Ο Προμηθέας και η γενετική μετάλλαξη που αναβάθμισε τον ανθρώπινο εγκέφαλο

ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ

Posted by Youmagazine Staff

Ανακαλύφθηκε από Γερμανούς επιστήμονες σημαντική γενετική μετάλλαξη που αναβάθμισε τον εγκέφαλο του σύγχρονου ανθρώπου.

Η γονιδιακή μετάλλαξη στον εγκέφαλο διαχώρισε τον Homo sapiens (δεξιά) από τον άνθρωπο του Νεάντερταλ (αριστερά). Image: Supplied

v

ΠΡΙΝ ΠΕΡΙΠΟΥ 500.000 χρόνια, όταν τόσο οι πρόγονοι του σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens) όσο και τα «ξαδέρφια» μας οι Νεάντερταλ τριγυρνούσαν στον κόσμο, συνέβη μια καθοριστική μετάλλαξη γονιδίου που είχε ως αποτέλεσμα ο εγκέφαλος των προγόνων μας να αρχίσει να παράγει σημαντικά περισσότερα εγκεφαλικά κύτταρα (νευρώνες).

Αυτή η μυστηριώδης μετάλλαξη έδωσε πιθανότατα στους προγόνους του Homo sapiens ένα γνωστικό-νοητικό πλεονέκτημα σε σχέση με τους Νεάντερταλ. O Homo sapiens επικράτησε, ενώ ο άνθρωπος του Νεάντερταλ εξαφανίστηκε.

Οι ερευνητές δύο γερμανικών Ινστιτούτων Μαξ Πλανκ (της Μοριακής Κυτταρικής Βιολογίας & Γενετικής στη Δρέσδη και της Εξελικτικής Ανθρωπολογίας στη Λειψία), οι οποίοι έκαναν τη σχετική στην επιθεώρηση Science, εντόπισαν την ζωτική μετάλλαξη στο γονίδιο TKTL1 που ρυθμίζει μια πρωτεΐνη, η οποία δημιουργείται όταν αρχίζει να αναπτύσσεται ο εγκέφαλος του εμβρύου.

Η μετάλλαξη, που άλλαξε ένα αμινοξύ (θεμέλιο λίθο των πρωτεϊνών), είχε ως συνέπεια να υπάρξει μια πρωτεΐνη διαφορετική από εκείνη των Νεάντερταλ και των πιθήκων, κάτι που ευνόησε τον πολλαπλασιασμό των εγκεφαλικών νευρώνων, ιδίως στον νεοφλοιό, την έδρα των γνωστικών λειτουργιών.
ν

Εξέλιξη του σχήματος του εγκεφάλου στον Homo sapiens: το σχήμα του εγκεφάλου ενός από τα πρώτα γνωστά μέλη του είδους μας, του κρανίου Jebel Irhoud 1, ηλικίας 300.000 ετών (αριστερά). Το σχήμα του εγκεφάλου, και πιθανώς η λειτουργία του, εξελίχθηκε σταδιακά. Η μορφολογία του εγκεφάλου έχει φτάσει στην τυπική σφαιρικότητα για τους σημερινούς ανθρώπους, εκπληκτικά πρόσφατα – 35.000 χρόνια πριν (δεξιά). Mpi Eva / S. Neubauer, Ph. Gunz / Image: CC-BY-SA 4.0
v

Οι ερευνητές εισήγαγαν το μεταλλαγμένο ανθρώπινο γονίδιο TKTL1 στους εγκεφάλους εμβρύων τρωκτικών, καθώς και σε οργανοειδή (μίνι εργαστηριακούς εγκεφάλους), επιβεβαιώνοντας ότι αυτό οδηγεί στην ανάπτυξη σημαντικά περισσότερων νευρικών κυττάρων (νευρογλοιακών ακτινωτών κυττάρων) που είναι πρόδρομα των νευρώνων.

Αντίθετα, η νεαντερτάλια μη μεταλλαγμένη εκδοχή του γονιδίου είχε ως αποτέλεσμα μια αρκετά βραδύτερη νευρωνική ανάπτυξη.

«Πρόκειται για ένα απρόσμενα σημαντικό γονίδιο. Ρίχνει ένα τελείως νέο φως στην ανθρώπινη εξέλιξη», δήλωσε ο νευρολόγος Άρνολντ Κριγκστάιν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο.

Για «τυχαία μετάλλαξη που είχε τεράστιες επιπτώσεις», έκανε λόγο ο επικεφαλής ερευνητής Βίλαντ Χάτνερ.

«Η δημιουργία περισσότερων νευρώνων θέτει τη βάση για ανώτερη γνωστική λειτουργία. Θεωρούμε ότι αυτή είναι η πρώτη πειστική ένδειξη πως οι σύγχρονοι άνθρωποι ήταν γνωστικά καλύτεροι από τους Νεάντερταλ», πρόσθεσε.
ν

Προμηθέας πυρφόρος

Η ανακάλυψη αυτή θυμίζει τον αρχαίο ελληνικό μύθο του Προμηθέα, ο οποίος, αν και ανήκε στο γένος των Τιτάνων, βοήθησε τον Δία και τους άλλους θεούς στον αγώνα τους εναντίον των Τιτάνων.

Όταν ο Δίας σκότωσε τους Τιτάνες, κεραυνοβολώντας τους, πήρε την τέφρα τους και από αυτήν έφτιαξε το γένος των ανθρώπων. Όμως εκείνοι οι πρώτοι άνθρωποι ήταν απροστάτευτοι και δεν είχαν όπλα για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους από τα άλλα ζώα. Έτσι καταστρέφονταν. Ο Προμηθέας τους λυπήθηκε και αψηφώντας τους θεούς έκλεψε από αυτούς το πυρ (δηλαδή τον νου) και το έδωσε στους ανθρώπους.

Αυτό βοήθησε τους ανθρώπους να εξελιχθούν και να επικρατήσουν έναντι των άλλων ζώων. Επειδή όμως άρχισαν να κάνουν κακή χρήση του μεγάλου αυτού δώρου, οι θεοί φυλάκισαν τον Προμηθέα στον Καύκασο, όπου κάθε πρωί ερχόταν ο αετός του Δία και του έτρωγε το συκώτι, το οποίο τη νύχτα είχε τη δυνατότητα να ξαναγεννιέται.

Αργότερα, ο Προμηθέας ελευθερώθηκε από τον Ηρακλή. Πέρα από τον βαθύ συμβολισμό, κάποιοι θεωρούν ότι ο Προμηθέας φυλακίστηκε στο Ελμπρούς ή στο όρος Καζμπέκ, δύο ηφαίστεια στο Καύκασο, περιοχές τις οποίες οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν ότι ήταν μέρος της χώρας των βαρβάρων.
ν

Ο Προμηθέας παίρνει τη φωτιά (νόηση) από τους θεούς για να τη χαρίσει στον άνθρωπο. Πίνακας του Χάινριχ Ρούγκερ, 1817. Πηγή: Wikimedia Commons
ν

Η ερευνήτρια Ανελίνε Πίνσον εκτίμησε ότι «μολονότι δεν ξέρουμε πόσους νευρώνες είχε ο εγκέφαλος των Νεάντερταλ, μπορούμε πλέον να υποθέσουμε ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι είχαν περισσότερους νευρώνες στον πρόσθιο λοβό του εγκεφάλου τους, όπου η δραστηριότητα του TKTL1 είναι μεγαλύτερη από ό,τι στους Νεάντερταλ».

Το αρχείο των απολιθωμάτων δείχνει ότι οι εγκέφαλοι των ανθρώπων και των Νεάντερταλ είχαν περίπου ίδιο μέγεθος, πράγμα που σημαίνει ότι ο ανθρώπινος νεοφλοιός ήταν είτε πυκνότερος, είτε καταλάμβανε μεγαλύτερο τμήμα του εγκεφάλου.

Οι Homo sapiens και οι Νεάντερταλ διαχωρίστηκαν εξελικτικά πριν περίπου 400.000 χρόνια, με τους προγόνους μας να παραμένουν στην Αφρική και τα «ξαδέρφια» μας να μετακινούνται προς την Ευρώπη.

Πριν περίπου 60.000 χρόνια η μαζική μετανάστευση πλέον και του Homo sapiens στην ήπειρό μας (σύμφωνα με την κρατούσα αγγλοσαξονική θεωρία), έφερε τα δύο είδη πρόσωπο με πρόσωπο για μια ακόμη φορά και οδήγησε σε επιμιξίες, με αποτέλεσμα οι σύγχρονοι άνθρωποι μη αφρικανικής καταγωγής να έχουν 1% έως 4% DNA με καταγωγή από τους Νεάντερταλ.
ν

Οι ανατομικές διαφορές του ανθρώπου του Νεάντερταλ (αριστερά) και του σύγχρονου ανθρώπου (δεξιά). Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει πιο συνεκτικά και πιο «έξυπνο» εγκέφαλο. Πηγή: YouTube
ν

Οι τελευταίοι εξαφανίστηκαν πριν περίπου 30.000 χρόνια και παραμένει μυστήριο πώς και γιατί αυτό συνέβη (και κατά πόσο έβαλε το…χεράκι του ο Homo sapiens).

«Είναι γεγονός ότι οπουδήποτε πήγε ο Homo sapiens, λόγω της νοητικής υπεροχής του, έβγαλε εκτός ανταγωνισμού τα άλλα είδη που υπήρχαν εκεί. Οι Νεάντερταλ υπήρχαν στην Ευρώπη για πολύ καιρό πριν από εμάς και θα είχαν προσαρμοσθεί στο περιβάλλον τους, μεταξύ άλλων στα παθογόνα μικρόβια. Το μεγάλο ερώτημα είναι γιατί μπορέσαμε να τους ξεπεράσουμε», δήλωσε ο καθηγητής Λοράν Νγκουγιέν του Πανεπιστημίου της Λιέγης.

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι πρόγονοι μας αποδείχθηκαν ανώτεροι νοητικά και η νέα μελέτη φαίνεται να ενισχύει αυτή τη θεωρία.

Ο καθηγητής Κρις Στρίνγκερ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου χαρακτήρισε «πρωτοποριακή» τη νέα έρευνα, καθώς, όπως είπε, αρχίζει να ρίχνει φως σε ένα από κεντρικά αινίγματα της ανθρώπινης εξέλιξης: γιατί σήμερα πια –παρ’ όλο που στο παρελθόν υπήρξαν πολλά ανθρώπινα είδη‒ έχει μείνει μόνο ο Homo sapiens.

Με πληροφορίες από το ΑΠΕ-ΜΠΕ
ν

Δείτε επίσης:

Ίσως δεν είμαστε αυτοί που νομίζουμε ότι είμαστε Το μυστήριο της καταγωγής του ανθρώπινου είδους Ο Νεάντερταλ γνώριζε την πενικιλίνη και την ασπιρίνη Είναι ο άνθρωπος δημιούργημα εξωγήινων; (Βίντεο) Βρέθηκε στην Ελλάδα το αρχαιότερο κρανίο του Homo sapiens (vid) Μια άλυτη υπόθεση δολοφονίας εδώ και 430.000 χρόνια