Η πτώση του πολιτισμού των Μάγια (vid)

ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ

Posted by Youmagazine Staff

Ο πολιτισμός των Μάγια κατέρρευσε από την κλιματική αλλαγή, υποστηρίζει μια νέα έρευνα

• Για περισσότερα από 500 χρόνια, η αυτοκρατορία των Μάγια ήταν η πλουσιότερη και πιο προηγμένη από τους αρχαίους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στα εδάφη του Νέου Κόσμου ή τους Αντίποδες της Γης, όπως έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες.

• Ξαφνικά, γύρω στο έτος 800 της χρονολογίας μας, άρχισε να καταρρέει και μετά από λίγο εξαφανίστηκε. Το έτος 1000 οι πιο πολλές από τις μεγάλες πόλεις, καθώς και οι μεγαλοπρεπείς ναοί και τα αστρονομικά παρατηρητήρια είχαν μεταβληθεί ήδη σε σωρούς ερειπίων.

To Τικάλ, στη βόρεια Γουατεμάλα, ήταν πρωτεύουσα ενός εκ των ισχυροτέρων βασιλείων των αρχαίων Μάγια. Πηγή: Wikimedia Commons

ν

ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ συνέβη; Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες θεωρούσαν ως κύρια αιτία της συμφοράς την ξηρασία, αλλά τα στοιχεία που συνηγορούσαν σ’ αυτό δεν ήταν επαρκή. Μια νέα μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αν και η ξηρασία έπαιξε σημαντικό ρόλο, στην πραγματικότητα οι βροχοπτώσεις δεν μειώθηκαν τόσο δραματικά.

Στην ακμή του, ο πολιτισμός των Μάγια εκτεινόταν στα σημερινά εδάφη του Νότιου Μεξικού, όπου βρίσκονται οι επαρχίες των Τσιάπας και των Ταμπάσκο, στη Χερσόνησο του Γιουκατάν και νοτιότερα στα εδάφη της Κεντρικής Αμερικής που καταλαμβάνουν σήμερα η Γουατεμάλα, το Μπελίζ, το Βόρειο Ελ Σαλβαδόρ και η Δυτική Ονδούρα.

Σύμφωνα με τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις, οι πρώτοι οικισμοί στην περιοχή χρονολογούνται ήδη από το 2000 π.Χ., αλλά η λεγόμενη Κλασική Περίοδος, με την εμφάνιση των βασιλέων και των δυναστειών, διήρκεσε από το 250 έως το 950 μ.Χ.

Σε περιοχές όπως το Τικάλ στη Γουατεμάλα οι μονάρχες φορούσαν κοσμήματα από νεφρίτη και κυβερνούσαν πάνω από 100.000 ανθρώπους, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν καλλιτέχνες, γραφείς, καθώς και αγρότες που εργάζονταν στα χωράφια με καλαμπόκι που υπήρχαν γύρω από τις πόλεις. Το 830 όμως το ογδόντα τοις εκατό του πληθυσμού στο Τικάλ είχε εξαφανιστεί, ενώ σε άλλες περιοχές η μείωση ήταν ακόμη μεγαλύτερη.

Και καθώς δεν υπήρξε εισβολή βαρβαρικών λαών, όπως συνέβη στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ή κάποια φυσική καταστροφή, αυτό είναι πράγματι ένα αρχαιολογικό μυστήριο.
ν

Ουράνια θεότητα των Μάγια. Image: Supplied
ν

Οι αρχαιολόγοι αναζήτησαν άλλες αιτίες, όπως είναι οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί και οι πόλεμοι μεταξύ των γειτονικών βασιλείων. Η ξηρασία θεωρήθηκε επίσης ύποπτη, αλλά μέχρι πρότινος υπήρχαν λίγα στοιχεία που επέτρεπαν τη συσχέτιση των περιόδων ξηρασίας με τις αρχαιολογικές μαρτυρίες.

Την τελευταία δεκαετία όμως οι ερευνητές ερεύνησαν τα “αρχεία κλιματολογικών αλλαγών”, όπως λέγονται, δηλαδή τα ιζήματα σε λίμνες και σε παράκτιες περιοχές για τον εντοπισμό των επιπέδων των βροχοπτώσεων στα χρόνια εκείνα. Τα ευρήματα ενίσχυσαν την υπόθεση ότι η ξηρασία έπαιξε σημαντικό ρόλο, επειδή οι περίοδοι ξηρασίας συμπίπτουν με την πτώση του πολιτισμού των Μάγια. Ήταν όμως η ξηρασία η κύρια αιτία της καταστροφής; Το ερώτημα παραμένει.

Η τελευταία έρευνα, την οποία διεξήγαγαν δύο παλαιοκλιματολόγοι από το Πανεπιστήμιο Σαουθάμπτον της Αγγλίας και τα πορίσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Science, υποστηρίζει ότι πράγματι η ξηρασία, αν και ήταν ήπιας μορφής, προκάλεσε την κατάρρευση του πολιτισμού των Μάγια.
ν

Ένα μοντέλο της εποχής

Οι επιστήμονες Μάρτιν Μεντίνα-Ελιζάλντε και Έλκο Ρόλινγκ δημιούργησαν ένα μοντέλο του κλίματος της εποχής εκείνης, βασισμένοι στα τέσσερα καλύτερα αρχεία κλιματολογικών αλλαγών που προέρχονται από το τμήμα της χερσονήσου του Γιουκατάν που ανήκει στο Μεξικό. Τα αρχεία αυτά είναι: σταλαγμίτες από το σπήλαιο Τέκο, απομεινάρια γαστερόποδων (γυμνοσάλιαγκες και σαλιγκάρια) από τη λίμνη Σισανκανάμπ, μικροσκοπικά μαλακόστρακα από τη λίμνη Λακούνα Πούντα και ιζήματα από τη λίμνη Σισανκανάμπ.

Οι δύο επιστήμονες μελέτησαν τα βαρύτερα ισότοπα του οξυγόνου-18 σε σχέση με τα ελαφρύτερα ισότοπα του οξυγόνου-16. Το νερό της βροχής είναι φτωχό σε οξυγόνο-18, επειδή είναι αποτέλεσμα των υδάτων που έχουν εξατμιστεί στην ατμόσφαιρα. Τα ιζήματα της λίμνης Σισανκανάμπ πρόσφεραν στους επιστήμονες ένα συγκριτικό μέτρο του νερού που είχε απορροφηθεί από τις βροχοπτώσεις.
ν

Οι Μάγια εμφανίστηκαν στα υψίπεδα της Γουατεμάλας γύρω στο 2600 π.Χ. ως αγροτικός λαός. Στους επόμενους αιώνες ανέπτυξαν έναν από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς με έμφαση στα μαθηματικά, την αστρονομία και την κοσμολογία…
ν

Γύρω όμως στο 800 μ.Χ. άρχισαν να εξαφανίζονται εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Image: Supplied
ν

Οι δύο πιο σοβαρές περίοδοι ξηρασίας εντοπίζονται στα έτη 830 και 928 μ.Χ., όταν τα νερά της λίμνης Σισανκανάμπ μειώθηκαν κατά 30%, ενώ το άθροισμα των ετήσιων βροχοπτώσεων μειώθηκε κατά 40%. Αν και η μείωση αυτή δεν είναι τόσο σοβαρή, είχε καταστροφική επίδραση στην περιοχή, καθώς ο υδροφόρος ορίζοντας της χερσονήσου, η οποία αποτελείται κυρίως από ασβεστολιθικά πετρώματα, είναι «εξαιρετικά ευαίσθητος» ακόμη και σε μικρές μειώσεις των βροχοπτώσεων.

Ο αρχαιολόγος Κηθ Προύφερ, ειδικός στον πολιτισμό των Μάγια, από το Πανεπιστήμιο του Νέου Μεξικού στην Αλμπουρκέρκη, χαιρέτισε τα πορίσματα των δύο επιστημόνων ως «σημαντική συμβολή» στην υπόθεση οι Μάγια «είχαν να αντιμετωπίσουν μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες την περίοδο που αυξανόταν ο πληθυσμός τους» πράγμα που έθεσε σε δοκιμασία τη γεωργική παραγωγή.

Και ο γεωκλιματολόγος Τζέραλντ Χαγκ του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας στη Ζυρίχη λέει ότι η εργασία προσκομίζει αποδείξεις ότι η κλιματική αλλαγή εμπλέκεται στην κατάρρευση του πολιτισμού των Μάγια. Προσθέτει όμως ότι δεν πρέπει να αγνοηθούν και άλλοι παράγοντες, όπως οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις, ο ρόλος των οποίων είναι εξίσου σημαντικός.

Πράγματι, αν θέλει κανείς να έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα, δεν πρέπει να αγνοήσει αυτούς τους παράγοντες. Δηλαδή, οι κλιματικές αλλαγές έθεσαν σε κίνηση μια σειρά από κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα που οδήγησαν στην εξαφάνιση των βασιλέων και την πτώση του πολιτισμού τους.
ν

Διδάγματα από έναν χαμένο πολιτισμό

Όπως η ζωή έτσι και ο πολιτισμός κρέμεται από μία κλωστή. Θα μπορούσε λοιπόν κανείς να φανταστεί ένα σενάριο παρόμοιο με αυτό που εκτυλίχθηκε την ίδια εποχή στη Νήσο του Πάσχα.

Στο νησί αυτό με τα γιγαντιαία αγάλματα, οι περίοδοι ξηρασίας συνέπεσαν με την αύξηση του πληθυσμού. Λόγω των μειωμένων βροχοπτώσεων, γύρω στο 800 μ.Χ., καταστράφηκαν μεγάλες εκτάσεις αγρών και δασών. Είναι επίσης πιθανό τα ποντίκια που είχαν αυξηθεί υπερβολικά να έτρωγαν τους καρπούς των φυτών, εμποδίζοντας την ανάπτυξη νέων βλαστών.
ν

Αυτή χαμένη πόλη των Μάγια ανακαλύφθηκε πρόσφατα στη ζούγκλα της Γουατεμάλας. Επρόκειτο για μια μεγαλόπολη με 60.000 κτίρια και πληθυσμό μεταξύ 10 και 20 εκατομμυρίων κατοίκων. Οι λόγοι που οδήγησαν στην εξαφάνισή της παραμένουν έως σήμερα άγνωστοι. Image: Supplied
ν

Από εκεί και πέρα ξεκίνησε ένα μη αναστρέψιμο προτσές: οι άνθρωποι έκοβαν τα δέντρα για να δημιουργήσουν αγρούς ώστε να θρέψουν τον επιπλέον πληθυσμό. Η αποψίλωση των δασών έδιωξε τα άγρια πουλιά που συνέβαλαν στη μεταφορά της γύρης και των σπόρων. Οι κάτοικοι ενέτειναν την εκτροφή πουλερικών, αλλά στο τέλος, ως έσχατη «πηγή πρωτεϊνών», άρχισε ο κανιβαλισμός.

Η τροφή άρχισε να σπανίζει και έτσι ήταν όλο και πιο δύσκολο να διατηρηθούν οι τάξεις των βασιλέων, των αρχόντων και των ιερέων. Οι στρατιωτικοί κέρδισαν έδαφος, κατέρρευσε ο συγκεντρωτισμός και έφθασε η εποχή των πολέμων μεταξύ των φυλών. Ο πληθυσμός μειώθηκε απότομα.

Τι μπορούμε να διδαχτούμε από αυτό; Αυτό που συνέβη στους Μάγια μας δίνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα. Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού θα έπρεπε να μας φέρει αντιμέτωπους με την πραγματικότητα του περιορισμού των πλουτοπαραγωγικών και ενεργειακών πηγών που εμείς οι ίδιοι εξακολουθούμε να αποδυναμώνουμε.

Οι Μάγια αριθμούσαν μόνο μερικές εκατοντάδες χιλιάδες, διέθεταν μόνο πέτρινα εργαλεία και τη φυσική τους δύναμη και στο τέλος αυτοκαταστράφηκαν. Το ερώτημα είναι αν εμείς, που είμαστε δισεκατομμύρια και χρησιμοποιούμε κάθε είδος πρώτων υλών σε συνδυασμό με τη δύναμη των μηχανών, μπορούμε να αποφύγουμε μια παρόμοια καταστροφή.

Ευτυχώς έχουμε μια σημαντική διαφορά από τους αρχαίους πολιτισμούς: γνωρίζουμε την ιστορία τους, την ιστορία της παρακμής και της πτώσης και μπορούμε να πάρουμε τα σωστά διδάγματα από ιστορίες όπως αυτή της πτώσης των Μάγια.

ν

ν

Δείτε επίσης:

Οι κίνδυνοι που απειλούν την ανθρωπότητα Ο δυτικός πολιτισμός θα ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΕΙ σε μια δεκαετία (vid) Πώς ο «θείος» του Ελ Νίνιο επηρεάζει το κλίμα της Γης Μάνδρα Αττικής: Φταίνε ο καύσωνας και η ξηρασία Η Αθήνα θα γνωρίσει την μεγαλύτερη αύξηση σε καύσωνες Χρ. Ζερεφός: Η αφρικανική σκόνη ήρθε για να μείνει (vid)