Ο Λάβλοκ για την υπερ-νοημοσύνη και την κλιματική αλλαγή (vid)

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ

Από την Γεωργία Μεταξά

ν

Ο πατέρας της Οικολογίας, εν όψει των εκατοστών γενεθλίων του, μιλάει για την τεχνητή νοημοσύνη, τη νέα μορφή ζωής που ανατέλλει, για το μέλλον του ανθρώπου και την κλιματική αλλαγή.

Ο Τζέιμς Λάβλοκ μπροστά σε ένα άγαλμα της Γαίας. Image: Supplied

ν

ΣΤΙΣ 26 Ιουλίου ο Τζέιμς Λάβλοκ θα γιορτάσει τα 100ά γενέθλιά του. Με σπουδές στην Ιατρική, τη Χημεία και τη Φαρμακευτική, ο Λάβλοκ συνεργάστηκε ως ανεξάρτητος επιστήμονας με τη NASA στις αρχές της δεκαετίας του ’60 στο πρόγραμμα Βίκινγκ, που αφορούσε την εξερεύνηση του πλανήτη Άρη για την ανακάλυψη ζωής ή ενδείξεων ζωής.

Μια μέρα ρώτησε τους επιστήμονες της NASA, που ετοίμαζαν τα δύο διαστημόπλοια που θα έψαχναν για ζωή, αν γνώριζαν τι είναι ζωή.

Εκείνοι τον κοίταξαν αποσβολωμένοι. Φυσικά και γνώριζαν τι είναι ζωή.

Τότε ο Λάβλοκ ζήτησε να του δώσουν τον ορισμό της ζωής. Εκείνοι τον ξανακοίταξαν. Σίγουρα ήταν χαζός.

Την επόμενη μέρα, η NASA έλυσε το συμβόλαιο που είχε μαζί του και του είπε να επιστρέψει στη Βρετανία.

Ο Λάβλοκ επέστρεψε στην Κορνουάλη, όπου ζει έκτοτε.

Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, ακόμη και οι πιο προχωρημένοι επιστήμονες αγνοούν τι είναι ζωή (όπως αγνοούν και τι είναι θάνατος). Δεν μπορούν να δώσουν έναν ορισμό που να περιλαμβάνει το σύνολο των γνωρισμάτων που τη χαρακτηρίζουν ή να κάνουν έστω μια στοιχειώδη περιγραφή της.

Αναγνωρίζουν τι είναι ζωή –αφού και οι ίδιοι ζουν– αλλά αγνοούν τι είναι, πώς προέκυψε και πώς εκδηλώνονται τα κύρια χαρακτηριστικά της.

Όπως λέει ο ίδιος ο Λάβλοκ, για να κατανοήσουμε το φαινόμενο της ζωής –είτε αυτό αφορά μια αμοιβάδα είτε έναν πλανήτη– χρειαζόμαστε σαράντα νέες επιστήμες, τις οποίες δεν έχουμε ακόμη ανακαλύψει.
ν

ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ

Στη δεκαετία του ’70, ο Λάβλοκ με την Λιν Μάργκουλις, τη σύζυγο του αείμνηστου Καρλ Σαγκάν, ανέπτυξε τη θεωρία της Γαίας, θέτοντας για πρώτη φορά τις βάσεις της οικολογίας ως νέας επιστήμης.

Σύμφωνα με τη θεωρία του, η Γη δεν είναι ένας στρογγυλός βράχος πεταμένος στο διάστημα, όπως πιστεύει η σύγχρονη φυσική, αλλά ένας πελώριος ζωντανός οργανισμός ο οποίος σκέπτεται, πάλλεται και αναπνέει. Αυτή τη ζωντανή οντότητα την αποκάλεσε Γαία, χρησιμοποιώντας το όνομα που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στην οντότητα της Γης.

Για τους αρχαίους Έλληνες οι πλανήτες ήταν ζωντανοί, επειδή κινούνται. Η κίνηση είναι το πρωταρχικό γνώρισμα της ζωής.

Ο Λάβλοκ είδε τη Γη ως ένα είδος υπερ-οργανισμού, ως ένα μοναδικό, ενιαίο και αυτορυθμιζόμενο σύστημα. Αρχικά η ιδέα απορρίφθηκε από την επιστημονική κοινότητα, αλλά σήμερα χαίρει ευρείας (αν και όχι καθολικής) αποδοχής.

Η “Θεωρία της Γαίας” έθεσε για πρώτη φορά τις επιστημονικές βάσεις αυτού που σήμερα αναγνωρίζουμε ως Οικολογία. Η επιστήμη της Οικολογίας μελετά τη βιόσφαιρα του πλανήτη και εξηγεί πώς η εξέλιξη των οργανισμών επηρεάζει τη σταθερότητα της παγκόσμιας θερμοκρασίας, την αλατότητα του θαλασσινού νερού, τα επίπεδα του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα, τη διατήρηση της υδρόσφαιρας και άλλες περιβαλλοντικές μεταβλητές που επηρεάζουν την οικιστική επιφάνεια της Γης.

Με βάση τη θεωρία της Γαίας, μπορούμε σήμερα να καταλάβουμε το πώς ο άνθρωπος επιδρά στο περιβάλλον, προκαλώντας φαινόμενα όπως η άνοδος της στάθμης των θαλασσών, η αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας από τους 12 βαθμούς Κελσίου ‒που είναι η ιδανική για την ανάπτυξη της ζωής‒ στους 13 και 14 βαθμούς, το λιώσιμο των παγετώνων και γενικά τη διατάραξη του οικοσυστήματος του πλανήτη εξαιτίας των δραστηριοτήτων του.

Στις έρευνες επίσης του Λάβλοκ οφείλεται επίσης η ανακάλυψη της «τρύπας» στο στρώμα του όζοντος.

Δίκαια, λοιπόν, ο Λάβλοκ θεωρείται πατέρας της Οικολογίας.
ν

Ο Τζέιμς Λάβλοκ το 1980 στο εργαστήριο του στο Ντόρσετ, μετρά την ατμοσφαιρική ρύπανση. Εκείνη την εποχή έννοιες όπως ρύποι, περιβάλλον, οικολογία και κλιματική αλλαγή ήταν ακόμη άγνωστες. Image: Supplied
ν

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ

Στις έρευνές του ο Λάβλοκ έχει συνεργαστεί με το Πανεπιστήμιο Γέιλ, το Κολέγιο Ιατρικής του Πανεπιστημίου Μπέιλορ και το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.

Είναι πρόεδρος στην Θαλάσσια Βιολογική Ένωση, Εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας από το 1974, ενώ το 1990 του απονεμήθηκε το πρώτο Βραβείο Δρ. Α.Χ. Χάινεκεν για το Περιβάλλον από την Ολλανδική Βασιλική Ακαδημία των Τεχνών και Επιστημών. Ως ανεξάρτητος επιστήμονας, εφευρέτης και συγγραφέας τιμήθηκε το 2003 με το μετάλλιο του Τάγματος των Συντρόφων της Τιμής από την βασίλισσα Ελισάβετ Β΄.

Έχει γράψει δέκα βιβλία, με πρώτο το “Γαία: Μια νέα θεώρηση στη ζωή του πλανήτη” (μετφρ. στα ελλ. από τις εκδ. Novapress, 1993) και τελευταίο το “Novacene: The Coming Age of Hyper Intelligence” (Νεόκαινο: Η επερχόμενη εποχή της υπερ-νοημοσύνης), που μόλις εκδόθηκε στη Βρετανία (Penguin Books) και στις ΗΠΑ (MIT Press).

Με την ευκαιρία ενός αφιερώματος που ετοιμάζει το BBC για τα εκατό χρόνια του πιο «σημαντικού περιβαλλοντικού στοχαστή», η δημοσιογράφος Μίσαλ Χουσέιν επισκέφθηκε τον Λάβλοκ στο σπίτι του και συζήτησε μαζί του ορισμένα από τα σημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα.

«Η Γη κάνει σήμερα αγώνα δρόμου με τον χρόνο», λέει ο Λάβλοκ. «Ο χρόνος γίνεται όλο και πιο σύντομος και αν συνεχίσουμε να διαπράττουμε εγκλήματα, όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου, θα γίνει ακόμη πιο σύντομος».

Κινδυνεύει η Γη;

«Η Γη από αστρονομικής άποψης βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Πιστεύω ότι πρέπει να σταματήσουμε την χρήση των ορυκτών καυσίμων. Είναι μια τρελή, ανόητη και πολύ επικίνδυνη πρακτική. Εξακολουθούμε όμως να χρησιμοποιούμε ορυκτά καύσιμα, επειδή, όπως λέγεται, έχουν επενδυθεί πολλά χρήματα σε αυτά».

Παίζει κανένα ρόλο η απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης για σχεδόν ολική μείωση των εκπομπών αερίων θερμπκηπίου έως το 2050;

«Γίνεται πολύς λόγος για χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά δεν είμαι τόσο αισιόδοξος ότι μπορεί να λειτουργήσει αυτό το σχέδιο», απαντά ο Λάβλοκ.

«Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ο άνεμος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού και άλλες) δεν είναι αξιόπιστες πηγές. Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν μπορεί να στηριχτεί πάνω τους. Θα έπρεπε τα προηγούμενα χρόνια να είχαμε επενδύσει στην πυρηνική σύντηξη που μπορεί να δώσει άφθονη και καθαρή ενέργεια για όλη την ανθρωπότητα. Αλλά δεν το κάναμε. Προτιμήσαμε να επενδύσουμε στα ορυκτά καύσιμα».

Εκτός από την κλιματική αλλαγή, η Γη αντιμετωπίζει έναν ακόμη κίνδυνο, τον οποίο ο Λάβλοκ επισημαίνει στο νέο του βιβλίο “Novacane”.

Μπαίνουμε σε μια νέα εποχή όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη αρχίζει και παίρνει στα χέρια της τα ηνία.
ν

Ο Τζέιμς Λάβλοκ σήμερα. Πηγή: BBC
ν

Η δημοσιογράφος του BBC Μίσαλ Χουσέιν. Πηγή: BBC
ν

Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Ο άνθρωπος είναι αρκετά έξυπνος ώστε να φτιάχνει ευφυείς μηχανές, δεν είναι όμως τόσο έξυπνος ώστε να κάνει τον εαυτό του εξυπνότερο.

Μπαίνουμε σε μια εποχή όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη θα αρχίσει να παίρνει τα ηνία από τον άνθρωπο;

«Η τεχνητή νοημοσύνη, όπως το βλέπω, θα είναι κάπου 10.000 φορές πιο γρήγορη από τη δική μας σκέψη. Αυτό ήδη συμβαίνει. Είναι μια νέα μορφή ζωής που εξελίσσεται».

Για τον Λάβλοκ η ΤΝ δεν είναι κάτι που εξαρτάται από τον άνθρωπο, αλλά ένα νέο είδος ύπαρξης, μια υπερ-νοημοσύνη, την οποία μόλις τώρα αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε με τη μορφή του ψηφιακού κόσμου.

Δεν πρόκειται για τα κλασικά ρομπότ που τα κατευθύνει ο άνθρωπος και κάποτε στρέφονται εναντίον του, όπως στις ταινίες, Πρόκειται για μια άλλου είδους μορφή ζωής που εξελίσσεται και η οποία κάποτε θα μας διαδεχτεί.

«Λέτε ότι αυτή η νέα μορφή ζωής, κάποια δεδομένη στιγμή, θα είναι πολύ πιο ευφυής από εμάς και θα μας διαδεχθεί;» ρωτά η δημοσιογράφος.

«Ακριβώς. Αν το “διαδεχθεί” είναι η σωστή λέξη, τότε είμαστε όλοι αναγκαίοι».

Οι κυβερνο-οργανισμοί (cyborgs) με την τεχνητή νοημοσύνη τους θα έχουν τον κυρίαρχο ρόλο πάνω στον πλανήτη μας, αφήνοντας το δικό τους αποτύπωμα.

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να βοηθήσει στη μείωση του φαινομένου του θερμοκηπίου;

«Κάτι που είναι 10.000 φορές πιο γρήγορο από εμάς θα βλέπει τα πράγματα με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο και οι φορείς της Τεχνητής Νοημοσύνης, ή όπως αλλιώς τους ονομάσουμε, θα μπορούσαν να κάνουν ένα έργο πολύ πιο γρήγορα από εμάς. Το αν, όμως, θα μας σώσουν, είναι μια τελείως διαφορετική ιστορία».
ν

James Lovelock on the future of AI and climate change | BBC
ν

ν

James Lovelock Explains Gaia Hypothesis on The Sacred Balance (TV) | Kensington TV
ν

ν

 

---