Έκθεση: «Δωδώνη, το μαντείο των ήχων»
ΕΚΘΕΣΕΙΣ
Επιμέλεια: Νικόλας Σεγκούντος
Εγκαινιάζεται στο Μουσείο της Ακρόπολης η έκθεση «Δωδώνη: Το μαντείο των ήχων» που θα διαρκέσει έως τις αρχές του 2017.
v
Η ΑΡΧΑΙΑ Δωδώνη υπήρξε λατρευτικό κέντρο του Δία και της Διώνης. Ήταν το πιο γνωστό μαντείο του αρχαίου ελληνικού κόσμου, έως ότου υπερκεράστηκε από τους Δελφούς. Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Τόμαρος, σε υψόμετρο 600 μέτρων.
Η Δωδώνη ήταν αρχικά αφιερωμένη στη λατρεία της Γαίας. Η λατρεία του Δία εισήχθη στη Δωδώνη αργότερα από τους Σελλούς, για να εξελιχθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα σε κυρίαρχη λατρεία.
Σύμφωνα με τον μύθο, από τη Θήβα της Αιγύπτου πέταξαν δύο περιστέρια: το ένα προσγειώθηκε στη Λιβύη, όπου χτίστηκε ο ναός του Άμμωνα Δία, και το δεύτερο ήρθε στη Δωδώνη, όπου ιδρύθηκε το μαντείο.
Το μαντείο αναπτύχθηκε γύρω από την ιερή βελανιδιά (ιερή δρυς ή φηγός), που γύρω είχε έναν περίβολο από χάλκινους λέβητες πάνω σε τρίποδες, οι οποίοι με τους ήχους που έκαναν όταν χτυπούσαν μεταξύ τους αλλά και σε συνδυασμό με το θρόισμα των φύλλων του δέντρου και άλλους ήχους (περιστέρια, πηγή κτλ.) έδιναν τους χρησμούς, τους οποίους ερμήνευαν οι Πελειαί (Πελειάδες = Πλειάδες), όπως ονομάζονταν τα λευκά περιστέρια.
Κατά τον Ηρόδοτο οι ιέρειες ήταν τρεις: Νικανδρή, Τημαρέτη και Προμένεια. Ήταν γυναίκες αφιερωμένες στην γυναίκα του Δωδωναίου Δία την Διώνη. Σύμφωνα με μια νέα ερμηνεία, ο μαντικός ήχος προερχόταν από τα χάλκινα αντικείμενα, παρόμοια με τα κινέζικα wind chimes, που κρέμονταν στην βελανιδιά και ηχούσαν με το φύσημα του ανέμου.
Στο τέλος του 5ου αιώνα χτίστηκε ένας μικρός ναός, όπου φυλάγονταν τα αφιερώματα των προσκυνητών. Οι προσκυνητές έδιναν την ερώτησή τους γραμμένη σε ένα έλασμα (φύλλο μαλακού μετάλλου – μολύβδου), αλλά η απάντηση δινόταν συνήθως προφορικά.
Στα μέσα του 4ου αι. π.Χ., ο περίβολος με τους λέβητες αντικαταστάθηκε από έναν πιο ευρύχωρο χαμηλό πέτρινο περίβολο. Εκεί κατοικούσε ο Νάιος Δίας (από το αρχαιοελληνικό ναίω = κατοικώ). Γι’ αυτό και οι αγώνες που διεξάγονταν προς τιμή του κάθε τέσσερα χρόνια στο κοντινό στάδιο λέγονταν Νάια.
v
Η ιερή βελανιδιά και ο χαμηλός πέτρινος περίβολος, όπου οι Πελειαί
έδιναν τους χρησμούς. Πηγή: Supplied
v
Όσο για τις ερωτήσεις των αρχαίων προς το μαντείο, αφορούσαν, κατά κύριο λόγο, απλά καθημερινά θέματα:
– Μήπως πρέπει να πάρω άλλον άντρα για να κάνω παιδιά;
– Ποιος μου έκλεψε τα χρήματα που είχα κρυμμένα στα σανίδια;
– Θα κερδίσω στο δικαστήριο;
– Μήπως μείνω χήρα;
Τώρα όλα αυτά θα παρουσιαστούν στο Μουσείο της Ακρόπολης, στα πλαίσια της έκθεσης «Δωδώνη: Το μαντείο των ήχων».
Η έκθεση αρχίζει από τις 20 Ιουνίου, και θα διαρκέσει μέχρι και τον Ιανουάριο του 2017.
Εξήντα πινακίδες με ερωτήσεις θνητών προς τους αρχαίους θεούς, χρησμοί, αγαλματίδια, αλλά και σύγχρονη τεχνολογία, δημιουργούν ένα εντυπωσιακό σκηνικό και μας μεταφέρουν νοητά στον χώρο του Μαντείου της Δωδώνης.
Στην έκθεση παρουσιάζονται τα πρωτότυπα κείμενα, και αναδεικνύονται -σκηνοθετημένα κατά κάποιο τρόπο- με τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας και ήχου. Βλέπουμε, για παράδειγμα, την πινακίδα, ακούμε το ερώτημα (οι ξένοι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να το διαβάζουν σε μια οθόνη, στα αγγλικά) και ο θεός δίνει την απάντησή του με ήχους – ακούγεται θρόισμα φύλλων, νερό που κυλά, φτερούγισμα περιστεριών. Όλα αυτά κρύβουν ένα μήνυμα· την απάντηση του θεού, που θα ερμηνεύσουν οι ιέρειες.
v
Χάλκινο ειδώλιο Διός Κεραύνιου από τη Δωδώνη.
Το αγαλματίδιο έχει ύψος 10 εκατοστών. Πηγή: Supplied
v
Η παρουσία μιας τεράστιας βελανιδιάς (ιερό δέντρο του μαντείου), θα βοηθούσε σκηνοθετικά αυτό το εγχείρημα. Οι τεχνικές δυσκολίες όμως, οδήγησαν τους συντελεστές της έκθεσης να καλύψουν μια κολόνα με οκτώ χιλιάδες φύλλα, τα οποία θροΐζουν, ανάλογα με την απάντηση του θεού.
v
Στη σκιά της αρχαίας βελανιδιάς… Ένα από τα υποστυλώματα της αίθουσας μετατράπηκε έξυπνα σε τεχνητό δέντρο με 8.000 πράσινα φυλλαράκια βελανιδιάς, όπου μαθαίνουμε για την ιστορία του, την ιερή φηγό που με το σφύριγμα των φύλλων της απαντούσε ο θεός στα ερωτήματα των ανθρώπων. Image: Supplied
v
Η μεγάλη οθόνη βίντεο (δεξιά στη φωτο) βοηθά σε αυτό το νοητό ταξίδι στη στενή κοιλάδα ανατολικά του Τόμαρου, όπου το διάσημο ιερό της ήταν το θρησκευτικό κέντρο της βορειοδυτικής Ελλάδας. Στην έκθεση παρουσιάζονται ακόμη χάλκινα αγαλματίδια, πολύ μικρών διαστάσεων, οι λεπτομέρειες των οποίων αναδεικνύονται με τη βοήθεια τάμπλετ και ειδικού φωτισμού.
«Δεν υπάρχει κανένα μεγάλο εύρημα σε αυτή την έκθεση. Όλα είναι μικρά και σπουδαία» επισημαίνει ο Δημήτρης Παντερμαλής, πρόεδρος του Μουσείου Ακρόπολης. «Από τα μυστήρια της Σαμοθράκης (η προηγούμενη έκθεση) περνάμε στις μαντικές ικανότητες της Δωδώνης».
ν
