Αρχαίος ναός αφιερωμένος στον Δία ανακαλύφθηκε στην Αίγυπτο (vid)

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

Από τον Αναστάσιο Ν. Πανά

 

Η ανακάλυψη ενός ναού προς τιμήν του Διός Κάσιου στην Χερσόνησο του Σινά θέτει ορισμένα ιστορικά γεγονότα κάτω από ένα νέο φως.

Αυτή η κολόνα από γρανίτη ήταν κάποτε μέρος του ναού του Δία-Κάσιου στο Πηλούσιο στη χερσόνησο του Σινά. Πηγή: Αιγυπτιακό Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων

v

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ ανακάλυψαν στην Αίγυπτο τα ερείπια ενός αρχαίου ναού που χτίστηκε για να τιμήσει τον Δία-Κάσιο, μια θεότητα που έχει τα χαρακτηριστικά τόσο του Διός όσο και του θεού του καιρού Κάσιου, ανακοίνωσε το αιγυπτιακό Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων τη Δευτέρα 25 Απριλίου.

Τα ερείπια βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο Τελ-αλ-Φαραμά (Tell el-Farama) στη βορειοδυτική πλευρά της χερσονήσου του Σινά. 

Στους ελληνορωμαϊκούς χρόνους (332 π.Χ. έως το 395 μ.Χ.), όταν δεν υπήρχε η διώρυγα του Σουέζ, η περιοχή ήταν γνωστή ως η πόλη και το λιμάνι του Πηλούσιου, το οποίο βρισκόταν τότε στις ανατολικές εκβολές του ποταμού Νείλου. 

Λόγω της στρατηγικής του θέσης, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το Πηλούσιο για διάφορες λειτουργίες, μεταξύ των οποίων και εξαγωγή μπύρας, αλλά και ως φρούριο από την εποχή των Φαραώ. Σήμερα υπάρχουν ερείπια από την ελληνορωμαϊκή, βυζαντινή, χριστιανική και ισλαμική περίοδο.

Η αρχαιολογική ομάδα ανακάλυψε το ναό μετά από ανασκαφές γύρω από τα ερείπια δύο γρανιτένιων κιόνων που κείτονταν στην επιφάνεια του εδάφους, σύμφωνα με τον Mostafa Waziri, γενικό γραμματέα του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων. Αυτές οι κολόνες κάποτε αποτελούσαν την μπροστινή πύλη του ναού, αλλά κατέρρευσαν στην αρχαιότητα όταν ένας ισχυρός σεισμός κατέστρεψε την πόλη.

Οι ερευνητές γνώριζαν εδώ και πολλές δεκαετίες για την ύπαρξη ενός ναού του Διός-Κάσιου στην τοποθεσία. Ο Γάλλος αρχαιολόγος Ζαν Κλεντά (Jean Clédat, 1871-1943) βρήκε στο σημείο ελληνικές επιγραφές, που έδειχναν ότι εκεί είχε χτιστεί ναός για τον Δία-Κάσιο κατά τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους. Ωστόσο, οι αρχαιολόγοι δεν έκαναν ποτέ επίσημη ανασκαφή στην τοποθεσία, όπου υπήρχε φρούριο και εκκλησία.
ν

Οι κολόνες της πύλης από ροζ γρανίτη πιθανότατα προέρχονταν από το Ασουάν. Πηγή: Αιγυπτιακό Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων)
ν

Οι αρχαιολόγοι ανασκάπτουν τον χώρο όπου οι αρχαίοι τιμούσαν τον Δία-Κάσιο. Πηγή: Αιγυπτιακό Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων
ν

Μετά την καταστροφή του ναού, πολλά από τα υλικά της οικοδομής του χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση παρακείμενης εκκλησίας. Είναι γνωστό ότι όπου υπήρχαν αρχαία ιερά, αυτά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κατεδαφίζονταν και στη θέση τους υψώνονταν χριστιανικοί ναοί.

Μέχρι σήμερα παραμένει μυστηριώδης η ακριβής φύση της θεότητας Ζευς Κάσιος. Πολλοί πιστεύουν ότι ο Κάσιος ήταν δευτερεύουσα θεότητα της μετεωρολογίας και των καιρικών συνθηκών, αλλά αυτή η εκτίμηση ελάχιστα ικανοποιεί. Υπάρχουν νομίσματα πολλών Ρωμαίων αυτοκρατόρων, που ρίχνουν ένα διαφορετικό φως στο μυστήριο.

Από την Έμεσα της Συρίας στη Μέκκα της Αραβίας

Κανονικά η λέξη Κάσιος γράφεται με δύο σίγμα (όπως τα ονόματα Δίων Κάσσιος και Κάσσιος Λογγίνος) ως προερχόμενη από το λατινικό cassus που σημαίνει «άδειος, κενός, μάταιος».

Το όνομα αυτό δόθηκε σε έναν μετεωρίτη που έπεσε στη γη από τον ουρανό, καθώς θεωρήθηκε «διιπετής», δηλαδή «αυτός που έπεσε από τον Δία, ο ουρανοκατέβατος». Επίσης η λέξη διιπετής (ή διειπετής) χρησιμοποιείτο σε ποταμούς, ανέμους κτλ. για να δηλώσει το ορμητικό ρεύμα.

Αυτός ο αερόλιθος έπεσε στην περιοχή της Συρίας, πιθανώς κοντά στη Σελεύκεια Πιερία, όπως ονομαζόταν το λιμάνι της Αντιόχειας επί του Ορόντη ποταμού. Η επαρχία Πιερία της βόρειας Συρίας ονομάστηκε έτσι από τους Έλληνες που ήλθαν από την Πιερία της Μακεδονίας.

Άλλα ονόματα του ποταμού Ορόντη είναι Αξιός, Δράκων και Λάδων.

Πιθανόν ο αερόλιθος να έπεσε στο όρος Κάσιο (σημ. Τζεμπέλ Άκρα), ένα ασβεστολιθικό βουνό που βρίσκεται στα σύνορα Συρίας – Τουρκίας κοντά στις εκβολές του ποταμού Ορόντη στη Μεσόγειο Θάλασσα.

Ο μετεωρίτης αυτός πρέπει να είχε σχήμα φαλλού, όπως δείχνουν οι αρχαίες παραστάσεις σε νομίσματα που έχουν σωθεί. Αυτό τον έκανε έμβλημα του Διός, καθώς ο Ζευς (δηλαδή «ζωοδότης») είναι ο γεννήτορας των θεών και των ανθρώπων.
v

Νόμισμα του αυτοκράτορα Τραϊανού και την επιγραφή Ζεύς Κάσιος από την Σελεύκεια Πιερία (98-117 μ,Χ.). Βρέθηκε στην Αντιόχεια επί του Ορόντη που ίδρυσε ο Σέλευκος το 300 π.Χ. Στην πίσω όψη διακρίνεται ο μονόλιθος που έπεσε από τον ουρανό, επί μεταφερόμενου ναΐσκου. Ο μονόλιθος αυτός έπεσε στη Συρία και πιθανώς είναι ο μετεωρίτης που βρίσκεται σήμερα στη Μέκκα. Πηγή: CoinTalk
v

Νόμισμα με την κεφαλή του αυτοκράτορα Τραϊανού και την επιγραφή Ζεύς Κάσιος από την Σελεύκεια Πιερία (98-117 μ,Χ.). Στην πίσω όψη διακρίνεται ο μονόλιθος που έπεσε από τον ουρανό, επί μεταφερόμενου ναΐσκου. Πηγή: NumisBids
v

Στις παραστάσεις των νομισμάτων διακρίνεται μια τρύπα που υπάρχει στο επάνω μέρος της πέτρας. Η τρύπα αυτή παρέπεμπε στο σπήλαιο που υπήρχε στο όρος Αργαίος της Καππαδοκίας, όπου γίνονταν μυητικές τελετές.

Στην τριγωνική οροφή του ναΐσκου που στέγαζε τον ιερό λίθο, υπήρχε αετός, σύμβολο του Διός. Αλλά είναι επίσης πιθανό να παραπέμπει στο μύθο της Σελεύκειας, όπου ένας αετός δείχνει στον Σέλευκο στο σωστό μέρος για να ιδρύσει την πόλη. Ο Λιβάνιος διηγείται επίσης έναν παρόμοιο μύθο για την ίδρυση της Αντιόχειας, της ιδιαίτερης πατρίδας του.

Όπως και να ’χει, ο διιπετής λίθος ντύθηκε από νωρίς με θρύλους και μύθους. Πιθανόν ο αερόλιθος να έπεσε στα χρόνια της βασιλείας του Τραϊανού (98-117 μ,Χ.), ή λίγο πριν, καθώς τότε είναι που απεικονίζεται για πρώτη φορά στα ρωμαϊκά νομίσματα. Η πτώση του πρέπει να θεωρήθηκε θαύμα και ο λίθος ιερό αντικείμενο. Σήμερα γνωρίζουμε ότι στο κοντινό στη Σελεύκεια όρος Κάσιο γιορταζόταν κάθε χρόνο η γιορτή του Διός Κάσιου, όπου ήδη ο Δίας λατρευόταν και ως Ζευς Κεραύνιος.
ν

Ζευς Κεραύνιος, αγαλματίδιο από τη Δωδώνη (470-460 π.Χ.). Ο Δίας, ως θεός των καιρικών φαινομένων και προπάντων της βροχής και της καταιγίδας, απέκτησε ως σύμβολο τον κεραυνό, τη βροντή και την αστραπή, δώρα των Κυκλώπων στον θεό, επειδή τους ελευθέρωσε από τα δεσμά του Κρόνου. Πηγή: Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας
ν

Σύντομα ο αερόλιθος έγινε αντικείμενο λατρείας και μεταφερόταν στους διάφορους ναούς του Διός Κάσιου που υπήρχαν στις ανατολικές επαρχίες της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και στην Αίγυπτο.

Στα επόμενα χρόνια ο ιερός λίθος αποκτά μόνιμη στέγη στην Έμεσα της Συρίας. Πρόκειται για τη σημερινή πόλη Χομς, 162 χιλιόμετρα βορείως της συριακής πρωτεύουσας Δαμασκού.

Την εποχή του Σεπτιμίου Σεβήρου (145-211) υπήρχε εκεί ναός του θεού του ήλιου, Ηλιογάβαλου. Πριν γίνει αυτοκράτορας, ως διοικητής της Συρίας, ο Σεβήρος επισκέφθηκε το ναό και εκεί γνώρισε τον Ιούλιο Βασσιανό, ιερέα του ναού και άνθρωπο ευγενικής καταγωγής, και την κόρη του Ιουλία Δόμνα. Όταν έμαθε ότι ήταν προορισμένη από τη μοίρα να γίνει σύζυγος ηγέτη, την παντρεύτηκε. Λίγα χρόνια αργότερα η πρόβλεψη πραγματοποιήθηκε και ο Σεπτίμιος Σεβήρος έγινε αυτοκράτορας.

Από τον κύκλο των ιερέων της Έμεσας λέγεται ότι καταγόταν η οικογένεια του νεοπλατωνικού Ιάμβλιχου. Η Έμεσα υπήρξε επίσης πατρίδα του Πάπα Ανίκητου και του Ρωμανού του Μελωδού.
ν

Νόμισμα του αυτοκράτορα Αντωνίνου Πίου (138-161 μ.Χ.) με την επιγραφή Ζεύς Κάσιος από την Σελεύκεια Πιερία. Στην πίσω όψη διακρίνεται ο μονόλιθος που έπεσε από τον ουρανό, επί μεταφερόμενου ναΐσκου. Πηγή: NumisBids
ν

Νόμισμα του αυτοκράτορα Ηλιογάβαλου (218-222 μ.Χ.) και τον αερόλιθο του Διός Κάσιου επί μεταφερόμενου ναΐσκου. Προέρχεται από την Σελεύκεια Πιερία, όπως ονομαζόταν το λιμάνι της Αντιόχειας επί του Ορόντη. Στην σκεπή του ναΐσκου διακρίνεται η ημισέληνος με το άστρο της Αρτέμιδος. Αργότερα το σχήμα αυτό εξελίχθηκε στον Γνώμονα και τον Διαβήτη των Τεκτόνων. Πηγή: aeqvitas.com
ν

Όταν ο Καρακάλλας, ο διάδοχος του Σεβήρου, δολοφονήθηκε, η νεώτερη αδελφή της Δόμνας, η Ιουλία Μαίσα, για να ξανακερδίσει η οικογένεια τον θρόνο, προκάλεσε επανάσταση στις λεγεώνες της Ανατολής, προβάλλοντας ως διάδοχο και διεκδικητή του θρόνου τον δεκατεσσάρων χρόνων εγγονό της, τον Βάριο Άβιτο Βασσιανό, που έμεινε στην ιστορία με το όνομα Ηλιογάβαλος.

Ο νεαρός ήταν ήδη ιερέας του θεού-ήλιου Ελαγάβαλου, δηλαδή του μαύρου κωνικού μονόλιθου που είχε πέσει από τον ουρανό. Οι λεγεώνες σκότωσαν τον δολοφόνο του Καρακάλλα και ανακήρυξαν αυτοκράτορα το μικρό αγόρι. Αυτό άνοιξε τον δρόμο για την Ρώμη. Οδεύοντας προς την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, ο νεαρός πήρε μαζί του και τον ιερό μονόλιθο του Διός Κάσιου.

Κατά τη διαδρομή το αγόρι έπαθε νευρικό κλονισμό και αργότερα στη Ρώμη, σαν αυτοκράτορας, άρχισε να κάνει τη μια τρέλα μετά την άλλη, με αποτέλεσμα η ίδια η γιαγιά του, η Ιουλία Μαίσα, να βάλει τους Πραιτωριανούς να τον σκοτώσουν και να ανακηρύξουν αυτοκράτορα τον άλλο εγγονό της, τον Αλέξανδρο Σεβήρο. Ο Αλέξανδρος ήταν ο τελευταίος αυτοκράτορας της δυναστείας των Σεβήρων.
ν

Η Ιουλία Μαίσα, γιαγιά του Ηλιογάβαλου, σε νόμισμα που κόπηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας (218-222). Στην πίσω όψη ένα άστρο πάνω από την ημισέληνο, σύμβολο της Αρτέμιδος. Πηγή: coinarchives.com
ν

Ο αυτοκράτορας Ηλιογάβαλος σε νόμισμα της Καππαδοκίας (218-222). Στην πίσω όψη το όρος Αργαίος με σπηλιά ή άντρο στην κορυφή του, όπου γίνονταν μυητικές τελετές. Πηγή: coinarchives.com
ν

Μετά τον θάνατο του Ηλιογάβαλου, ο ιερός λίθος επέστρεψε στην Συρία και δεν ξανάγινε λόγος γι’ αυτόν. Στους επόμενους αιώνες στην περιοχή επικράτησε ο χριστιανισμός και κατόπιν το Ισλάμ.

Ο ιερός λίθος του Διός Κάσιου πρέπει να είναι ο Μαύρος Λίθος, το υπόλειμμα μετεωρίτη που βρίσκεται σήμερα στην Κάαμπα, όπως ονομάζεται το κυβόσχημο κτίσμα στη Μέκκα. Ο Μωάμεθ δίδαξε πως ο Μαύρος Λίθος έχει την δυνατότητα να συγχωράει όλες τις αμαρτίες του πιστού που τον αγγίζει.

Στα νομίσματα του Ηλιογάβαλου παρατηρούμε πάνω στην τριγωνική σκεπή του ιερού που στέγαζε τον αερόλιθο, την ημισέληνο με ένα αστέρι. Αυτό ήταν σύμβολο της Αρτέμιδος, που αντιπροσώπευε τη Σελήνη, όπως ο αδελφός της ο Απόλλωνας τον ήλιο. Η ημισέληνος με το αστέρι ήταν επίσης σύμβολο της Τανίτ, θεότητας των Καρχηδονίων. Το Ισλάμ υιοθέτησε το σύμβολο, αλλά δεν έχει καμία σχέση με αυτό.

Τέλος, από τις παραστάσεις στα ρωμαϊκά νομίσματα της τριγωνικής στέγης του ναΐσκου με τον αερόλιθο, προέκυψαν ο Γνώμονας και ο Διαβήτης των Τεκτόνων, ως σύμβολα της θεότητας η οποία «αεί γεωμετρεί». Ως προϊόν αυτής της θεότητας, ο άνθρωπος είναι κατά τον Επίχαρμο «λογισμός και αριθμός».
ν

Ancient Greek god Zeus temple ruins discovered in Egypt | Egypt News | NewsRme
ν

ν

 

---