Το μοντέλο πίσω από το πιο σκανδαλώδες έργο τέχνης
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ
Posted by Youmagazine Staff
Επί 152 χρόνια παρέμενε άγνωστο το πρόσωπο που χρησίμευσε ως μοντέλο για τον πίνακα “Η προέλευση του κόσμου” του Γκυστάβ Κουρμπέ. Ένας Γάλλος συγγραφέας, ισχυρίζεται ότι έλυσε το μυστήριο.
ΠΡΟΣΟΧΗ! ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ.
Η χορεύτρια Κονστάνς Κενιώ λέγεται ότι υπήρξε το μοντέλο του πιο σκανδαλώδη πίνακα του Γκυστάβ Κουρμπέ “Η προέλευση του κόσμου”. (BnF/Département des estampes et de la photographie)
ν
Ο ΓΑΛΛΟΣ ιστορικός, που ισχυρίζεται ότι έλυσε τον γρίφο, είναι ο Κλωντ Σοπ (Claude Schopp), βιογράφος του Αλεξάνδρου Δουμά πατρός. Έχει τιμηθεί με το λογοτεχνικό βραβείο Goncourt το 2017 και στο νέο του βιβλίο “L’ origine du monde – Vie du modèle” (εκδ. Phébus) γράφει ότι έλυσε το μυστήριο του προσώπου που χρησίμευσε ως μοντέλο για τον πίνακα του Γκυστάβ Κουρμπέ “Η προέλευση του κόσμου”.
Ο Γκυστάβ Κουρμπέ (Jean Désiré Gustave Courbet, 1819 – 1877) ήταν Γάλλος ζωγράφος, μια από τις επιβλητικότερες μορφές της γαλλικής τέχνης του 19ου αιώνα. Θεωρείται από τους πρωτεργάτες του ρεαλισμού. Συνέβαλε επίσης στη μετέπειτα εξάπλωση του ιμπρεσιονισμού, καθώς υποστήριξε την δημιουργική ελευθερία του καλλιτέχνη, τάχθηκε υπέρ της αυτονομίας του και προώθησε τις εκθέσεις τους.
Το 1865 εξέδωσε το βιβλίο Η προέλευση της τέχνης και ο κοινωνικός προορισμός της, που συνέγραψε με τον Πιερ-Ζοζέφ Προυντόν.
Στους πίνακές του φιλοτέχνησε μια σειρά από εντυπωσιακά έργα, με εικόνες και από την αγροτική ζωή, πράγμα που τον χαρακτήρισε ως επαναστατική μορφή, ειδικά όταν πήρε μέρος στη Γαλλική Κομμούνα του 1871. Με το τέλος της Κομμούνας ο Κουρμπέ συνελήφθη, καταδικάστηκε σε εξάμηνη φυλάκιση, οι πίνακές του δημεύτηκαν και ο ίδιος πέθανε εξόριστος στην Ελβετία.
“Η προέλευση του κόσμου” (L’Origine du monde) είναι ελαιογραφία σε μουσαμά που φιλοτέχνησε το 1866 και η οποία προκαλεί μέχρι σήμερα με το περιεχόμενό της.
ν
Γκυστάβ Κουρμπέ: “Η προέλευση του κόσμου” (1866). Μουσείο Ορσέ, Παρίσι. Πηγή: Wikimedia Commons
ν
Στον πίνακα ο Κουρμπέ απεικονίζει το σώμα μιας ελαφρώς ευτραφούς γυναίκας που είναι ξαπλωμένη επάνω σε μετάξινο ύφασμα στην άκρη ενός κρεβατιού ή καναπέ σε ύπτια στάση με ανασηκωμένο το πέπλο. Η έμφαση δίνεται στην κοντινή προβολή της δασύτριχης ήβης με το ελαφρώς ανοιχτό αιδοίο, των μηρών και των οπισθίων, καθώς και της κοιλιάς.
Το αριστερό πόδι είναι προτεταμένο στο πλάι. Η οπτική γωνία που έχει επιλεγεί δεν κάνει ορατό το πρόσωπο της γυναίκας, αφού η εικόνα τελειώνει στον δεξιό μαστό με προεξέχουσα τη θηλή επιτείνοντας τον ερωτισμό του έργου. Το σκοτεινό υπόβαθρο σε φαιούς τόνους κάνει οπτική αντίθεση με τη λευκή στιλπνή επιδερμίδα και τα άσπρα μαλακά υφάσματα.
ν
Το έργο του Κουρμπέ δεν έχει χάσει τη δύναμή του να εκπλήσσει. Στο Μουσείο Ορσέ του Παρισιού όπου εκτίθεται, συγκεντρώνει καθημερινά τα ξαφνιασμένα βλέμματα των επισκεπτών. Image: Supplied
ν
Επί 152 χρόνια παρέμενε άγνωστο το πρόσωπο που χρησίμευσε ως μοντέλο για τον σκανδαλιστικό πίνακα. Ο Κλωντ Σοπ όμως πιστεύει ότι έλυσε το μυστήριο.
Όπως λέει είναι «99 τοις εκατό βέβαιος» ότι η γυναίκα που χρησίμευσε ως μοντέλο στον Κουρμπέ είναι η χορεύτρια μπαλέτου του Παρισού, Κονστάνς Κενιώ (Constance Quéniaux).
Για δεκαετίες οι ιστορικοί τέχνης ότι το γυμνό κορμί και το εφηβαίο ανήκαν στην ερωμένη του Κουρμπέ, Τζοάνα Χίφερναν (Joanna Hiffernan) από την Ιρλανδία, που πόζαρε συχνά στον ζωγράφο.
Και όπως συνέβαινε συχνά στον παριζιάνικο κόσμο της Τέχνης, υπήρχε το απαραίτητο ερωτικό τρίγωνο: η Τζοάνα διατηρούσε παράλληλη σχέση με έναν φίλο του Κουρμπέ, τον Αμερικανό καλλιτέχνη Τζέιμς ΜακΝίλ Γουίστλερ.
Υπήρχαν όμως εύλογες αντιρρήσεις. Οι κατάμαυρες τρίχες της ήβης δεν μπορούσαν να ανήκουν στην κοκκινομάλλα Χίφερναν με τις φλεγόμενες κόκκινες μπούκλες.
Διαβάζοντας μια επιστολή του 1871 μεταξύ του Αλεξάνδρου Δουμά υιού και της Γεωργίας Σάνδης, της Γαλλίδας μυθιστοριογράφου, ο Κλωντ Σοπ πρόσεξε μια φράση που του αποκάλυψε την ταυτότητα της άγνωστης μούσας.
«Για κάπου τέσσερα λεπτά ένιωσα ότι ζούσα ένα περίεργο όνειρο. Χρειάστηκα άλλα δέκα λεπτά για να συνέλθω και να συνθέσω τη φράση που θα έλεγα στη σύζυγό μου για την ανακάλυψη που είχα κάνει», δήλωσε ο Σοπ στο Euronews.
Στην επιστολή, ο Δουμάς υιός ασκούσε δριμεία κριτική στον Κουρμπέ για τη συμμετοχή του στην Κομμούνα του Παρισιού, την επαναστατική κυβέρνηση που εγκαθιδρύθηκε στο Παρίσι μετά την εξέγερση της εθνοφρουράς και των εργατών της πόλης και κυβέρνησε από τις 18 Μαρτίου μέχρι τις 28 Μαΐου 1871 μετά την πτώση του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄.
Ο Σοπ πιστεύει ότι ήταν το μίσος για την ομάδα της Κομμούνας που έκανε τον Αλέξανδρο Δουμά υιό να αποκαλύψει την ταυτότητα της γυναίκας του πίνακα.
«Πως τολμά αυτός ο άνθρωπος (ο Κουρμπέ) να ζωγραφίζει τα απόκρυφα της Κονστάνς Κενιώ, μιας χορεύτριας στην Όπερα του Παρισιού;» γράφει ο Δουμάς στο γράμμα του.
ν
ν
Από τα ερωτικά στη φιλανθρωπία
Η Κονστάνς Κενιώ προερχόταν από μια φτωχή οικογένεια και έγινε χορεύτρια στο μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού σε μια προσπάθεια να αλλάξει η ζωή της. Ωστόσο δεν είχε την επιτυχία που περίμενε, καθώς της έδιναν δευτερεύοντες ρόλους.
«Είχε ωστόσο μια αξιοσημείωτη φυσική γοητεία», εξηγεί ο Κλωντ Σοπ. Την εκμεταλλεύτηκε για να μπει στους χώρους της υψηλής κοινωνίας χρησιμοποιώντας, όπως οι παλιές εταίρες, την ευγένεια και την αβρότητα που είχε. Σύντομα έγινε ερωμένη του Οθωμανού διπλωμάτη Χαλίλ Σερίφ Πασά από την Αίγυπτο, περισσότερου γνωστού ως Χαλίλ Μπέη. Ο Χαλίλ Μπέης ήταν ένας τύπος που μπορούσε να χάσει ένα εκατομμύριο δολάρια τη βραδιά στα χαρτιά, χωρίς να τον νοιάξει καθόλου.
Κοντά στον Χαλίλ Μπέη η Κονστάνς έζησε τον κόσμο των απολαύσεων που επιθυμούσε. Και για ν’ αποθανατίσει την ευτυχία τους, ο Χαλίλ Μπέης παρήγγειλε στον Κουρμπέ να ζωγραφίσει την Κονστάνς.
ν
Η Κονστάνς Κενιώ ως κυρία της υψηλής κοινωνίας. (BnF/Département des estampes et de la photographie)
ν
Οι εμπειρίες που είχε ζήσει, είχαν κάνει την Κονστάνς σοφή. Έχοντας απεριόριστα χρήματα, ανέπτυξε μια τρίτη δραστηριότητα – της φιλανθρωπίας. Όπως γράφει ο Κλωντ Σοπ, έγινε προστάτιδα πολλών καλλιτεχνών, όπως του συνθέτη Ντανιέλ Φρανσουά Εσπρί Ωμπέρ. Βοηθούσε οικονομικά ηθοποιούς, χορευτές και τραγουδιστές. Εκεί όμως που ανέπτυξε αξιοθαύμαστη δραστηριότητα ήταν ο τομέας των ορφανοτροφείων. Χρηματοδοτούσε πολλά από αυτά, ενώ έδειχνε ιδιαίτερη φροντίδα για τα παιδιά που είχαν εγκαταλείψει στο δρόμο οι καλλιτέχνες γονείς τους.
Το μοντέλο του διάσημου πίνακα του Κουρμπέ πέθανε χωρίς να κάνει η ίδια παιδιά. Στη διαθήκη της έδειξε «μεγάλη γενναιοδωρία» στην οικονόμο που είχε. Ο Κλωντ Σοπ επισκέφθηκε το τελευταίο σπίτι στο οποίο έζησε –μια βίλα Cabourg Proust– και ανακάλυψε έναν πολύ κομψό συνδυασμό επίπλων σε ένα καθαρό, αριστοκρατικό περιβάλλον.
«Αυτή η γυναίκα αξίζει τον θαυμασμό μας», καταλήγει ο Σοπ. «Πέρασε πολλά εμπόδια για να φτάσει σε μια γεμάτη και καλαίσθητη ζωή».
ν
L’identité du modèle de “L’origine du monde” révélée.
Lire la suite ⬇️ pic.twitter.com/WbgZdCwJEQ— Musée d’Orsay (@MuseeOrsay) September 25, 2018
ν
Πριν από το βιβλίο του Κλωντ Σοπ, ο πίνακας “Η προέλευση του κόσμου” ήρθε το 2011 ξανά στην επικαιρότητα, καθώς βρέθηκε στο επίκεντρο μιας δικαστικής διαμάχης.
Ένας χρήστης του Facebook έκανε μήνυση στον ιστοχώρο κοινωνικής δικτύωσης για λογοκρισία της ζωγραφικής. Ο Γάλλος χρήστης είχε ανεβάσει στη σελίδα του φωτογραφία του πίνακα και το Facebook τη διέγραψε. Περιττό να πούμε πως ο χρήστης κέρδισε τη δίκη.
v
