισμός δημιουργήθηκε τον 1ο π.Χ αιώνα και πως τα 30 γρανάζια του επιτρέπουν αφενός την αναπαράσταση της κίνησης των ουρανίων σωμάτων και αφετέρου δημιουργούν ένα ημερολόγιο το οποίο επιτρέπει την πρόβλεψη των εκλείψεων.
Τέλος, οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι επιγραφές του μηχανισμού (οι οποίες αποτελούν ένα είδος συνοδευτικού εγχειριδίου που σχετίζεται με τη λειτουργία του οργάνου και με τις αστρονομικές γνώσεις που αυτό εμπεριέχει), ανήκουν σε δύο συγγραφείς, γεγονός που είναι δηλωτικό της ύπαρξης εργαστηρίων τα οποία ασχολούνταν με τη δημιουργία τέτοιων αντικειμένων.
Στην ομάδα μελέτης συμμετείχαν οι εκδότες του διεθνούς διεπιστημονικού περιοδικού «Almagest» (Αλμαγέστη) και επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ.
v
Οι κινήσεις των πλανητών και η πρόβλεψη των εκλείψεων ήταν από τα βασικά προγράμματα του αρχαίου υπολογιστή, του οποίου βλέπουμε εδώ το κεντρικό τμήμα. Πηγή: Supplied
v
Αλμαγέστη δεν είναι παρά η ονομασία που έδωσαν οι Άραβες στη Μαθηματική Σύνταξη του περίφημου μαθηματικού και αστρονόμου Κλαύδιου Πτολεμαίου, ο οποίος άκμασε κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια.
Το έργο αυτό, αποτελούμενο από 13 βιβλία, ήταν μια ταξινόμηση παλιότερων γνώσεων σχετικά με τις προβλέψεις που μπορούσε να κάνει κανείς για το μέλλον, βασιζόμενος στις κινήσεις των άστρων και των πλανητών – προβλέψεις που σπανίως έπεφταν έξω. Αρκεί βέβαια να μπορούσε κάποιος να ερμηνεύσει σωστά τα στοιχεία. Η χρήση της αρχαίας «ταμπλέτας» διευκόλυνε τον αρχαίο ερευνητή, παρουσιάζοντας τα αστρονομικά στοιχεία της περιόδου για την οποία ενδιαφερόταν.
Ωστόσο, η όλη εργασία δεν γινόταν μηχανιστικά, όπως σήμερα, με έτοιμες φόρμουλες, αλλά με τη χρήση της σκέψης για την εξαγωγή των κατάλληλων συμπερασμάτων.
Αυτό φαίνεται να επιβεβαιώνει ένα επίγραμμα, που συνέθεσε ο ίδιος ο Πτολεμαίος, που μας δείχνει ακριβώς πώς αισθανόταν ο ίδιος, όταν ο νους του άφηνε τα γήινα και περιπλανιόταν στα άστρα:
Γνωρίζω πως γεννήθηκα θνητός κι εφήμερος, μα σαν μαντεύω
τις πυκνές κι αμφίδρομες κινήσεις των αστεριών,
τα πόδια μου δεν πατάνε πια στη γη, μα πλάι στον Δία
τρέφομαι σαν θεός, χορταίνοντας με αμβροσία…
© 2016 Youmagazine.gr
